Εγκυμοσύνη: Πώς επηρεάζει το δέρμα;

Κατά τη διάρκεια της κύησης είναι αρκετά συχνή η εμφάνιση δερματικών προβλημάτων, τα περισσότερα των οποίων είναι καλοήθη και θεραπεύονται χωρίς ιδιαίτερες ιατρικές παρεμβάσεις. Αιτία είναι οι έντονες αλλαγές στις ορμόνες, το ανοσοποιητικό και το καρδιαγγειακό σύστημα.

Πολλά από αυτά είναι συνηθισμένα, θεωρούνται φυσιολογικά και τις περισσότερες φορές δεν έχουν καμία σοβαρή επίπτωση ούτε στη μητέρα ούτε στο έμβρυο. Σε ορισμένες περιπτώσεις, ωστόσο, οι αλλαγές που παρατηρούνται στο δέρμα είναι συμπτώματα ειδικών κατά την εγκυμοσύνη δερματοπαθειών. Αυτές εμφανίζονται κατά την περίοδο της εγκυμοσύνης και/ή κατά την άμεση περίοδο μετά τον τοκετό και μπορεί να σχετίζονται με προσωρινές ή μόνιμες επιπλοκές της μητέρας ή του εμβρύου ή του νεογνού.

«Η εγκυμοσύνη είναι πιθανό να προκαλέσει στο δέρμα τριών ειδών μεταβολές: Πρώτον, την εμφάνιση δερματοπαθειών, λόγω των φυσιολογικών ορμονικών μεταβολών, δεύτερον την ύφεση ή έξαρση προϋπαρχουσών δερματικών παθήσεων, επίσης λόγω ανοσο-ορμονικών μεταβολών, και τρίτον την εμφάνιση ειδικών κατά την εγκυμοσύνη δερματοπαθειών», σημειώνει ο Δερματολόγος - Αφροδισιολόγος δρ Χρήστος Στάμου (mcmc.gr).

Οι φυσιολογικές δερματικές αλλαγές που είναι ακίνδυνες και αναμενόμενες κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης

Μελάγχρωση
Η Lineanigra, η σκουρόχρωση των θηλών και των γεννητικών οργάνων, είναι πολύ συνηθισμένη κατά το πρώτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης. Επηρεάζει το 90% των εγκύων, ιδιαίτερα εκείνες με σκούρο δέρμα. Η μελάγχρωση αυτή εξασθενεί μετά τον τοκετό, αλλά συνήθως όχι εντελώς.
Το μέλασμα επηρεάζει το 70% των γυναικών, ιδίως εκείνων με σκούρα επιδερμίδα. Είναι πιθανότερο να εμφανιστεί μετά τον 4ο μήνα της εγκυμοσύνης και συνήθως παρουσιάζεται ως ακανόνιστες μελαγχρώσεις σε συμμετρικό μοτίβο, είτε στο μέτωπο και τους κροτάφους, είτε στο κέντρο του προσώπου. Τις περισσότερες φορές το μέλασμα εξαφανίζεται μετά την εγκυμοσύνη.

Μελανοκυτταρικοί σπίλοι
Οι μελανοκυτταρικοί σπίλοι είναι συγκεντρώσεις μελανοκυττάρων υπό μορφή κηλίδων. Το χρώμα τους ποικίλει και κυμαίνεται από μαύρο έως καφέ και ροζ. Κατά τη διάρκεια της κύησης μπορεί να παρουσιάσουν παροδικές αλλαγές, οι οποίες ωστόσο θα πρέπει να διερευνώνται για αποκλεισμό πιθανού μελανώματος.

Ραγάδες
Πρόκειται για πορφυρές και ροζ ραβδώσεις του δέρματος, οι οποίες εμφανίζονται στο το 90% των γυναικών κατά το δεύτερο και τρίτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης, λόγω της διαστολής του δέρματος που προκαλείται από την ανάπτυξη του εμβρύου. Μπορεί επίσης να εμφανιστούν στους μαστούς, τους μηρούς και τους γλουτούς.
Οι ορμονικές και ανοσολογικές αλλαγές που προκύπτουν κατά την εγκυμοσύνη είναι πιθανό να επηρεάζουν και τις προϋπάρχουσες δερματοπάθειες. Κάποιες μπορούν να επιδεινωθούν και κάποιες άλλες να βελτιωθούν. Ενδεικτικά, μεταβολές μπορεί να παρουσιάσει η ψωρίαση, η ατοπική δερματίτιδα, η ακμή, αλλά και ορισμένα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, όπως η σύφιλη και η λοίμωξη από τον ιό των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV).
Ειδικά τα κονδυλώματα γεννητικών οργάνων, αναπτύσσονται ταχύτερα μεταξύ της 1ης και 14ης εβδομάδας και μπορεί να φτάσουν σε πολύ μεγάλο μέγεθος και να οδηγήσουν σε απόφραξη ή δυσλειτουργία του γεννητικού σωλήνα. Επίσης, κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης γίνονται πιο ευπαθή, προκαλώντας ερεθισμό και αιμορραγία. Οι τύποι HPV που προκαλούν κονδυλώματα των γεννητικών οργάνων (6, 11) ή καρκίνο του τραχήλου της μήτρας (16, 18), μπορούν να μεταδοθούν από τη μητέρα στο παιδί στον τοκετό. Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης παρατηρείται, επίσης, αυξημένη συχνότητα και σοβαρότητα του απλού έρπητα και του έρπητα ζωστήρα.

Ορισμένες δερματοπάθειες που εμφανίζονται μόνο κατά την κύηση

Ατοπικό εξάνθημα της εγκυμοσύνης
Πρόκειται για μια καλοήθη κνησμώδη δερματοπάθεια, που χαρακτηρίζεται από εκζεματικές ή βλατιδώδεις βλάβες σε ασθενείς με ιστορικό ή προδιάθεση για ατοπική δερματίτιδα. Είναι η πιο συχνή αιτία κνησμού κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, με επιπολασμό 5-20%. Τα συμπτώματα ξεκινούν συνήθως νωρίς, στο πρώτο ή δεύτερο τρίμηνο, και συνήθως επανεμφανίζονται στις επόμενες εγκυμοσύνες, λόγω του ατοπικού υποβάθρου. Τα δύο τρίτα των γυναικών παρουσιάζουν εκτεταμένες εκζεματικές αλλοιώσεις που επηρεάζουν τυπικές ατοπικές περιοχές, όπως το πρόσωπο, ο λαιμός και οι καμπτικές επιφάνειες των άκρων, ενώ το ένα τρίτο έχει μικρές κνησμώδεις, ερυθηματώδεις βλατίδες στον κορμό και τα άκρα. Το ξύσιμο προκαλεί εξανθήματα και μπορεί να οδηγήσει σε δευτερογενείς δερματικές λοιμώξεις.

Πολύμορφο Εξάνθημα της Κύησης
Η πάθηση αυτή που παλαιότερα ήταν γνωστή ως κνησμώδεις και κνιδωτικές βλατίδες και πλάκες της κύησης, είναι καλοήθης, φλεγμονώδης διαταραχή που προσβάλλει συνήθως τη γυναίκα μόνο στην πρώτη εγκυμοσύνη κατά το τρίτο τρίμηνο ή κατά την περίοδο μετά τον τοκετό. Σπάνια επανεμφανίζεται σε επόμενες εγκυμοσύνες. Είναι η πιο συχνή ειδική για την εγκυμοσύνη δερματοπάθεια με συχνότητα εμφάνισης 1 στις 160 εγκυμοσύνες. Συνήθως ξεκινά από ραγάδες στην κοιλιά (χωρίς να επηρεάζει τον ομφαλό) πριν εξαπλωθεί στο υπόλοιπο σώμα ως έντονα κνησμώδες εξάνθημα με ερυθηματώδεις, οιδηματώδεις βλατίδες και πλάκες. Η δερματική αυτή νόσος δεν είναι επιβλαβής για το αγέννητο παιδί.

Πεμφιγοειδές κύησης
Είναι μια σπάνια και αυτοάνοση δερματική διαταραχή. Στο δέρμα εμφανίζονται φυσαλίδες όπως αυτές του έρπητα και γι’ αυτό ονομαζόταν έρπητας κύησης. Αυτές προκαλούν έντονο κνησμό. Παρουσιάζεται σε 1 στις 60.000 εγκυμοσύνες κατά το δεύτερο ή τρίτο τρίμηνο, χωρίς να αποκλείεται η εμφάνισή της νωρίτερα ή μετά από τον τοκετό.
Η πιο συχνή θέση έναρξης είναι η περιομφαλική περιοχή. Στο 90% των περιπτώσεων, αργότερα εξαπλώνεται στην υπόλοιπη κοιλιακή χώρα και, σπανιότερα στους μηρούς, τις παλάμες και τα πέλματα. Κατά τη διάρκεια του 9ου μήνα παρουσιάζει ύφεση που συνήθως ακολουθείται από έξαρση αμέσως μετά από τον τοκετό. Μπορεί δε να επανεμφανιστεί σε επόμενες εγκυμοσύνες.

Ενδοηπατική χολόσταση της κύησης
Είναι μια ηπατική διαταραχή που εμφανίζεται κατά το τρίτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης. Αν και δεν είναι πρωτοπαθής δερματοπάθεια, λόγω της συσχέτισής της με τους εμβρυϊκούς κινδύνους και τα δερματικά συμπτώματα, θεωρείται ειδική για την εγκυμοσύνη δερματοπάθεια. Εμφανίζεται περίπου στο 1% των κυήσεων. Στο δέρμα προκαλεί έντονο κνησμό που συνήθως ξεκινά στις παλάμες και τα πέλματα και αργότερα γενικεύεται. Το ξύσιμο μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη εξανθημάτων, βλαβών από γρατζουνιές και οζίδια. Τα συμπτώματα συνήθως εξαφανίζονται 1-2 ημέρες μετά τον τοκετό, αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να επιμείνουν για 1-2 εβδομάδες. Το 50-70% των γυναικών επανεμφανίζουν την πάθηση σε επόμενες εγκυμοσύνες.
Η ενδοηπατική χολόσταση συσχετίζεται με εμβρυϊκούς κινδύνους, με συχνότερο τον πρόωρο τοκετό (20-60%), ακολουθούμενο από την ενδογεννητική εμβρυϊκή δυσπραγία (20-30%) και την θνησιγένεια (1-2%).

«Η εγκυμοσύνη μπορεί επίσης να επηρεάσει τα μαλλιά και τα νύχια. Πολλές γυναίκες παρατηρούν ότι τα μαλλιά τους γίνονται πιο πυκνά κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Στο τρίτο τρίμηνο, το ποσοστό των τριχοθυλακίων που διατηρούνται στην αναγενή (αυξητική) φάση αυξάνεται. Ο αριθμός τους συνήθως επανέρχεται στα πριν από την εγκυμοσύνη επίπεδα εντός 6-12 μηνών. Μπορεί επίσης να εμφανιστεί ήπια τριχόπτωση γυναικείου τύπου», επισημαίνει ο δρ Στάμου.

Η υπερτρίχωση δεν είναι ασυνήθιστη, ιδίως κατά μήκος της μέσης γραμμής της υπερηβικής περιοχής. Οι νέες, μαλακές, λεπτές τρίχες πέφτουν περίπου έξι μήνες μετά τον τοκετό, αλλά οι πιο χονδρές συνήθως επιμένουν. Κατά την εγκυμοσύνη παρουσιάζονται και αλλαγές στα νύχια, με την ευθραυστότητα, τη λευκονυχία, το σχίσιμο των νυχιών και την ανάπτυξή τους προς το δέρμα να είναι οι πιο συνηθισμένες. Είναι δε πιθανό να εμφανιστεί ονυχόλυση, μελανονυχία, αυλάκωση των νυχιών και υπερκεράτωση.

«Οι δερματικές μεταβολές ποικίλλουν ως προς τη μορφολογία, τη θέση και τον χρόνο εμφάνισης, αλλά ταυτόχρονα έχουν πολλές ομοιότητες. Η έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπισή τους ελαχιστοποιεί τον κίνδυνο επιπλοκών. Προληπτικά, οι μητέρες με προϋπάρχουσες παθήσεις θα πρέπει να προγραμματίζουν την εγκυμοσύνη τους για να προφυλάξουν τόσο τις ίδιες όσο και τα παιδιά τους», καταλήγει ο δρ Χρήστος Στάμου.