Mυωπία και ψηφιακές οθόνες: Πώς συνδέονται;

Δισεκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο έχουν στραφεί στην καθημερινή πολύωρη χρήση ηλεκτρονικών συσκευών λόγω των μέτρων κατά της πανδημίας που προκαλεί ο νέος κορωνοϊός. Σύμφωνα με την UNESCO, ανάμεσά τους συμπεριλαμβάνεται το 80% του παγκόσμιου μαθητικού πληθυσμού ή αλλιώς 1,37 δισεκατομμύρια μαθητές, οι οποίοι κατά διαστήματα αναγκάζονται να αντικαταστήσουν για μικρά ή μεγάλα χρονικά διαστήματα την εκπαίδευση στο σχολείο με την τηλεκπαίδευση από το σπίτι. Ταυτοχρόνως οι μαθητές περικόπτουν δραστικά τις εξωσχολικές και τις υπαίθριες δραστηριότητές τους, αφού υπάρχουν περιορισμοί στις μετακινήσεις και παραμένουν κλειστά φροντιστήρια, γυμναστήρια, αθλητικά κέντρα, σχολές χορού, ωδεία κ.λπ.

Ωστόσο η καθημερινή, πολύωρη ενασχόληση παιδιών και εφήβων με τα ψηφιακά μέσα, ανησυχεί γονείς και ειδικούς. Δεν είναι μόνο η καθιστική ζωή με τις συνέπειές της που προβληματίζουν, αλλά και η υγεία των ματιών τους.

Το κύριο πρόβλημα είναι η μυωπία, οι σοβαρές μορφές της οποίας εξαπλώνονταν ραγδαία πολύ πριν εισβάλλει ο νέος κορωνοϊός στη ζωή μας. Όπως έγραψε πριν από λίγες εβδομάδες στο ιατρικό περιοδικό The Lancet διεθνής ομάδα επιστημόνων, η μυωπία αποτελεί σημαντικό πρόβλημα δημοσίας υγείας. Περισσότερα από 2 δισεκατομμύρια άνθρωποι πάσχουν ήδη από αυτήν, με το 15% να έχουν υψηλού βαθμού μυωπία. Επιπλέον, το 2020 υπολογιζόταν ότι 161 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο ήταν τυφλοί ή έπασχαν από μέτρια έως σοβαρή διαταραχή της όρασης εξαιτίας αδιόρθωτης μυωπίας.

Οι προβλέψεις των ειδικών για το τι μας περιμένει στη συνέχεια είναι τουλάχιστον δυσοίωνες. Ήδη από το 2016 είχαν εκτιμήσει ότι έως το 2050 η μυωπία θα προσβάλλει 5 δισεκατομμύρια ανθρώπους, δηλαδή περισσότερο από το μισό του αναμενόμενου παγκόσμιου πληθυσμού. Τι θα συμβεί τώρα, μετά από έναν χρόνο εγκλεισμού στα σπίτια και τη συνέχιση της πανδημίας, ουδείς μπορεί να το πει με βεβαιότητα.

Τι σχέση, όμως, μπορεί να έχει η μυωπία με την πανδημία, τον εγκλεισμό στο σπίτι και τα τάμπλετ; «Τα πρώτα χρόνια της ζωής είναι μια εξαιρετικά κρίσιμη περίοδος για την ανάπτυξη των ματιών και της όρασης», απαντά ο Χειρουργός-Οφθαλμίατρος δρ Αναστάσιος-Ι. Κανελλόπουλος (https://www.laservision.gr/), MD, ιδρυτής και επιστημονικός διευθυντής του Ινστιτούτου Οφθαλμολογίας Laser Vision και καθηγητής Οφθαλμολογίας του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης (NYU Medical School). «Η οπτική οξύτητα αναπτύσσεται ραγδαία μετά την γέννηση και φθάνει στην πλήρη ανάπτυξή της στην ηλικία των περίπου 8 ετών. Ήδη όμως μετά τα 2 έτη αρχίζει προοδευτικά να φθίνει η πλαστικότητα του οπτικού φλοιού του εγκεφάλου. Επομένως, η έλλειψη οπτικών ερεθισμάτων κατά τα 8 πρώτα χρόνια της ζωής μπορεί να οδηγήσει σε μόνιμη διαταραχή της όρασης. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο συνιστάται πλήρης αποφυγή των ψηφιακών οθονών πριν από την ηλικία των 2 ετών και ύστερα περιορισμένης διάρκειας (περίπου μία ώρα ημερησίως) ενασχόληση με την τηλεόραση έως τα 5-6 έτη».

Τα κινητά και τα άλλα ηλεκτρονικά μέσα πρέπει να μπαίνουν στη ζωή των παιδιών ακόμα αργότερα. Μάλιστα η ενασχόληση μαζί τους δεν πρέπει να υπερβαίνει τις 2 ώρες ημερησίως (μαζί με την τηλεόραση). Και αυτό, διότι τα μάτια εξακολουθούν να μεγαλώνουν και να αλλάζουν σχήμα. «Η δεύτερη κρίσιμη περίοδος στην ανάπτυξή τους είναι μεταξύ παιδικής ηλικίας και εφηβείας», εξηγεί ο κ. Κανελλόπουλος. «Κατά την περίοδο αυτή, ο συνδυασμός γενετικών παραγόντων και έλλειψης περιβαλλοντικών ερεθισμάτων (όπως η έκθεση στον ήλο και η παραμονή σε υπαίθριους χώρους) μπορεί να οδηγήσει στη μυωπία. Η μυωπία θεωρείται εν μέρει γενετική (έχουν βρεθεί περισσότερα από 200 σχετιζόμενα γονίδια) και εν μέρει περιβαλλοντική. Έχει βρεθεί πως όσο περισσότερο κοιτάζουν παιδιά και έφηβοι αντικείμενα που βρίσκονται πολύ κοντά τους (π.χ. βιβλία, τετράδια, κομπιούτερ, τηλεοράσεις) και πως όσο περισσότερο μένουν σε κλειστούς χώρους, τόσο πιθανότερο είναι να εκδηλώσουν μυωπία, εάν έχουν και γενετική προδιάθεση».

Αντιθέτως, όταν τα παιδιά και οι έφηβοι βρίσκονται αρκετές ώρες την ημέρα σε υπαίθριους χώρους, όπου μοιραία τα μάτια τους ατενίζουν αντικείμενα που βρίσκονται μακριά τους, ο κίνδυνος μυωπίας μειώνεται.

Δυστυχώς, στις μέρες μας τα περισσότερα παιδιά και έφηβοι ατενίζουν κυρίως τις οθόνες των υπολογιστών τους, είτε για να κάνουν μάθημα είτε για να παίξουν και να επικοινωνήσουν με τους φίλους τους. Και οι γονείς ανησυχούν πολύ. Αυτό απέδειξε μεγάλη έρευνα που διεξήχθη το 2020 στις ΗΠΑ. Στην έρευνα συμμετείχαν 2.000 γονείς που είχαν παιδιά ηλικίας κάτω των 18 ετών. Οι επτά στους δέκα γονείς είπαν ότι τα παιδιά τους βλέπουν εν μέσω πανδημίας περισσότερη τηλεόραση και το 55% ότι τα παιδιά τους ασχολούνται περισσότερο με τα τάμπλετ, τα κινητά, τα λάπτοπ και τα βιντεοπαιχνίδια.

Η έρευνα έδειξε ακόμα ότι διπλασιάστηκαν κατά την πανδημία οι ανήλικοι που αφιερώνουν περισσότερες από 4 ώρες ημερησίως στις ηλεκτρονικές συσκευές (από 21% έφτασαν το 44% του συνόλου) ή στα βιντεοπαιχνίδια (από 13% έφτασαν το 28%).

Η νέα πραγματικότητα ανησυχεί ιδιαιτέρως σχεδόν οκτώ στους δέκα γονείς, με τους έξι στους δέκα να φοβούνται ότι το παιδί τους θα αναπτύξει μυωπία ή θα παρουσιάσει επιδείνωση της μυωπίας που ήδη έχει. Επιπλέον, ένας στους τρεις γονείς δήλωσαν ότι το παιδί τους είχε ενοχλήματα στα μάτια από την παρατεταμένη χρήση των ηλεκτρονικών συσκευών.

Παρόλα αυτά, είναι αμφίβολο ότι ένα παιδί θα πάθει μυωπία από το μπλε φως που εκπέμπει η οθόνη του κινητού ή του λάπτοπ, λέει ο κ. Κανελλόπουλος. Μπορεί όμως να έχει πρόβλημα επειδή κοιτάζει συνεχώς ένα κοντινό αντικείμενο, ακόμα κι αν γράφει σε χαρτί.

Για να αποφύγει αυτή την παγίδα, αλλά και το σύνδρομο ψηφιακής κόπωσης των ματιών (προκαλεί ξηρότητα στα μάτια και άλλα συμπτώματα), το παιδί πρέπει να κάνει συχνά διαλείμματα. Κάθε 20 λεπτά πρέπει να σηκώνεται από την καρέκλα του και να κοιτάζει για 20 δευτερόλεπτα κάτι που βρίσκεται σε απόσταση τουλάχιστον 6 μέτρα. Για να εξασφαλίσετε ότι θα μάθει και θα τηρεί αυτόν τον κανόνα, βάλτε μια ηλεκτρονική συσκευή να κτυπά κάθε 20 λεπτά.

Φροντίστε ακόμα να προσαρμόσετε τη φωτεινότητα της οθόνης για να μην κουράζει τα μάτια. Να ενθαρρύνετε επίσης το παιδί να διακόπτει συχνά την εργασία ή το παιχνίδι, για να κάνει κάτι εντελώς διαφορετικό. Μην το αφήνετε επίσης να γράφει στην ηλεκτρονική συσκευή σε υπαίθριους χώρους με έντονο φυσικό φωτισμό. Να αναζητάτε ακόμα ευκαιρίες για να βγαίνετε με το παιδί εκτός σπιτιού, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει ότι θα πηγαίνει βόλτα γύρω από το τετράγωνο. Μην παραλείπετε, τέλος, να ενθαρρύνετε το παιδί να ανοιγοκλείνει συχνά τα βλέφαρά του όσο ασχολείται με τον υπολογιστή του, ώστε να ενυδατώνονται καλύτερα τα μάτια του.

«Η νέα πραγματικότητα που έχει φέρει στη ζωή μας ο κορωνοϊός δημιουργεί σε όλους πολλά προβλήματα. Πρέπει όμως να εξακολουθήσουμε, για το δικό μας το καλό και για τους αγαπημένους μας, να τηρούμε τους περιορισμούς και τα άλλα μέτρα. Ταυτοχρόνως, όμως, πρέπει να κάνουμε ό,τι μπορούμε για να διατηρήσουμε την υγεία μας, των ματιών συμπεριλαμβανομένων», καταλήγει ο κ. Κανελλόπουλος.