Κωνσταντίνα Θεοφανοπούλου: Η ελληνίδα ερευνήτρια στη λίστα Forbes

Το όνομα της 28χρονης Κωνσταντίνας Θεοφανοπούλου φιγουράρει στην ευρωπαϊκή λίστα του περιοδικού Forbes στην κατηγορία Science & Healthcare με τους 30 επιστήμονες κάτω των 30 ετών, μαζί με άλλους τρεις λαμπρούς νέους έλληνες επιστήμονες (Γιάννης Ασσαέλ, Μαριάννα Καψετάκη, Γιώργος Καλλίγερος). Η ίδια είχε αρθρογραφήσει για την ATHENS VOICE πριν από ένα χρόνο και με αφορμή την αρχή της πανδημίας. Μάλιστα, ένα από τα άρθρα της από τις 12 Μαρτίου 2020 (Κορωνοϊός: Η Ελλάδα πρέπει να μπει σε καραντίνα σήμερα) αποδείχτηκε ένα από τα πολυδιαβασμένα άρθρα της περσινής χρονιάς.

Αυτό το διάστημα κάνει το μεταδιδακτορικό της στο Πανεπιστήμο Rockefeller της Νέας Υόρκης. Σπούδασε Φιλολογία, με κατεύθυνση Γλωσσολογία, στο ΕΚΠΑ, έκανε το μεταπτυχιακό της στη Νευροεπιστήμη της Γλώσσας στο Πανεπιστήμιο της Βαρκελώνης και διδακτορικό στα Πανεπιστήμια της Βαρκελώνης, Duke και Rockefeller.

Η Κωνσταντίνα Θεοφανοπούλου μίλησε στην ATHENS VOICE για την τιμητική διάκριση από το περιοδικό Forbes

Πώς νιώθεις που βλέπεις το όνομά σου στην ευρωπαϊκή λίστα του περιοδικού Forbes για τους «30 επιστήμονες κάτω από τα 30»;
Νιώθω ηρεμία και δικαίωση για το ότι ανταμείβεται η σκληρή δουλειά πολλών ετών, αλλά και χαρά που μπορώ να μοιραστώ μια τέτοια επιτυχία με άτομα που αγαπώ πολύ. Πάντα για μένα οι επιτυχίες είναι αλληλένδετες με τη δυνατότητα να τις μοιραστώ. Είναι σημαντικό, επίσης, για τη μετέπειτα πορεία μου ότι μια αξιόλογη επιστημονική επιτροπή έκρινε το έργο μου ως άξιο διάκρισης. Κάποιες φορές χρειάζεται να κριθείς άξιος από άλλους εκτός του εργαστηρίου και του πανεπιστημίου σου. Εξωτερικοί κριτές μπορούν να βοηθήσουν στο να ξεπεράσουμε το imposter syndrome που πολλοί νέοι επιστήμονες έχουμε. Νιώθουμε ότι δεν αξίζουμε, όσο κι αν μας λένε το αντίθετο.

Με ποια κριτήρια επιλέγεται κάποιος για τη λίστα του Forbes στη δική σας κατηγορία;
Δεν γνωρίζω ποια είναι ακριβώς τα κριτήρια ή σε τι δίδεται βαρύτητα. Αυτό που γνωρίζω είναι ότι πριν από περίπου δύο μήνες έλαβα ένα μήνυμα ότι είμαι υποψήφια στη «μικρή λίστα» (shortlisted) των «30 Under 30», και μου ζητήθηκε να απαντήσω κάποιες ερωτήσεις σχετικά με την έρευνά μου, αλλά και ερωτήσεις γενικότερης θεματολογίας, πάνω στην πανδημία και τις αλλαγές που επέφερε στην επιστήμη και την οικονομία ή στην κλιματική αλλαγή και συναφείς πολιτικές ή άλλες δράσεις, μεταξύ άλλων. Δεν γνώριζα -ούτε και σήμερα γνωρίζω- πόσα άτομα συμπεριελάμβανε αυτή η μικρή λίστα, αλλά και μόνο η συμπερίληψή μου σε αυτή ήταν για μένα ένα ελπιδοφόρο νέο. Αυτό που θέλω να πιστεύω είναι ότι οι κριτές λαμβάνουν υπόψη εκτός από το καθαρά επιστημονικό έργο, τη δραστηριοποίηση σε πρωτοβουλίες ισότητας και ένταξης υποεκπροσωπούμενων μειονοτήτων στην επιστήμη, αλλά και τις ηγετικές ικανότητες των υποψηφίων.

Πώς βιώνεις σαν άνθρωπος και επιστήμονας την πανδημία;
Η πανδημία είναι μια εξαιρετικά δύσκολη και τραυματική εμπειρία για όλους μας. Όλως παραδόξως, μέσα σε αυτόν τον παγκόσμιο παροξυσμό, κατάφερα να βρω την ισορροπία μου και να είμαι δημιουργική εντός και εκτός εργασίας. Όλες οι επιστημονικές συναντήσεις είναι ακόμη διαδικτυακές και ακόμη αφοσιώνομαι στο καθαρά βιοπληροφοριακό κομμάτι της δουλειάς μου, μιας και είναι δυνατόν να γίνει εξ αποστάσεως, ή στη συγγραφή επιστημονικών άρθρων.
Θεωρώ ότι η επίτευξη της ισορροπίας κατέστη δυνατή λόγω της συνεχούς μου προσπάθειας για αφοσίωση στην τέχνη, την άσκηση, τον διαλογισμό και την ψυχοθεραπεία. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, έγραψα πολλή ποίηση, την οποία δημοσιεύω μηνιαία στο περιοδικό Natural Selections, μεταξύ άλλων περιοδικών, αλλά και στην ποιητική σελίδα μου New York Rhymes στο Instagram. Σαφώς δεν είναι κάθε μέρα εξίσου εύκολη και δημιουργική, αλλά προσπαθώ να μην το βάζω κάτω και να αντιμετωπίζω τις δυσκολίες με ψυχραιμία.

Ποιος είναι ο τομέας που ειδικεύεσαι επιστημονικά;
Ειδικεύομαι στη νευροβιολογία της γλώσσας και στη γενομική. Ο πρώτος τομέας αφορά το μεγάλο βιολογικό ερώτημα της ανάπτυξης και εξέλιξης του ανθρώπινου λόγου, αλλά και των φωνητικών συστημάτων επικοινωνίας άλλων ειδών, όπως είναι τα πτηνά. Προσεγγίζουμε αυτά τα ερωτήματα μελετώντας τα γονίδια που είναι υπεύθυνα για τη φωνητική παραγωγή, πολλά από τα οποία παρατηρούμε ότι περιέχουν μεταλλάξεις σε άτομα με προβλήματα λόγου.
Ως προς τη γενομική, συμμετέχω ενεργά στην παγκόσμια πρωτοβουλία αλληλούχησης του DNAόλων των σπονδυλωτών του κόσμου, αλλά και στην αντίστοιχη ευρωπαϊκή προσπάθεια που αφορά την αλληλούχηση τόσο των φυτών όσο και των ζώων. Μαζί με την ταλαντούχα συνάδελφο Δρ. Τερέζα Μανουσάκη είμαστε υπεύθυνες για την οργάνωση της ελληνικής προσπάθειας. Συγκεκριμένα στη γενομική, ειδικεύομαι στη μελέτη της εξέλιξης των γονιδίων και ηγούμαι ενός projectπου αποσκοπεί σε μια καθολική ονομασία των γονιδίων, ανεξάρτητα από το είδος στο οποίο βρίσκονται.

Πες μας κάποια πράγματα για την έρευνα του Πανεπιστημίου Rockefeller με επικεφαλής τον Δρ. Ερικ Τζάρβις.
Ο Δρ. Έρικ Τζάρβις είναι ένας εξαιρετικός μέντορας που με έχει καθοδηγήσει από τα πρώτα βήματα του διδακτορικού μου. Τότε, προσπαθούσα να μελετήσω τον ρόλο της ωκυτοκίνης στη φωνητική παραγωγή των θηλαστικών και των πτηνών. Συνειδητοποίησα ότι ήταν πολύ δύσκολο να μελετήσω το αντίστοιχο γονίδιο της ωκυτοκίνης στα πτηνά, λόγω του ότι, φαινομενικά, δεν «είχαν» το αντίστοιχο γονίδιο, αλλά ένα άλλο παρόμοιο, επονομαζόμενο «μεσοτοκίνη». Μετά από μελέτη, κατάλαβα ότι στην ουσία τα δύο αυτά γονίδια, που έχουν διαφορετικό όνομα στα θηλαστικά (ωκυτοκίνη) και στα πτηνά (μεσοτοκίνη) είναι στην ουσία το ίδιο γονίδιο, το οποίο λανθασμένα είχε ονομαστεί διαφορετικά στο παρελθόν. Αυτό μας ώθησε να μελετήσουμε την εξέλιξη των γονιδίων της οικογένειας της ωκυτοκίνης σε γονιδιώματα πολλών ειδών, ώστε να λύσουμε τα ζητήματα ονοματολογίας.
Ξεκινώντας από αυτό το φαινομενικά μικρό πρόβλημα, εν τέλει καταλάβαμε ότι η τρέχουσα ονοματολογία των γονιδίων πάσχει από πολλά προβλήματα, που πρέπει να λυθούν άμεσα, ώστε να μπορούν να επικοινωνούν αποτελεσματικά οι επιστήμονες. Τώρα τρέχουμε ανάλογες αναλύσεις και σε άλλες οικογένειες γονιδίων. Παράλληλα, μελετάμε τη νευροβιολογία της γλώσσας και, συγκεκριμένα, τις περιοχές του εγκεφάλου που παρουσιάζουν μια γενετική «εξειδίκευση» στη φωνητική εκφορά, σε σύγκριση με άλλες γειτονικές περιοχές, που εξειδικεύονται σε άλλες λειτουργίες.

constantinatheofanopoulou.com