Νέες θεραπείες για τον HER2-θετικό καρκίνο του μαστού

Ο καρκίνος του μαστού είναι ο πιο συχνός κακοήθης όγκος που εμφανίζεται στις γυναίκες σε όλο τον πλανήτη. Στη χώρα μας μία στις 7 γυναίκες θα εμφανίσει καρκίνο του μαστού κατά τη διάρκεια της ζωής της. Εμφανίζεται και σε άνδρες, αλλά είναι πολύ πιο σπάνιος σε σχέση με τη συχνότητα εμφάνισής του στις γυναίκες.

Η κα Ζένια Σαριδάκη-Ζώρα, MD PhD παθολόγος ογκολόγος, πρόεδρος Εταιρείας Ογκολόγων Παθολόγων Ελλάδας (ΕΟΠΕ), επιστημονική υπεύθυνος Ογκολογικού Τμήματος «Ασκληπιός ΔΙΑΓΝΩΣΙΣ» / Κλινική «Ασκληπιείον Κρήτης» Ηράκλειο Κρήτης, μας μιλάει για τη σημασία της πρόληψης και έγκαιρης διάγνωσης του καρκίνου του μαστού, καθώς και για τις εξελίξεις στη θεραπευτική αντιμετώπισή του.

Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου και ποια η συχνότητα εμφάνισης του καρκίνου του μαστού;
Αν και στην χώρα μας δεν υπάρχει επίσημο σύστημα καταγραφής ακόμα, περίπου 6.000 είναι νέες διαγνώσεις καρκίνου μαστού κάθε χρόνο. Αυτό σημαίνει ότι μία στις 7 γυναίκες θα νοσήσει από καρκίνο μαστού. Είναι η πιο συχνή κακοήθεια στις γυναίκες στον Δυτικό κόσμο και στην Ελλάδα. Τα καλά νέα είναι ότι ενώ η συχνότητα του καρκίνου του μαστού συνεχίζει να είναι υψηλή, η θνητότητα μειώνεται και αυτό οφείλεται στις επαναστατικές καινοτόμες θεραπείες που έχουμε στα χέρια μας πλέον, και στην έγκαιρη διάγνωση που προκύπτει από τον σωστό προ-συμπτωματικό έλεγχο.
Παράγοντες κινδύνου, δηλαδή καταστάσεις που μπορεί να αυξήσουν την πιθανότητα μια γυναίκα να νοσήσει από καρκίνο μαστού, είναι τα υψηλά επίπεδα ορμονών του φύλου (οιστρογόνα και προγεστέρονη) και η εξωγενής λήψη τους ως θεραπεία υποκατάστασης κατά την εμμηνόπαυση, η παχυσαρκία, η αυξημένη κατανάλωση αλκοόλ, το κάπνισμα. Σε ένα μικρό ποσοστό υπάρχει και αυτό που λέμε οικογενειακό ιστορικό: ο καρκίνος του μαστού, δηλαδή είναι κληρονομικός, το ονομαζόμενο «Κληρονομικό Σύνδρομο καρκίνου μαστού και ωοθηκών» και οφείλεται σε παθογόνες μεταλλάξεις σε μια σειρά γονιδίων, εκ των οποίων τα πιο γνωστά είναι τα BRCA1/2, και οι οποίες αυξάνουν κατά πολύ την πιθανότητα νόσησης.

Ποια η σημασία του προληπτικού ελέγχου στη διάγνωση της νόσου και πόσο έχει επηρεάσει η πανδημία της COVID-19 την πρόληψη του καρκίνου του μαστού στη χώρα μας;
Η ψηφιακή μαστογραφία (ανώτερη από την απλή αναλογική) είναι η σημαντικότερη εξέταση για την εκτίμηση του μαστού. Σε κάποιες περιπτώσεις συμπληρώνεται από το υπερηχογράφημα μαστών, ενώ σε άλλες, όπως για παράδειγμα όταν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό, ένδειξη έχει και η μαγνητική μαστών. Εξαιρετικής σημασίας, και κάτι που συνήθως δεν γίνεται, είναι η εκτίμηση των παραπάνω εξετάσεων από τον ειδικό ογκολόγο, και η κλινική εξέταση που θα τις πλαισιώσει. Ο προσυμπτωματικός έλεγχος συστήνεται να ξεκινά στην ηλικία των 40 χρονών και να επαναλαμβάνεται ανά έτος, εκτός από τις περιπτώσεις με οικογενειακό ιστορικό, όπου ο προσυμπτωματικός έλεγχος πρέπει να ξεκινά νωρίτερα και να εξατομικεύεται.
Η συμμετοχή σε οργανωμένα προγράμματα προσυμπτωματικού ελέγχου μειώνει τη θνησιμότητα από καρκίνο μαστού κατά 40% σε γυναίκες 50 με 69 ετών, ενώ σημαντικές αντίστοιχες μειώσεις καταγράφονται και στις ηλικιακές ομάδες 40 με 49 και πάνω από 70. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι παραπάνω εξετάσεις έχουν μεγάλη αξία και για την έγκαιρη διάγνωση της νόσου και μετά την εμφάνιση συμπτωμάτων όπως τα περιγράψαμε παραπάνω.
Κατά την διάρκεια της πανδημίας COVID-19 καταγράφηκε μεγάλη μείωση στη διενέργεια προσυμπτωματικών εξετάσεων όπως η μαστογραφία, σε όλο τον κόσμο, και στην Ελλάδα, και αυτό είναι βέβαιο ότι θα μας οδηγήσει σε καθυστερημένες διαγνώσεις και τελικά σε αύξηση των θανάτων από την νόσο. Εμείς οι ογκολόγοι είμαστε εδώ για να υπενθυμίζουμε ότι δεν υπάρχει μόνο η πανδημία COVID-19. Και ο καρκίνος είναι πανδημία, εδώ και πάρα πολλά χρόνια, και δεν πρέπει να το ξεχνάμε και να αμελούμε να κάνουμε τις εξετάσεις μας.

Υπάρχουν νέες θεραπευτικές προσεγγίσεις, διαφορετικές από την ενδοφλέβια χορήγηση για τον HER2-θετικό καρκίνο του μαστού; Ποια η αποτελεσματικότητα του νέου θεραπευτικού σχήματος;
Ο HER2 θετικός καρκίνος μαστού αντιστοιχεί περίπου στο 15-20% των γυναικών με καρκίνο μαστού και αποτελεί μια επιθετική μορφή της νόσου. Τα στοχευμένα φάρμακα έναντι του HER2 έχουν αλλάξει την ιστορία της νόσου, φέρνοντας από το 1998 και μετά, οπότε και ξεκίνησε αυτό το εξαιρετικό ταξίδι με το φάρμακο τραστουζουμάμπη, επανάσταση στην αντιμετώπιση αυτής της δύσκολης μορφής νόσου, αλλάζοντας την επιθετική της υπόσταση, αυξάνοντας εντυπωσιακά την επιβίωση και βελτιώνοντας ταυτόχρονα την ποιότητα ζωής.
Το 2012, το δεύτερο ανάλογο αντίσωμα, η περτουζουμάμπη έκανε πανηγυρικά την εμφάνισή του, ενισχύοντας περαιτέρω τα ευνοϊκά αποτελέσματα της στόχευσης. Στη συνέχεια ο συνδυασμός τραστουζουμάμπης/περτουζουμάμπης, αρχικά μαζί με χημειοθεραπεία και κατόπιν μόνα τους, ως θεραπεία συντήρησης, έγιναν το λεγόμενο standard of care.
Η συνεχής εξέλιξη της βιοτεχνολογίας και η ανάγκη βελτίωσης της ποιότητας ζωής των ασθενών, οδήγησε το 2013 στην ανάπτυξη της υποδόριας μορφής της τραστουζουμάμπης, και πολύ πρόσφατα στην ανάπτυξη της συνδυασμένης μορφής τραστουζουμάμπης/περτουζουμάμπης. Με ξεκάθαρα αποτελέσματα ισοδυναμίας σε αποτελεσματικότητα και ασφάλεια με τα αντίστοιχα ενδοφλέβια (όπως καταδείχθηκε από την κλινική μελέτη ισοδυναμίας FeDeriCa, όπου επίσης τεκμηριώθηκε και η δυνατότητα μετάβασης των ασθενών από την ενδοφλέβια στην υποδόρια μορφή θεραπείας χωρίς καμία αρνητική επίδραση στο θεραπευτικό αποτέλεσμα), αλλά και με ξεκάθαρη την βελτίωση της ποιότητας ζωής και την προτίμηση των ασθενών σε αυτή την εύκολη και ανώδυνη χορήγηση του φαρμάκου κάτω από το δέρμα στον μηρό (όπως αποδείχθηκε στην κλινική μελέτη PHranceSCa), το μέλλον διαγράφεται ακόμα πιο αισιόδοξο. 

Θεωρείτε ότι υπάρχουν περιθώρια ενίσχυσης της συμμόρφωσης των ασθενών με τη θεραπεία τους; 
Πάντα υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης. Οι ασθενείς με HER2 θετικό καρκίνο μαστού γνωρίζουν ότι οι εξαιρετικά αποτελεσματικές θεραπείες που υπάρχουν, τις βοηθούν όσο τίποτε άλλο, και πολύ σπανιότερα από ό,τι συμβαίνει σε άλλες περιπτώσεις θα ξεκινήσουν μια συζήτηση διακοπής. Παρ᾽ όλα αυτά επειδή είναι θεραπείες που τις λαμβάνουν για πολύ μεγάλα χρονικά διαστήματα, πάντα υπάρχει ένα αίσθημα κόπωσης, και μια συνεχής «υπενθύμιση» ότι είναι «άρρωστες».
Στο σημείο αυτό βοηθούν πολύ οι εναλλακτικοί τρόποι χορήγησης μιας θεραπείας, όπως ο υποδόριος, όταν φυσικά είναι ισοδύναμοι σε αποτελεσματικότητα και ασφάλεια, όπως συμβαίνει στην περίπτωσή μας. Ενδεχομένως, και πάντα με την γνώση και την εμπειρία, αλλά και κάτω από την επίβλεψη και τον συντονισμό του ογκολόγου, και μέσω διαμόρφωσης ειδικού πλαισίου, να μπορέσουν να υπάρξουν και εναλλακτικές προσεγγίσεις σε θέματα χώρου και χρόνου χορήγησης αυτών των θεραπειών στο μέλλον.