Δέρμα: Τι πρέπει να γνωρίζουμε για τις λειτουργίες του;

Αν και το δέρμα μας μπορεί να μοιάζει με ένα λεπτό στρώμα ιστού, στην πραγματικότητα αποτελεί την πανίσχυρη πανοπλία του σώματος, η οποία μας προστατεύει από νόσους και λοιμώξεις. Ταυτοχρόνως, όμως, μας επιτρέπει να επικοινωνούμε με το περιβάλλον και μεταξύ μας, καθώς και να εκφράζουμε τα συναισθήματά μας.

«Το δέρμα δεν υπάρχει απλώς για να προστατεύει ή να καλύπτει τους μυς, τα όργανα και τα οστά. Είναι ένα όργανο και μάλιστα το μεγαλύτερο του ανθρώπινου σώματος», λέει ο δρ Μάρκος Μιχελάκης, Δερματολόγος-Αφροδισιολόγος (Αισθητική Δερματολογία-Δερματοχειρουργική). «Κατ' αρχάς, είναι η πρώτη γραμμή άμυνας εναντίον του εξωτερικού κόσμου, ο οποίος είναι γεμάτος με ερεθιστικές ουσίες, αλλεργιογόνα, βακτήρια, ιούς, μύκητες και κάθε είδους παθογόνα. Επιπλέον, διαθέτει εξειδικευμένα ανοσοποιητικά κύτταρα που αναγνωρίζουν οτιδήποτε βλάπτει την επιφάνειά του ή προσπαθεί να εισβάλλει στο σώμα και σημαίνουν συναγερμό ώστε να κινητοποιηθούν οι εσωτερικοί αμυντικοί μηχανισμοί και να προστατεύσουν τον οργανισμό».

Το δέρμα συμβάλλει επίσης στη ρύθμιση της σωματικής θερμοκρασίας, συμμετέχει στην αποβολή των άχρηστων υποπροϊόντων του μεταβολισμού, δρα ως αισθητήριο όργανο και προστατεύει τον οργανισμό από την επικίνδυνη υπεριώδη ακτινοβολία (UV) του ηλίου. Επομένως, «η διατήρηση του φραγμού που δημιουργεί το δέρμα μεταξύ του σώματος και του περιβάλλοντος, έχει ζωτική σημασία για την επιβίωσή μας», τονίζει ο κ. Μιχελάκης.

Παρότι όμως είναι τόσο σημαντικό, είναι πολλά όσα δεν γνωρίζουμε ή δεν συνειδητοποιούμε γι' αυτό. Ο κ. Μιχελάκης παραθέτει μερικά βασικά δεδομένα γι' αυτό.

1. Η δομή του δέρματος είναι ιδιαιτέρως πολύπλοκη. Σε κάθε εκατοστό του υπάρχουν σχεδόν 7,5 εκατομμύρια κύτταρα, 250 ιδρωτοποιοί αδένες και τουλάχιστον 400 νευρικές απολήξεις, σύμφωνα με την Αμερικανική Ακαδημία Δερματολογίας (AAD).Υπάρχουν επίσης περίπου οκτώ αιμοφόρα αγγεία και σχεδόν 24.000 μελανοκύτταρα. Τα μελανοκύτταρα εκκρίνουν μελανίνη, την φυσική χρωστική ουσία που προστατεύει το δέρμα από την UV και προσδίδει στο δέρμα το χαρακτηριστικό χρώμα του.

2. Το δέρμα έχει πολλές στοιβάδες. Αν και είναι γνωστές οι τρεις βασικές (από έξω προς τα μέσα είναι: η επιδερμίδα, το χόριο ή κυρίως δέρμα και ο υποδόριος ή λιπώδης ιστός), η επιδερμίδα αποτελείται από 23 διακριτές στοιβάδες, οι 18 εκ των οποίων αποτελούνται από νεκρά δερματικά κύτταρα. Τα νέα κύτταρα παράγονται στις κατώτερες στοιβάδες της επιδερμίδας (ακριβώς πάνω από το χόριο) και ωθούνται προς τα πάνω σταδιακά, καθώς δημιουργούνται οι νέες υποκείμενες στοιβάδες.

3. Το δέρμα αντικαθιστά συνεχώς τα κύτταρά του. Το ανθρώπινο σώμα παράγει αδιάκοπα νέα δερματικά κύτταρα και αποβάλλει τα παλαιά (κερατινοκύτταρα). Σε καθημερινή βάση, ο οργανισμός αποβάλλει 30.000 έως 40.000 παλαιά δερματικά κύτταρα. 

4. Στο δέρμα μπορεί να εκδηλωθούν πολλές παθήσεις. Η πιο συχνή δερματοπάθεια είναι η ακμή. Υπολογίζεται ότι το 85% των ανθρώπων εκδηλώνουν ακμή κάποια στιγμή στη ζωή τους. Η πλειονότητα την παρουσιάζει στην εφηβεία, αλλά πολλά περιστατικά αναφέρονται για πρώτη φορά και σε ενήλικες, ακόμα και στις ηλικίες άνω των 40 ετών. Η ακμή συνήθως αρχίζει μετά τα 11 έτη στα κορίτσια και μετά τα 13 έτη στα αγόρια. Μέχρι την ηλικία των 15 ετών, σχεδόν το 40% των εφήβων έχουν ήδη ακμή ή ουλές ακμής που χρειάζονται ιατρική αντιμετώπιση.

5. Η ξηροδερμία που αναπτύσσεται τον χειμώνα μπορεί να αποδειχθεί επικίνδυνη. Υπολογίζεται ότι τουλάχιστον τρεις στους δέκα ανθρώπους παρουσιάζουν ξηροδερμία, ιδίως κατά τους πιο ψυχρούς μήνες του χρόνου, όταν η περιβαλλοντική θερμοκρασία μειώνεται σημαντικά και ζούμε και εργαζόμαστε σε θερμαινόμενους χώρους. Το ξηρό δέρμα, όμως, είναι στην ουσία ένας τραυματισμένος φραγμός, με συνέπεια να είναι ευάλωτο στις μολύνσεις από βακτήρια, ιούς και μύκητες.

6. Πολλά χρόνια νοσήματα προκαλούν δερματικές εκδηλώσεις (συμπτώματα). Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι η καρδιοπάθεια, ο σακχαρώδης διαβήτης, οι παθήσεις του ήπατος, η παχυσαρκία και διατροφικές ανεπάρκειες. Ακόμα και οι ορμονικές διακυμάνσεις της εμμήνου ρύσεως, της εγκυμοσύνης, της εμμηνόπαυσης ή παθήσεων όπως το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών προκαλούν συμπτώματα στο δέρμα ή/και στα εξαρτήματά του (π.χ. λιπαρότητα, ακμή, αυξημένη ή μειωμένη τριχοφυΐα κ.λπ.).

7. Τα πολλά καλλυντικά βλάπτουν το δέρμα. Η AAD προειδοποιεί ότι η χρήση πολλών προϊόντων, κυρίως όταν είναι αντιγηραντικά, μπορεί να προκαλέσει ερεθισμό στο δέρμα. Προτιμότερο είναι να δίνετε βάρος στα βασικά, δηλαδή σε ένα απαλό καθαριστικό, σε ένα αντηλιακό και ένα προϊόν ενυδάτωσης. Να καθιερώσετε μία ρουτίνα φροντίδας του δέρματός σας δύο φορές την ημέρα (πρωί και βράδυ) και να την τηρήσετε.

8. Δεν είναι απαραίτητο να κάνετε μπάνιο κάθε μέρα. Οι περισσότεροι άνθρωποι κάνουν καθημερινά μπάνιο από συνήθεια, επειδή τους αρέσει, για να ξυπνήσουν το πρωί ή/και για να μυρίζουν όμορφα, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι ωφελούν με κάποιον τρόπο την υγεία τους. Αντιθέτως, το καθημερινό ντους, ειδικά όταν γίνεται με πολύ ζεστό νερό και σαπούνι, μπορεί να προάγει την ξηροδερμία, διότι δεν απομακρύνει μόνο τυχόν ακαθαρσίες αλλά και το προστατευτικό σμήγμα του δέρματος. Αν μάλιστα συνηθίζει κάποιος να κάνει μπάνιο με αντιβακτηριακά σαπούνια, απομακρύνει και τα «καλά» βακτήρια του δέρματος, διαταράσσοντας την φυσική χλωρίδα του και ευνοώντας την ανάπτυξη παθογόνων βακτηρίων. Ένα γρήγορο ντους μέρα παρά μέρα, με ένα ήπιο καθαριστικό και με έμφαση στις μασχάλες και στη βουβωνική χώρα είναι επαρκές για τους περισσότερους ανθρώπους, εφόσον δεν κάνουν χειρωνακτική εργασία, δεν λερώνονται στη δουλειά τους ούτε ιδρώνουν πολύ.