Ογκολογικός ασθενής: Μια διαφορετική προσέγγιση

Οι γιατροί θα πρέπει να μην κρατάνε αποστάσεις από τους ασθενείς τους, αλλά να βλέπουν πίσω από την ασθένεια, να τους περιβάλλουν με αγάπη και φροντίδα, διότι ο ασθενής είναι άνθρωπος και δεν θα πρέπει να νιώθει ως αριθμός ή αντικείμενο. Ο ψυχικός και συναισθηματικός πόνος είναι μεγαλύτερος από τον φυσικό πόνο.

Τα παραπάνω επισήμανε στην ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα αλλά και άκρως συγκινητική διάλεξη που έδωσε ο παγκοσμίου φήμης ερευνητής-ογκολόγος Professor Philip Salem*, σε  διαδικτυακή εκδήλωση που διοργάνωσε η φαρμακευτική εταιρεία Servier Hellas και μεταδόθηκε ζωντανά από την Αθήνα, με θέμα την ανθρώπινη και φιλοσοφική διάσταση της θεραπείας του καρκίνου.

«Απόψε υμνούμε τη ζωή, την αγάπη, την ελπίδα και την ιερή σχέση του γιατρού με τον ασθενή του. Είναι εξαιρετική τιμή για εμάς να έχουμε ως επίσημο προσκεκλημένο τον Professor Philip Salem, έναν παγκοσμίως αναγνωρισμένο ογκολόγο που έχει αφιερώσει περισσότερα από 50 χρόνια στη φροντίδα των ογκολογικών ασθενών» δήλωσε ο Ziad Matta, General Manager, Servier Hellas & Cyprus.

«Οι ασθενείς θα πρέπει να περιβάλλονται με αγάπη και κατανόηση από τους θεράποντες ιατρούς τους», τόνισε στην αρχή της ομιλίας του ο καθηγητής, διότι όπως ανέφερε, η επιστημονική γνώση από μόνη της δεν είναι αρκετή για τη θεραπεία των ασθενών. «Αδιαμφισβήτητα η επιστήμη της ιατρικής είναι ο βράχος στον οποίον θα στηριχθεί κάποιος για την θεραπεία του καρκίνου, όμως δεν είναι αρκετή. Ο ασθενής χρειάζεται πολλά περισσότερα».

Ιδιαίτερη αναφορά έκανε και στη σημασία του χρόνου που θα πρέπει να αφιερώνουν οι γιατροί στους ασθενείς τους, ώστε να συζητούν τους φόβους των ασθενών, τις ανησυχίες τους, τις ιδέες τους σχετικά με τη ζωή και τον θάνατο. Το μειονέκτημα στη σημερινή εποχή, είναι ότι ο γιατρός έρχεται αντιμέτωπος με τη γραφειοκρατία που αφορά την ασθένεια και τη νοσηλεία του ασθενούς και πρέπει να συμπληρώνει αρκετά έγγραφα και φόρμες, με αποτέλεσμα να μη διαθέτει πολύ χρόνο. Ένα από τα μεγάλα θέματα της εποχής μας λοιπόν, είναι πώς θα απαλλαγούν οι γιατροί από αυτές τις υποχρεώσεις ώστε να διαθέτουν όλο τον χρόνο τους στους ασθενείς τους και επιπλέον, να τους υποστηρίζουν ψυχολογικά.

Για αυτό, ο γιατρός πρέπει να επικοινωνεί με τον ασθενή του, ο οποίος συχνά φοβάται όχι τόσο τον θάνατο, αλλά την απώλεια της αξιοπρέπειας, τον πόνο και την απώλεια της αυτονομίας του, ιδίως στα τελικά στάδια της νόσου. Επομένως, ο ογκολόγος θα πρέπει να αφιερώνει πολύ χρόνο με τον ασθενή του, ώστε να του δίνει συνέχεια ελπίδα, να τον εμψυχώνει και να του δίνει το έναυσμα για να συνεχίσουν μαζί την κοινή πορεία τους για την επίτευξη του στόχου, που είναι η αντιμετώπιση της πάθησης και η θεραπεία του.

«Πάντα πρέπει να προσπαθούμε να ωθούμε τον ασθενή να νικήσει τη νόσο και να μην αφήνουμε τη νόσο να νικά τον ασθενή. Γι' αυτό η σχέση ιατρού-ασθενούς είναι τόσο σημαντική και χρήσιμη», ανέφερε χαρακτηριστικά ο Professor Philip Salem.

«Ο ασθενής είναι πιο σημαντικός από την αλήθεια». Με αυτά τα λόγια ο Professor Philip Salem, αναφέρθηκε στην υποχρέωση του γιατρού να προσέχει πώς λέει την αλήθεια για την πάθηση στον ασθενή του. «Πρέπει να θυμόμαστε πως μπορεί να νομίζουμε ότι ξέρουμε την αλήθεια, αλλά δεν είναι σίγουρο αυτό. Πριν πούμε την αλήθεια στον ασθενή θα πρέπει να αναρωτηθούμε τί είναι σημαντικό και τί εξυπηρετεί τον ίδιο».

Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε, σημασία έχει ο τρόπος που θα ειπωθεί η αλήθεια στον ασθενή και μεγάλο ρόλο παίζει η σχέση του ιατρού με τον ασθενή του και η επικοινωνία του με αυτόν, διότι κάθε ασθενής είναι διαφορετικός. Έτσι και ο τρόπος που θα ειπωθεί η αλήθεια θα είναι τέτοιος ώστε να μπορεί να την αφομοιώσει ο ασθενής, να εμπεριέχει ελπίδα και συμπόνοια. «Αν νιώσετε ότι η αλήθεια θα τον οδηγήσει στην αυτοκτονία ή στην άρνηση για θεραπεία, μην την πείτε, διότι θα κάνετε μεγαλύτερο κακό παρά καλό», ανέφερε ο Professor Philip Salem απευθυνόμενος στους ογκολόγους που παρακολουθούσαν την εκδήλωση.

«Είναι αναγκαίο να λέει ο γιατρός στον ασθενή όση αλήθεια αντέχει, διότι σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να του στερήσει τη δίψα για ζωή, ή να τον αποτρέψει από την ολοκλήρωση της θεραπείας του, αλλά θα πρέπει να τον αντιμετωπίζει με κατανόηση και να του δίνει ελπίδα και δύναμη για να συνεχίσουν μαζί την κοινή πορεία τους στην αντιμετώπιση της ασθένειας».

Ακολούθησε μεγάλος αριθμός ερωτήσεων από όσους παρακολούθησαν την εκδήλωση:

Πόσες φορές πρέπει να προσπαθούμε; Στην ερώτηση αυτή ο καθηγητής απάντησε ότι «εξαρτάται εξατομικευμένα από κάθε ασθενή. Φυσικά θα έρθουν στιγμές που θα νιώσεις ότι πρέπει να σταματήσεις τη θεραπεία και να δώσεις μόνο παρηγορητική. Πιστεύω όμως πως δεν πρέπει να σταματάμε εάν δεν έχουμε κάνει όχι το καλύτερο, αλλά το μέγιστο που μπορούμε».

Πώς να αποφύγει ο γιατρός την συναισθηματική εξάντληση όταν δίνει πολλά στον ασθενή; «Το κλειδί είναι να εστιάζεις στα θετικά. Αποτυγχάνουμε πάρα πολύ συχνά. Αλλά πρέπει πάντοτε να θυμόμαστε τους ασθενείς που θεραπεύσαμε. Όταν έχεις κάνει το μέγιστο που μπορείς, πρέπει να αποδεχτείς την αποτυχία. Ο γιατρός διαχειρίζεται ασθενείς που θα πέθαιναν όλοι, εάν αυτός δεν υπήρχε. Επομένως δεν έχει μόνο αποτυχίες, αλλά και επιτυχίες».

Εξ αποστάσεως θεραπεία: «Η ψηφιοποίηση» επισήμανε ο Professor Philip Salem «μπορεί να αποδειχθεί πολύ χρήσιμη, διότι ο ασθενής μπορεί να αδυνατεί να έρθει στο ιατρείο σου, αλλά εσύ μπορείς να τον δεις διαδικτυακά. Είναι μεγάλο πλεονέκτημα, διότι σου επιτρέπει να τον βλέπεις και να σε βλέπει, έστω και εξ αποστάσεως. Δεν πρέπει να υποκαθιστά την φυσική επαφή, αλλά όταν δεν γίνεται αλλιώς, η ψηφιακή επικοινωνία είναι σημαντική».

Ποιος ασθενής σας άλλαξε τη ζωή; «Υπάρχουν εκατοντάδες, αλλά ένας ξεχωρίζει. Είχε καρκίνο και οι γιατροί ενός μεγάλου κέντρου του είχαν πει ότι έχει 3 μήνες να ζήσει. Του δώσαμε πολύ επιθετική θεραπεία και σήμερα, 22 χρόνια από τη διάγνωση, ζει μια φυσιολογική ζωή. Είναι ένθερμος υποστηρικτής της έρευνάς μας και μας υποστηρίζει με όποιον τρόπο μπορεί. Ο άνδρας αυτός έχει εμπλουτίσει τη ζωή μου και κατάλαβα ότι είναι εξαιρετικά σημαντική η σχέση που δημιουργείς με τους ασθενείς σου».

Τι γίνεται με τους ηλικιωμένους και τους ασθενείς με μεταστατική νόσο; «Προσωπικά δεν ξεχωρίζω τους ηλικιωμένους από τους νεότερους. Τους εξετάζω όλους εξατομικευμένα και καθορίζω εξατομικευμένη θεραπεία. Είχα ασθενή 83 ετών που κανείς δεν ήθελε να αναλάβει τη θεραπεία της. Την ανέλαβα εγώ, έζησε μέχρι τα 95 της και πέθανε από κάτι άλλο. Η ηλικία είναι κάτι πολύ σχετικό. Να αξιολογείτε τις πιθανότητες που έχετε για να δώσετε στον ασθενή σας καλής ποιότητας ζωή, και μετά να πράττετε».

Τι άλλαξε η πανδημία COVID-19 στην Ογκολογία; «Αυτό που μάθαμε από την πανδημία COVID-19 όσον αφορά τον καρκίνο, είναι ότι η καθυστέρηση στη διάγνωση είναι τεράστιο λάθος. Δεν πρέπει να επαναληφθεί. Ακόμα χειρότερη είναι η καθυστέρηση στη θεραπεία, την οποία επίσης δεν πρέπει ποτέ να επαναλάβουμε. Οι ασθενείς με καρκίνο πρέπει να εξακολουθήσουν να λαμβάνουν τη φροντίδα που χρειάζονται».

Πόσο σημαντική είναι η πίστη; «Ο Θεός μας έδωσε τη ζωή και πρέπει να κάνουμε το καλύτερο που μπορούμε με αυτήν. Το να δίνεις ζωή είναι το πιο σημαντικό, όσο κι αν αποτυγχάνουμε, συχνά χαρίζουμε και ζωή. Υποστηρίζω και σέβομαι τις θρησκευτικές πεποιθήσεις των ασθενών μου».

Χρειάζονται ψυχολογική υποστήριξη οι ογκολόγοι; «Πιστεύω ότι κάθε άνθρωπος χρειάζεται ψυχολογική υποστήριξη. Όλοι βασιζόμαστε στους άλλους για να μας υποστηρίξουν, να μας πουν μια καλή κουβέντα. Εμείς υποστηρίζουμε τους ασθενείς, οι συνάδελφοί μας θα υποστηρίξουν εμάς, πρέπει να αφήνουμε στην άκρη τα μικρά που μας χωρίζουν, δεν μπορούμε να μένουμε οι ίδιοι όταν βλέπουμε τι κάνει στον άνθρωπο ο καρκίνος, πρέπει να γινόμαστε καλύτεροι άνθρωποι», απάντησε ο καθηγητής. 

Στην εκδήλωση συμμετείχε επίσης η κα Τζιοβανίνα Καραλή, πρώην ασθενής του Professor Philip Salem, η οποία με ιδιαίτερη συγκίνηση είπε «Ένιωθα ότι ο γιατρός μου με άκουγε, μου έδινε δύναμη και κουράγιο. Η συμπεριφορά του απέναντί μου έκανε τη διαφορά. Θέλω να πω σε όλους τους ασθενείς να μη χάνουν ποτέ την ελπίδα τους, γιατί η καλύτερη ημέρα είναι πάντα η επόμενη. Το πιο σημαντικό είναι να μη χάνουμε την ελπίδα. Τώρα δεν σκέφτομαι τα χειρότερα, αλλά τα καλύτερα. Θέλω ο γιατρός μου να ξέρει ότι τον σκέφτομαι και τον αγαπώ ειλικρινά, γιατί με έσωσε!»

Απαντώντας στην κα Καραλή, αφού το μήνυμά της μεταφράστηκε από την κα Ρενάτα Τσέλλα, Oncology Project Manager Servier Hellas and Cyprus, ο Professor Philip Salem τη χαρακτήρισε σύμβολο ελπίδας και επιμονής στη θεραπευτική προσπάθεια. «Ότι μιλάω σήμερα μαζί της είναι το καλύτερο δώρο για εμένα» ανέφερε συγκινημένος.

---

*O εξέχων ογκολόγος, ερευνητής και διανοητής, Καθηγητής Philip Adib Salem, M.D, Chair in Cancer Research. Baylor St. Luke’s Medical Center, President, Salem Oncology Center έχει αφιερώσει περισσότερα από 50 χρόνια στη φροντίδα ογκολογικών ασθενών.