ΟΚΑΝΑ: Θεραπεία και δράσεις περιορισμού εξάπλωσης των HIV/HCV

Ο ΟΚΑΝΑ αποτελεί τον μεγαλύτερο φορέα αντιμετώπισης των εξαρτήσεων και εξαρτητικών συμπεριφορών στη χώρα. Mε τις υπηρεσίες του στοχεύει στην ολιστική αντιμετώπιση του φαινομένου της εξάρτησης, εστιάζοντας στην πρόληψη, στη μείωση της βλάβης, στη θεραπεία και στην κοινωνική επανένταξη. Παράλληλα, αναλαμβάνει δράση για την ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης και την αποστιγματοποίηση των εξαρτημένων ατόμων.

Με αφορμή την 9η Πανελλήνια συνάντηση για AIDS, Ηπατίτιδες και αναδυόμενα νοσήματα, που πραγματοποιήθηκε τον Σεπτέμβριο του 2021, μιλήσαμε με τον πρόεδρο του ΟΚΑΝΑ κ. Αθανάσιο Θεοχάρη, για το έργο, τις δράσεις και τα προγράμματα του Οργανισμού.

Η ενεργή και απρόσκοπτη παρουσία του ΟΚΑΝΑ στο χώρο των εξαρτήσεων και των εξαρτητικών συμπεριφορών συνοδεύεται από μία ανθρωποκεντρική προσέγγιση, βασιζόμενη στα ανθρώπινα δικαιώματα, με τη στήριξη των ωφελούμενων και την εξασφάλιση συνεχούς πρόσβασης στη θεραπεία σε όποιον έχει ανάγκη, αναφέρει ο κ. Αθ. Θεοχάρης, Πρόεδρος του Οργανισμού.

O ΟΚΑΝΑ έχει αναπτύξει ένα δίκτυο υπηρεσιών το οποίο διευρύνεται συνεχώς, ώστε να καλυφθούν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο οι πολύπλευρες ανάγκες σε θέματα πρόληψης, μείωσης της βλάβης, θεραπείας και κοινωνικής και επαγγελματικής επανένταξης.  

Το δίκτυο των υπηρεσιών του περιλαμβάνει:

• Υπηρεσίες Πρόληψης των εξαρτήσεων στην ευρύτερη κοινότητα και σε ειδικές πληθυσμιακές ομάδες.
• Θεραπεία εξαρτημένων ατόμων με χορήγηση ουσίας υποκατάστασης, με παράλληλη παροχή ψυχοκοινωνικών/ψυχοθεραπευτικών υπηρεσιών και πρωτοβάθμιας ιατρονοσηλευτικής φροντίδας
• Υπηρεσίες μείωσης της βλάβης
• Υπηρεσίες Κοινωνικής Επανένταξης
• «Στεγνά» Θεραπευτικά Προγράμματα χωρίς την χορήγηση υποκατάστατου, με ενισχυμένη ψυχοκοινωνική υποστήριξη στους ωφελούμενους.

Το δίκτυο των υπηρεσιών του Οργανισμού ενισχύεται ακόμα περισσότερο με τις νέες Δομές (Πολυδύναμα Κέντρα, Ανοιχτά Κέντρα Ημέρας Βραχείας Φιλοξενίας, Κινητές Μονάδες κ.α.) που θα λειτουργήσουν σε όλη την επικράτεια, μέσω ευρωπαϊκής χρηματοδότησής.

Συνολικά το δίκτυο Δομών και παροχής Υπηρεσιών του Οργανισμού αποτελείται από 67 Μονάδες Υποκατάστασης, 9 «Στεγνά» Προγράμματα, 4 Μονάδες Άμεσης Πρόσβασης, 2 Μονάδες Υποκατάστασης σε Φυλακές, ενώ στον τομέα της πρόληψης ο ΟΚΑΝΑ έχει την επιστημονική εποπτεία για 75 Κέντρα Πρόληψης σε όλη την Ελλάδα.            

Μεταδιδόμενα Νοσήματα

Η ευάλωτη ομάδα των εξαρτημένων χρηστών παρουσιάζει ιδιαιτερότητες, όπως  η συννοσηρότητα, η αδυναμία γεωγραφικού περιορισμού, η αδυναμία τήρησης των μέτρων προφύλαξης και οι αυξημένες πιθανότητες μετάδοσης ασθενειών, εξαιτίας των πρακτικών χρήσης ουσιών. Αποτέλεσμα είναι η  έντονη συσχέτιση του αριθμού των ατόμων που κάνουν ενέσιμη ή/και εισπνεόμενη χρήση με την ύπαρξη μεταδιδόμενων νοσημάτων. Σύμφωνα με στοιχεία του Οργανισμού, από τους 7.973 ωφελούμενους που είναι ενταγμένοι σε πρόγραμμα θεραπείας υποκατάστασης, το 60% έχει διαγνωστεί θετικό σε HCV, το 5% σε HIV, ενώ το 27,3% των ωφελούμενων έχει θεραπευτεί από την HCV.

«Τιτυός» και «Ιπποκράτης»

Ο ΟΚΑΝΑ με 2 καινοτόμα προγράμματα ανταποκρίνεται πλέον στο πρόβλημα των μεταδιδόμενων νοσημάτων (HCV, HIV) και την εξάπλωσή τους.

Συγκεκριμένα το πρόγραμμα «Τιτυός», είναι το 1ο Πανελλαδικό Πρόγραμμα για την εκρίζωση της Ηπατίτιδας στους ωφελούμενους του Οργανισμού, που υλοποιείται σε συνεργασία με Ελληνική Εταιρεία Μελέτης Ήπατος. Περιλαμβάνει τη χαρτογράφηση όλων των ωφελούμενων του Οργανισμού με ηπατίτιδα και την ένταξή τους σε θεραπεία. Τα αναμενόμενα οφέλη του προγράμματος είναι η αποτροπή 180 κιρρώσεων, 82 περιπτώσεων ηπατοκυτταρικού καρκίνου και η πρόληψη 26 θανάτων μέχρι το 2028. Παράλληλα, θα εξοικονομηθούν 8 εκ. ευρώ στο Σύστημα Υγείας προλαμβάνοντας τις δαπάνες για τη νοσηλεία και τη θεραπεία των ωφελούμενων από τις επιπτώσεις της HCV.

Το πρόγραμμα «Ιπποκράτης», υλοποιείται σε συνεργασία του ΟΚΑΝΑ με το Εργαστήριο Υγιεινής, Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής, της Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ. Στόχος του προγράμματος είναι η έγκαιρη και αξιόπιστη ανίχνευση επιδημικών εκρήξεων, με τη δημιουργία αλγορίθμου εκτίμησης ατομικού κινδύνου μόλυνσης, εστιάζοντας στον HIV και τις ηπατίτιδες Β, C στους ενεργούς χρήστες (ΧΕΝ) που εξυπηρετούνται από τον ΟΚΑΝΑ. ​ ​

Δράσεις Street work

Ο ΟΚΑΝΑ αντιμετωπίζει το πρόβλημα της χρήσης ουσιών καθολικά, χωρίς διακρίσεις, με στόχο την εξασφάλιση του δικαιώματος για πρόσβαση σε όλους τους ουσιοεξαρτώμενους με ένα ολοκληρωμένο δίκτυο άμεσης πρόσβασης, streetwork, βασισμένο στη φιλοσοφία της μείωσης της βλάβης.

Οι δράσεις streetwork του Οργανισμού εντατικοποιήθηκαν τα τελευταία 2 χρόνια, ώστε να περιοριστούν τα μεταδιδόμενα νοσήματα, αλλά και η διασπορά της πανδημίας στην ευάλωτη αυτή ομάδα. Σήμερα, το streetwork του ΟΚΑΝΑ έχει την πιο δυνατή παρουσία στο πεδίο από κάθε προηγούμενο έτος από την έναρξη λειτουργίας του. Μέχρι τον Αύγουστο του 2021, έχουν διανεμηθεί, πάνω από 270.000 σύριγγες. Επίσης, για πρώτη φορά διανέμονται ΚΙΤ φροντίδας υγιεινής και ΚΙΤ εισπνεόμενης χρήσης για την αντιμετώπιση μίας νέας ουσίας που έχει εμφανιστεί στο προσκήνιο τα τελευταία χρόνια. Η νέα αυτή ουσία ή αλλιώς «shisha», όπως αναφέρεται στην «πιάτσα», είναι κακής ποιότητας κρυσταλλική μεθαμφεταμίνη, είναι εύκολα προσβάσιμη και με χαμηλό κόστος, αλλά με πολύ βλαβερές συνέπειες στην υγεία του χρήστη. Μάλιστα, τελευταία – σύμφωνα με τα στοιχεία του Ιουλίου και του Αυγούστου,  παρατηρείται αύξηση του ποσοστού των γυναικών που κάνουν χρήση της συγκεκριμένης ουσίας (24% του συνόλου) σε σχέση με άλλες ουσίες.

Σχέδια προς υλοποίηση και συνεργασίες με άλλους φορείς

Στα σχέδια του  ΟΚΑΝΑ είναι η  δημιουργία Χώρων Εποπτευόμενης Χρήσης (ΧΕΧ). Συγκεκριμένα σχεδιάζεται η δημιουργία ενός δικού του σταθερού ΧΕΧ, 12 θέσεων, στο κέντρο της Αθήνας και 5 Κινητών ΧΕΧ, τους οποίους θα λειτουργεί ο Οργανισμός  σε συνεργασία με το Δήμο Αθηναίων. Οι χώροι εποπτευόμενης χρήσης, βασίζονται σε βέλτιστες ευρωπαϊκές πρακτικές, και ουσιαστικά είναι οι χώροι, όπου ενεργοί χρήστες μπορούν να κάνουν χρήση ουσιών επιτηρούμενοι, με ασφάλεια, με καθαρά σύνεργα, μειώνοντας τους κινδύνους για την υγεία τους, αλλά και για την μετάδοση νοσημάτων, καθώς και την παραβατικότητα που πολλές φορές συνδέεται με τη χρήση. Οι ΧΕΧ βασίζονται στη φιλοσοφία της μείωσης της βλάβης, αλλά και της μείωσης του κινδύνου της απώλειας της ζωής, προασπίζοντας παράλληλα τη δημόσια υγεία.

Επιπλέον, ο  ΟΚΑΝΑ συνεργάζεται με το Δήμο Αθηναίων και το ΚΕΘΕΑ, για τη λειτουργία ενός Ξενώνα Φιλοξενίας αστέγων χρηστών ουσιών στο κέντρο της Αθήνας. Έναν Ξενώνα, που εν τέλει, λειτούργησε και ως προθάλαμος για την ένταξή τους σε προγράμματα θεραπείας και απεξάρτησης. Παρόμοια δράση υλοποιήθηκε και στη Θεσσαλονίκη σε συνεργασία με το Δήμο. Μάλιστα, ανακοινώθηκε και η δημιουργία ενός ακόμα ξενώνα στην Αθήνα από τον ΟΚΑΝΑ χωρητικότητας 90 ατόμων.

«Η Ναλοξόνη σώζει ζωές»   

Σημαντική ενέργεια, για την οποία έχει γνωμοδοτήσει θετικά ο ΟΚΑΝΑ, είναι η διεύρυνση της χορήγησης ναλοξόνης από επαγγελματίες υγείας και στο πεδίο​. Η συμβολή της ναλοξόνης στην πρόληψη θανάτων από υπερδοσολογία τονίστηκε από τον Πρόεδρο του ΟΚΑΝΑ κ. Θεοχάρη λέγοντας ότι: «Η Ναλοξόνη είναι μία ουσία που είναι ανταγωνιστής των οπιούχων ουσιών και δεν μπορεί να βλάψει με οποιονδήποτε τρόπο το άτομο που τη λαμβάνει, παρά μόνο να του σώσει τη ζωή. Με τη διεύρυνση της χορήγησής της από επαγγελματίες του χώρου στο πεδίο, θα εξοικονομηθεί πολύτιμος χρόνος, από το συμβάν οξείας τοξίκωσης μέχρι τη διακομιδή του ατόμου στο Νοσοκομείο, όπου στην παρούσα φάση μόνο εκεί χορηγείται ναλοξόνη. Με αυτόν τον τρόπο θα αποτραπούν 300-400 θάνατοι ετησίως στην Ελλάδα από υπερδοσολογία.»

Καθολική και ολιστική η φροντίδα του ΟΚΑΝΑ

Ο  ΟΚΑΝΑ, με το πλέον ολοκληρωμένο δίκτυο άμεσης πρόσβασης παρεμβαίνει καθολικά και ολιστικά για μία κοινωνία, χωρίς μεταδιδόμενα νοσήματα. Επιπλέον, με τις δράσεις και τις υπηρεσίες του επιτυγχάνει να καλύψει ολόκληρο το φάσμα των αναγκών των εξαρτημένων ατόμων, των οικογενειών τους και του ευρύτερου κοινωνικού συνόλου έχοντας ως στόχο την ολιστική αντιμετώπιση του προβλήματος των εξαρτήσεων, των εξαρτητικών συμπεριφορών και του εθισμού στη χώρα.