Σπίλος, κηλίδα ή μελάνωμα; Πώς διαφέρουν

Η τακτική αυτοεξέταση του δέρματος για την εύρεση τυχόν ύποπτων αλλαγών σε υπάρχοντες σπίλους ή γένεση βλαβών κρίνεται ιδιαίτερα σημαντική. Παρότι για τους αδαείς είναι δυσδιάκριτες, με την προσεκτική παρατήρηση είναι πιθανό να εντοπιστούν παθήσεις ή διαφοροποιήσεις που δύνανται να θέσουν σε κίνδυνο τη ζωή. Ωστόσο, αμέσως μετά την επιστροφή από τις διακοπές, που η έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία είναι παρατεταμένη, η επαγγελματική εκτίμηση της κατάστασης του δέρματος είναι απαραίτητη, αφού αποτελεί τον μοναδικό τρόπο διάγνωσης και ελέγχου ακόμα και σε σημεία του σώματος που είναι αδύνατον να παρακολουθούνται χωρίς βοήθεια.

«Σχεδόν το σύνολο των ανθρώπων έχουν στο δέρμα τους κάποιο σκουρότερο σημάδι, είτε αυτό είναι σπίλος, είτε γενετικό σημάδι, είτε κηλίδα που οφείλεται στον ήλιο, είτε φακίδες. Οι ανοιχτόχρωμοι άνθρωποι έχουν περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν κάποια από αυτά και μάλιστα σε μεγάλους αριθμούς. Η έκθεση στην έντονη και παρατεταμένη ηλιακή ακτινοβολία έχει αρνητική επίδραση, καθώς όχι μόνο μπορεί να γίνει αιτία εμφάνισής τους αλλά είναι πιθανό να προκαλέσει και εξαλλαγή κυττάρων. Όταν συμβαίνει αυτό, ο άνθρωπος αναπτύσσει καρκίνο», μας εξηγεί ο Δερματολόγος - Αφροδισιολόγος δρ Χρήστος Στάμου (https://dermadvance.gr/).

«Η πιο επιθετική μορφή καρκίνου του δέρματος είναι το μελάνωμα, το οποίο προκαλεί τον θάνατο χιλιάδων ανθρώπων κάθε χρόνο σε όλο τον κόσμο. Η αιτία είναι ότι εντοπίζεται σε προχωρημένα στάδια, όταν οι ελπίδες επιβίωσης στην 5ετία έχουν αρχίσει να λιγοστεύουν», προσθέτει.

Ένα ανεκπαίδευτο άτομο δεν είναι εύκολο να διακρίνει τις μικρές αλλαγές που συμβαίνουν στο δέρμα του. Ή ακόμα κι αν εντοπίσει κάποια, δεν γνωρίζει με σιγουριά εάν πρόκειται για πανάδα, φακίδα, σπίλο, σμηγματορροϊκή υπερκεράτωση ή για καρκίνο.

Η υπερμελάγχρωση, για παράδειγμα, εκδηλώνεται με πολλές διαφορετικές μορφές και προβληματίζει συχνά τους αυτοεξεταζόμενους. Άλλοτε είναι συνέπεια ενός δερματικού τραυματισμού, ο οποίος έχει υποχωρήσει μεν αλλά έχει προκαλέσει την τοπική υπερπαραγωγή μελανίνης, δημιουργώντας μια κηλίδα που σκουραίνει περισσότερο μόλις εκτεθεί στον ήλιο (μεταφλεγμονώδης υπερμελάγχρωση). 

Άλλοτε είναι το αποτέλεσμα  πολύχρονης, ανεξέλεγκτης ηλιοθεραπείας ή σολάριουμ και εμφανίζεται συνηθέστερα σε ανθρώπους άνω των 50 ετών (κηλίδες ηλικίας ή γήρανσης). Οι κηλίδες αυτές είναι ακανόνιστες, αλλά έχουν καθορισμένο περίγραμμα. Τα άτομα με ανοιχτόχρωμο δέρμα, οι γυναίκες και όσοι έχουν οικογενειακό ιστορικό κηλίδων τείνουν να επηρεάζονται περισσότερο. 

Άλλη μια μορφή υπερμελάγχρωσης είναι το μέλασμα ή χλόασμα. Σύμφωνα με την Αμερικανική Ακαδημία Δερματολογίας, το 90% των ατόμων που εμφανίζουν μελάσματα είναι γυναίκες. Οι κηλίδες αυτές εμφανίζονται συνήθως στο πρόσωπο, είναι συμμετρικές, με αντίστοιχα δηλαδή σημάδια και στις δύο πλευρές του προσώπου, αλλά με ακαθόριστα και ακανόνιστα περιγράμματα. Βέβαια, μπορεί να αναπτυχθούν και σε άλλα σημεία του σώματος που εκτίθενται συχνότερα στον ήλιο.

Οι φακίδες ανήκουν στις μορφές υπερμελάγχρωσης που δεν χρειάζονται ιδιαίτερες συστάσεις, ούτε δυσκολεύουν στην αναγνώρισή τους. Εμφανίζονται σε άτομα νεαρής ηλικίας, κυρίως με ανοιχτόχρωμη επιδερμίδα, μαλλιά και μάτια, και τείνουν να εξασθενούν ή να εξαφανίζονται με το πέρασμα του χρόνου. Ο τόνος του χρώματός τους διαφέρει από άτομο σε άτομο και κυμαίνεται από πολύ ανοιχτό καφέ έως μαύρο ή κόκκινο. Είναι μικρές σε μέγεθος, οριοθετημένες και δεν εμπνέουν καμία ανησυχία.

Αντιθέτως, η σμηγματορροϊκή υπερκεράτωση συχνά τρομάζει τους ασθενείς, γιατί μοιάζει με κακοήθεια. Εμφανίζεται αρχικά ως μικρή επηρμένη βλατίδα ή πλάκα, η επιφάνεια της οποίας έχει μικρά εξογκώματα, που σιγά-σιγά πυκνώνουν και αναπτύσσουν ανώμαλη επιφάνεια. Μοιάζει σαν λιωμένο κερί που έχει πέσει στο δέρμα. Είναι ανώδυνη, το χρώμα της είναι από άσπρο έως μαύρο, το μέγεθος ποικίλει και μπορεί να ξεπεράσει τα 3 εκ., και σχηματίζεται στο στήθος, την πλάτη, το στομάχι, το τριχωτό της κεφαλής, το πρόσωπο, τον λαιμό, ή άλλα μέρη του σώματος (αλλά όχι στις παλάμες και τα πέλματα).

Καμία από τις παραπάνω δερματικές εκδηλώσεις δεν είναι κακοήθεις, ούτε μπορεί να εξελιχθεί σε τέτοια. Ωστόσο, ορισμένες φορές τα χαρακτηριστικά τους μοιάζουν με καρκίνο και μπορούν να μπερδέψουν τους αυτοεξεταζόμενους ή να είναι τόσο πυκνές σε αριθμό που η κακοήθεια να “κρύβεται” καλά ανάμεσά τους.

Οι πιο επικίνδυνοι για την εμφάνιση καρκίνου του δέρματος είναι οι σπίλοι (ελιές). Αυτές οι μικρές αναπτύξεις στο δέρμα μπορεί να εμφανιστούν οπουδήποτε στο σώμα, το χρώμα τους έχει κάποια απόχρωση του καφέ, αλλά μπορεί να είναι μαύροι ή κόκκινοι. Άλλοι είναι επίπεδοι και άλλοι επηρμένοι. Το σχήμα τους όμως είναι καθορισμένο, στρογγυλό ή ωοειδές, και το μέγεθός τους δεν ξεπερνά τα 10 χιλιοστά. Άλλοι υπάρχουν από τη γέννηση και άλλοι αναπτύσσονται αργότερα. Με την πάροδο των ετών μπορούν να αλλάξουν σε μέγεθος και χρώμα. 

Κάποιοι άνθρωποι έχουν στο σώμα τους και δυσπλαστικούς (άτυπους) σπίλους. Αυτοί δεν είναι συμμετρικοί, έχουν ανόμοια όρια και η εμφάνισή τους παραπέμπει σε κακοήθεια. Παρόλα αυτά είναι καλοήθεις, αλλά ενέχουν κίνδυνο εξαλλαγής και ανάπτυξης μελανώματος, μιας μορφής καρκίνου του δέρματος που αντιπροσωπεύει μεν μόνο το 1% όλων των καρκίνων του δέρματος, είναι δε ο πιο θανατηφόρος. Η έρευνα δείχνει ότι περίπου τα μισά μελανώματα προέρχονται από δυσπλαστικούς σπίλους. 

Το μελάνωμα εμφανίζεται συχνά στα άκρα των γυναικών και στον κορμό των ανδρών, αλλά μπορεί να “παραμονεύει” και σε περιοχές που παραλείπονται στην εξέταση ή είναι εκτός οπτικού πεδίου του αυτοεξεταζόμενου, όπως:

• στο περίγραμμα του τριχωτού της κεφαλής και κάτω από τα μαλλιά
• πάνω ή κοντά στο αφτί, ειδικά το διάστημα μεταξύ του αφτιού και της γραμμής των μαλλιών
• κάτω από τα νύχια των χεριών και των ποδιών
• στην πτυχή των γλουτών
• στα πέλματα των ποδιών

«Για τον εντοπισμό ενός ύποπτου σπίλου, θα πρέπει να ελέγχεται εάν είναι συμμετρικός, εάν έχει σαφές περίγραμμα, το μέγεθός του (συνήθως είναι πάνω από 6 χιλιοστά) και η εξέλιξή του. Εάν ο σπίλος αλλάζει χρώμα, μέγεθος ή σχήμα, αναπτύσσεται γρήγορα, αιμορραγεί, προκαλεί πόνο ή φαγούρα, θα πρέπει να εξετάζεται αμέσως από δερματολόγο», τονίζει ο δρ Χρήστος Στάμου.

«Βέβαια, οι σπίλοι δεν είναι ο μόνος τρόπος με τον οποίο μπορεί να εμφανιστεί το μελάνωμα. Μπορεί να αναπτυχθεί και σε μέρη όπου δεν προϋπάρχει σπίλος. Γενικά, το μελάνωμα μπορεί να μοιάζει με έλκος ή κηλίδα, σημάδι γέννησης, σπυράκι ή ακόμα και με μελανιά. Πάντα, όμως, είναι άσχημο στην εμφάνιση.

Όσο νωρίτερα εντοπιστεί, τόσο πιο εύκολο είναι να αντιμετωπιστεί. Και ο μοναδικός τρόπος ελέγχου του δέρματος είναι η χαρτογράφησή του με σύγχρονα μηχανήματα από έμπειρους γιατρούς», καταλήγει.