Μια συζήτηση με τον κλινικό διαιτολόγο Χάρη Δημοσθενόπουλο για την παχυσαρκία: Η νόσος, οι συνέπειές της και η σύνδεσή της με τη λοίμωξη Covid-19
Τις περισσότερες φορές αντιμετωπίζουμε την παχυσαρκία με όρους καθρέφτη: Δεν μου κάνει πια το παντελόνι. Ωστόσο, εδώ και αρκετά χρόνια ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) έχει χαρακτηρίσει την παχυσαρκία ως νόσο. Νόσος ιδιαίτερα επιβαρυντική και για τη λοίμωξη Covid-19. Οι νοσούντες παχύσαρκοι έχουν 113% μεγαλύτερη πιθανότητα νοσηλείας, 74% μεγαλύτερη πιθανότητα νοσηλείας σε μονάδα εντατικής θεραπείας και 48% μεγαλύτερη πιθανότητα θανάτου κατά τη διάρκεια της λοίμωξης, όπως ενημέρωσε πρόσφατα ιατρική ομάδα του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ), συνοψίζοντας τα αποτελέσματα του Πανεπιστημίου της Βόρειας Καρολίνας στο Chapel Hill. Για την παχυσαρκία ως νόσο και για τις συνέπειες και στη λοίμωξη Covid-19 μιλάει στην ATHENS VOICE ο Χάρης Δημοσθενόπουλος, προϊστάμενος του Διαιτολογικού Τμήματος του Λαϊκού Νοσοκομείου.
Πώς ορίζεται κάποιος/α ως παχύσαρκος/η
Η διεθνώς αναγνωρισμένη μέθοδος για να κατηγοριοποιηθεί κάποιος ως παχύσαρκος είναι ο Δείκτης Μάζας Σώματος (ΔΜΣ). Αυτό μπορεί εύκολα να το υπολογίσει ο καθένας, διαιρώντας το βάρος του σε κιλά με το ύψος του σε μέτρα στο τετράγωνο. Για παράδειγμα, ένας άνδρας 80 κιλών και ύψους 1,80 μ. θα κάνει την εξής εξίσωση: 80 (κιλά) διά 3,24 (1,80 επί 1,80). Το αποτέλεσμα που θα προκύψει είναι 24,7. «Για να θεωρηθεί κάποιος υπέρβαρος το αποτέλεσμα αυτής της εξίσωσης θα πρέπει να είναι μεταξύ 25 και 29,9, ενώ άνω του 30 θεωρείται παχύσαρκος», λέει ο κ. Δημοσθενόπουλος. Επισημαίνει, ωστόσο, ότι η πιο ασφαλής και ακριβής μέθοδος είναι ο υπολογισμός της σύστασης του σώματος, με διάφορους τρόπους λιπομέτρησης: «Τα κιλά σίγουρα είναι ένας παράγοντας, αλλά δεν αρκεί από μόνος του. Για παράδειγμα, ο ΔΜΣ ενός αθλητή με έντονα αναπτυγμένο μυικό σύστημα μπορεί να τον κατατάξει στην κατηγορία “παχύσαρκος”, αν όμως του κάνουμε λιπομέτρηση θα δούμε άλλο αποτέλεσμα. Σε γενικές γραμμές, το όριο λίπους στο σώμα για έναν ενήλικο άνδρα είναι το 23-24% και για μια ενήλικη γυναίκα 33-34%».
Όπως διευκρινίζει, πάντως, υπάρχει και ο όρος «υγιής παχύσαρκος». «Έχω δει πολλούς ασθενείς στη φάση της παχυσαρκίας των οποίων οι βιοχημικοί και μεταβολικοί δείκτες ήταν φυσιολογικοί, όπως π.χ. η πίεση, η χοληστερίνη, τα λιπίδια. Σε καμία περίπτωση δεν επιβραβεύουμε την παρουσία της παχυσαρκίας σε αυτούς τους ασθενείς, καθώς στόχος είναι η ολοκληρωτική θεραπεία, ωστόσο θα πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη όλες τις παραμέτρους».
Σε μεγάλη ελληνική επιδημιολογική μελέτη 124.133 μαθητών του Χαροκόπειου Πανεπιστημίου (2015) φάνηκε ότι περίπου 1 στα 10 παιδιά στη χώρα μας (8,8%) ήταν παχύσαρκα και 2,5 στα 10 (24,8%) υπέρβαρα. Δηλαδή, το 33,6% των παιδιών ήταν υπέρβαρα ή παχύσαρκα.
Παχυσαρκία και κορωνοϊός «Είναι γεγονός ότι η παχυσαρκία αυξάνει τόσο τις πιθανότητες νόσησης από Covid-19, όσο και θνησιμότητας», αναφέρει ο Χάρης Δημοσθενόπουλος, επισημαίνοντας ότι ο ΠΟΥ έχει αναγνωρίσει εδώ και πολλά χρόνια την παχυσαρκία ως νόσο. «Θεωρείται ως το πρωτεύον μεταβολικό νόσημα, αλλά και μία από τις βασικές αιτίες για να εμφανιστούν άλλα μεταβολικά νοσήματα, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης, τα καρδιοαγγειακά, η υπέρταση. Η παχυσαρκία, ειδικά με τη συγκέντρωση λίπους στην κοιλιά, το λεγόμενο σπλαχνικό λίπος, δημιουργεί μια χρόνια φλεγμονή η οποία επηρεάζει δυσμενώς το ανοσοποιητικό μας σύστημα και την άμυνα του οργανισμού μας, ο οποίος γίνεται πιο ευάλωτος απέναντι και στον νέο κορωνοϊό. Στην Ελλάδα δεν έχουμε ακόμη τέτοιες μελέτες, όμως στις ΗΠΑ το 78% των ασθενών που χρειάστηκε να νοσηλευτούν ήταν παχύσαρκοι, και το 94% όσων κατέληξαν», λέει ο κ. Δημοσθενόπουλος.
Τι θα πρέπει να κάνει διατροφικά ένας παχύσαρκος που θα αρρωστήσει και θα το περάσει στο σπίτι;«Θα του σύστηνα να ακολουθήσει μια υγιεινή διατροφή, επαρκή σε καλές πρωτεΐνες, ελαφριά σε επιβαρυντικά λιπαρά, με αρκετά φρούτα και λαχανικά για την πρόσληψη βιταμινών και επαρκή ενυδάτωση». Όσον αφορά τα συμπληρώματα διατροφής, ο διαιτολόγος λέει ότι σε γενικές γραμμές θα μπορούσαν να ενισχύσουν το ανοσοποιητικό σύστημα, όχι όμως στο βαθμό να αντιμετωπίσουν την Covid-19. Θα πρέπει οι παχύσαρκοι να έχουν προτεραιότητα στον εμβολιασμό, όπως και άνθρωποι με άλλα υποκείμενα νοσήματα; «Θα έλεγα ότι κάτι τέτοιο είναι πολύ δύσκολο, μιας και μιλάμε για ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού, θα μπορούσαν όμως να μπουν σε προτεραιότητα παχύσαρκοι με νοσηρότητα (υπέρταση, διαβήτης κ.λπ.). Ό,τι ίσχυσε δηλαδή και στη δεύτερη καραντίνα, από τον Νοέμβριο, για τη διευκόλυνση ανθρώπων με παχυσαρκία συν ένα νόσημα, οι οποίοι είτε μπορούσαν να πάρουν άδεια από την εργασία τους είτε να συνεχίσουν να εργάζονται μέσω τηλεργασίας».
Σύμφωνα με την Ελληνική Χειρουργική Εταιρεία Παχυσαρκίας (www.exep.gr): Κάθε χρόνο τουλάχιστον 2,8 εκ. ενήλικες χάνουν τη ζωή τους εξαιτίας της παχυσαρκίας. Το ένα εκ. στην Ευρώπη. Στην Ελλάδα, το 20% των ενήλικων ανδρών και το 15% των ενήλικων γυναικών είναι παχύσαρκοι.
Τον Οκτώβριο του 2020 η Ελληνική Διατροφολογική Εταιρεία, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Διατροφής, έκανε λόγο για αυξανόμενες και σχεδόν επιδημικές διαστάσεις που λαμβάνει το φαινόμενο της παιδικής παχυσαρκίας στην Ελλάδα. Το φαινόμενο, βέβαια, αφορά στον ίδιο βαθμό και τους ενήλικες. «Είναι γεγονός ότι η παχυσαρκία στη χώρα μας βρίσκεται σε πολύ υψηλά επίπεδα και αυτό οφείλεται στη δυτικοποίηση του τρόπου ζωής μας. Δεν μαγειρεύουμε στο σπίτι γιατί και οι δυο γονείς λείπουν στις δουλειές τους κι έτσι τρώμε απ’ έξω, δεν κινούμαστε όσο θα έπρεπε, πέρα από την περίοδο της καραντίνας που ανακαλύψαμε τον κωδικό 6 και βγαίνουμε λίγο έξω για να περπατήσουμε», λέει ο κ. Δημοσθενόπουλος. «Κι όλο αυτό», προσθέτει, «μεγάλωσε στη διάρκεια της πανδημίας και των περιορισμών. Πολλοί άνθρωποι είναι όλη μέρα στο σπίτι με τις πιζάμες, εργάζονται στον υπολογιστή ή βλέπουν τηλεόραση, τσιμπολογώντας και κάτι. Η παραμονή στο σπίτι πολλές ώρες, η ακινησία, το παραπάνω από το κανονικό φαγητό, ο επιβαρυμένος ψυχισμός μας, όλα αυτά μαζί επιδεινώνουν το πρόβλημα».
Έρευνα της Ελληνικής Ιατρικής Εταιρείας Παχυσαρκίας (www.eiep.gr), που πραγματοποιήθηκε από τον Σεπτέμβριο έως τον Δεκέμβριο του 2019, έδειξε ότι οι Έλληνες τείνουν να μην αντιμετωπίζουν την παχυσαρκία ως ασθένεια, αλλά ως ένα προσωρινό πρόβλημα που λύνεται με δίαιτα, αδιαφορώντας για τις ασθένειες που σχετίζονται με αυτήν.
Ιατρεία Παχυσαρκίας στα δημόσια νοσοκομεία
Στα περισσότερα από τα μεγάλα δημόσια νοσοκομεία της χώρας υπάρχουν Τμήματα Διαιτολογίας. Ο Χάρης Δημοσθενόπουλος, 20 χρόνια στο αντίστοιχο τμήμα του Λαϊκού και προϊστάμενός του, εξηγεί πώς έχουν τα πράγματα. «Ο κλινικός διαιτολόγος είναι υπεύθυνος για τη σίτιση των ασθενών σε όλες τις κλινικές του νοσοκομείου (Καρδιολογική, Ογκολογική, Παθολογική κ.λπ.). Από εκεί και πέρα, σε κάποια νοσοκομεία, υπάρχουν τα Ιατρεία Παχυσαρκίας, τα οποία είναι εξωτερικά ιατρεία, με παρουσία διαιτολόγου και γιατρού, όπου προσέρχονται άνθρωποι οι οποίοι θέλουν να ρυθμίσουν το σωματικό τους βάρος, ή υπέρβαροι και παχύσαρκοι που έχουν και κάποιο άλλο νόσημα. Άνθρωποι όλων των ηλικιών, από νεαρές ηλικίες έως και αρκετά πάνω από τα 60, και κυρίως γυναίκες». Ερώτηση στον διαιτολόγο: Γιατί επιλέγει κανείς ένα ιατρείο σε δημόσιο νοσοκομείο από έναν ιδιώτη διατροφολόγο; «Κυρίως για οικονομικούς λόγους, αλλά και γιατί υπάρχει εμπιστοσύνη σε ένα δημόσιο νοσοκομείο».
Όταν επισκεφθεί κανείς ένα Ιατρείο Παχυσαρκίας θα του πάρουν το ιατρικό ιστορικό, αν συνυπάρχουν άλλες νόσοι ή άλλα προβλήματα, αν λαμβάνει φαρμακευτική αγωγή, καθώς κάποιος που λαμβάνει κορτιζόνη για παράδειγμα έχει άλλες ανάγκες, και θα υποβληθεί σε εξετάσεις για τους βιοχημικούς τους δείκτες. «Στη συνέχεια θα του πάρουμε το διαιτητικό ιστορικό και θα του βγάλουμε ένα εξειδικευμένο, το τονίζω, εξειδικευμένο για την περίπτωσή του και όχι τυποποιημένο διαιτολόγιο, μαζί με άλλες οδηγίες, όπως για την άσκηση. Αυτό που προτείνω είναι ένα εξατομικευμένο διαιτολόγιο στα πλαίσια της Μεσογειακής Διατροφής, από εκεί και πέρα, όμως, αν ένας ασθενής έχει κάποιες καλές συνήθειες, αν τρώει πολλά ψάρια ή πολλά λαχανικά, δεν θα του το αλλάξω, αλλά προσαρμόζουμε τις οδηγίες μας. Και η άσκηση, μην την ξεχνάμε, γιατί στο τέλος της ημέρας αυτό που μετράει είναι το ενεργειακό ισοζύγιο, τι πήραμε και τι κάψαμε».
Μελέτη που πραγματοποιήθηκε μεταξύ ενηλίκων σε 30 χώρες, από 23 Οκτωβρίου έως 6 Νοεμβρίου 2020, μέσω του Ipsos Global Advisor, δείχνει ότι το 1/3 των συμμετεχόντων (31%) πήραν βάρος από την αρχή της πανδημίας, κατά μέσο όρο 6,1 κιλά.
*Ραντεβού σε εξωτερικά Ιατρεία Παχυσαρκίας μπορείτε να κλείσετε τηλεφωνώντας στο 1535.
Στην πρώτη συνάντηση με τίτλο «Ψυχανάλυση και κινηματογράφος της παρατήρησης - Μεγεθύνοντας το αδιόρατο», την Κυριακή 24 Νοεμβρίου, ο Γρηγόρης Μανιαδάκης συνομιλεί με την Εύα Στεφανή
