Το σούπερ μάρκετ των εμβολίων: Οκτώ εμβόλια, τα υπέρ και τα κατά

Οκτώ εμβόλια έχουν περάσει όλες τις κλινικές δοκιμές και γι’ αυτά τα οκτώ οι φαρμακευτικές εταιρείες έχουν ανακοινώσει την αποτελεσματικότητά τους έναντι του ιού Sars-CoV-2. Τρία εγκρίθηκαν για χρησιμοποιηθούν να στην Ευρώπη, άλλα αναμένεται να εγκριθούν σύντομα. Αν και τα διαφορετικά εργαστήρια δεν χρησιμοποίησαν την ίδια προσέγγιση ώστε να δημιουργήσουν ανοσία κατά του ιού, όλα είχαν ως στόχο την «πρωτεΐνη-ακίδα» μέσω της οποίας ο Sars-CoV-2 εισέρχεται στα κύτταρά μας και τα μολύνει. Αυτός είναι ο λόγος που προκαλούν ανησυχία οι μεταλλάξεις που εντοπίστηκαν στη Βρετανία, στη Νότια Αφρική και στη Βραζιλία: σχετίζονται με αυτή την πρωτεΐνη. Οι παρασκευαστές εμβολίων πρέπει να εξασφαλίσουν την αποτελεσματικότητα του προϊόντων όχι μόνο στις ήδη γνωστές μεταλλάξεις και σε εκείνες που θα μπορούσαν να προκύψουν τους επόμενους μήνες. Ως εκ τούτου η ευκολία με την οποία ορισμένα εμβόλια μπορούν να προσαρμόζουν τη σύνθεσή τους σε νέες μεταλλάξεις είναι μεγάλο πλεονέκτημα. Τα δύο πρώτα εμβόλια είναι τεχνολογίας mRNA, άλλα είναι τεχνολογίας cDNA με ιικό φορέα, άλλα ακολουθούν την παραδοσιακή τεχνική.

Εργαστήρια Pfizer / BioNTech (Ηνωμένες Πολιτείες / Γερμανία)

Πήρε έγκριση: ΗΠΑ, Ευρώπη και άλλες χώρες.

Αρχή: Το εμβόλιο BNT162b2 αποτελείται μια κάψουλα λιπιδίων που περιέχει θραύσματα αγγελιαφόρου RNA (mRNA) που κωδικοποιούν την «πρωτεΐνη-ακίδα» (S) του SARS-CoV-2. Ο mRNA έχει τροποποιηθεί ελαφρώς με την αντικατάσταση ενός φυσικού νουκλεοτίδιο με συνθετικό νουκλεοτίδιο ώστε να είναι πιο σταθέτο, δεδομένου ότι τα mRNA έχουν μικρό χρόνο ζωής. Μετά την ένεση, αυτά τα θραύσματα μπαίνουν στα μυϊκά κύτταρα και προκαλούν τη παραγωγή πρωτεϊνών S, τις οποίες αναγνωρίζει το ανοσοποιητικό σύστημα ως ξένες-ιικές και μαθαίνει να αμύνεται κατά του SARS-CoV -2. Κάθε ένεση περιέχει 30 μικρογραμμάρια mRNA σε 0,3 ml ισότονου αλατούχου διαλύματος.

Αποτελεσματικότητα: Η αποτελεσματικότητα είναι 94,6% μετά από δύο δόσεις σε διάστημα 21 ημερών και 52,4% μετά την πρώτη ένεση. Σε άτομα με τουλάχιστον έναν παράγοντα κινδύνου για να εμφανίσουν σοβαρή μορφή Covid-19 (υπέρταση, διαβήτης, παχυσαρκία, πνευμονική νόσος), η αποτελεσματικότητα είναι γύρω στο 95%. Για ανθρώπους 65-74 ετών, η αποτελεσματικότητα είναι περίπου 93%. Για τις ηλικίες άνω των 75, εξαιτίας του μικρού αριθμού των συμμετεχόντων στην κλινική δοκιμή δεν ξέρουμε το ακριβές ποσοστό της προστασίας.

Αποτελεσματικότητα στις μεταλλάξεις: Μέχρι αυτή τη στιγμή εξετάστηκαν άτομα που έχουν εμβολιαστεί με το εμβόλιο της Pfizer/BionΝech τα οποία δείχνουν ότι εξουδετερώνουν τις μεταλλαγμένες πρωτεΐνες του ιού Sars-CoV-2 με ελαφρώς ασθενέστερη αντίδραση έναντι της μετάλλαξης της Νότιας Αφρικής από ό,τι έναντι των τριών βρετανικών μεταλλάξεων. Η Pfizer/BioΝtech Moderna εργάζεται αυτές τις μέρες στη μετάλλαξη P.1 που παρατηρήθηκε στη Βραζιλία.

Πλεονεκτήματα και περιορισμοί: Ο κύριος περιορισμός αυτού του εμβολίου είναι ότι πρόκειται για πρωτοπόρα τεχνολογία, άρα δεν υπάρχουν στοιχεία για την αποτελεσματικότητα ή την ασφάλειά του μακροπρόθεσμα. Άλλα μειονεκτήματα είναι η διατήρησή του σε θερμοκρασία μείον 70 βαθμούς Κελσίου, καθώς και η διαδικαστική δυσκολία που προσθέτει το σύστημα των δύο δόσεων. Τα πλεονεκτήματα περιλαμβάνουν την ταχύτητα της μαζικής παταγωγής και επικαιροποίησης για τις μεταλλάξεις των εμβολίων mRNA.

Εργαστήριο Moderna (ΗΠΑ)

Πήρε έγκριση: ΗΠΑ, Ευρώπη και άλλες χώρες.

Αρχή: Εμβόλιο τύπου mRNA-1273 όπως της Pfizer/BionΝech. Η παρασκευή της κάψουλας και το mRNA είναι λίγο διαφορετικά αλλά η λειτουργία τους είναι ίδια. Στη φόρμουλα της Moderna, υπάρχουν 100 μικρογραμμάρια mRNA σε 0,5 ml ισότονου αλατούχου διαλύματος, είναι δηλαδή δύο φορές πιο συμπυκνωμένο από της Pfizer/BioΝtech. Λείπουν τα συντηρητικά όπως και στο εμβόλιο της Pfizer/Biontech.

Αποτελεσματικότητα: Η αποτελεσματικότητα είναι 94% μετά από δόσεις εντός 28 ημερών και φτάνει το 80,2 % ένα μήνα μετά την πρώτη ένεση. Σε άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών η αποτελεσματικότητα είναι 86%.

Αποτελεσματικότητα στις μεταλλάξεις: Οι ερευνητές της Moderna εξέτασαν το αίμα των οκτώ ατόμων που είχαν πάρει δύο δόσεις του εμβολίου, καθώς και δύο εμβολιασμένους πιθήκους: βρήκαν εξουδετερωτικά αντισώματα για τη βρετανική μετάλλαξη B1.1.7, ενώ η αποτελεσματικότητα των αντισωμάτων έναντι της νοτιοαφρικανικής κυμαινόταν στο 1/6 έναντι της βρετανικής. Η Moderna ανακοινώνει ότι εργάζεται, προληπτικά, σε νέα μορφή εμβολίου κατά της Covid-19 για την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας του μεταλλαγμένου SARS-CoV-2 που έχει εμφανιστεί στη Νότια Αφρική.

Πλεονέκτημα και περιορισμοί: Τα ίδια με το Pfizer/BioNTech. Η διαφορά είναι ότι το εμβόλιο της Moderna διατηρείται σε θερμοκρασία μείον 20 βαθμούς Κελσίου.

Εμβόλια ιικού φορέα

Εργαστήριο AstraZeneca

Πήρε έγκριση: Ευρώπη, Ινδία, Μεξικό, προσεχώς Ηνωμένες Πολιτείες.

Αρχή: Στο εμβόλιο AZD1222, ο ιικός φορέας είναι ένας αδενοϊός χιμπατζή που έχει τροποποιηθεί γενετικά για περιοριστεί η αντιγραφή του (ο πολλαπλασιασμός του). Το γονίδιο της «πρωτεΐνης-ακίδας» εισάγεται στο γονιδίωμα αυτού του ιικού φορέα ο οποίος με την ένεση στα μυϊκά κύτταρα εκφράζεται και παράγει την πρωτείνη-ακίδα που κινητοποιεί το ανοσοποιητικό σύστημα που αναγνωρίζει την ξένη ιική πρωτείνη. Χορηγείται σε δύο δόσεις μέσα σε τρεις εβδομάδες.

Αποτελεσματικότητα: Σε πρόσφατη προδημοσίευση στο Lancet ανακοινώθηκε ότι το εμβόλιο AstraZeneca είναι αποτελεσματικό κατά 62% μετά την πρώτη δόση και κατά 82% μετά την δεύτερη δόση, αν αυτή γίνει μετά από 12 εβδομάδες. Όμως, το εμβόλιο της AstraZeneca είναι 100% αποτελεσματικό στην πρόληψη από τα σοβαρά και κρίσιμα συμπτώματα της νόσου Covid-19. Όσον αφορά το υπόλοιπο 18% (100%-82%), στο οποίο το εμβόλιο δεν είναι αποτελεσματικό, σημαίνει πως το 18% των εμβολιασθέντων θα νοσήσει, όχι όμως βαριά· θα εμφανίσει ήπιας ή μέτρια συμπτώματα. Κανείς από αυτούς που ανήκουν στο 18%, δεν θα αρρωστήσει βαριά, δεν θα νοσηλευτεί και, με βάση τα μέχρι τώρα δεδομένα, κανείς που έχει εμβολιαστεί δεν θα πεθάνει αν κολλήσει τον ιό. Φαίνεται ωστόσο ότι η αποτελεσματικότητα του εμβολίου AstraZeneca είναι περίπου 60% για τους νεότερους των 55 ετών (αν και ο ΠΟΥ το ενέκρινε για όλες τις ηλικίες). Σίγουρα πρόκειται για λιγότερο εντυπωσιακή αποτελεσματικότητα από εκείνη των δύο εμβολίων mRNA αλλά είναι αρκετά πάνω από το όριο του 50% που θέτει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) για να θεωρήσει χρήσιμο ένα εμβόλιο. Το ενδιαφέρον είναι ότι αρχικά δεδομένα δείχνουν ότι το εμβόλιο διακόπτει την μετάδοση της λοίμωξης κατά 67%.

Αποτελεσματικότητα στις μεταλλάξεις: Φαίνεται ότι δεν είναι αποτελεσματικό στη μεταλλαγμένη μορφή της Νότιας Αφρικής. Η νοτιοαφρικανική κυβέρνηση ανέστειλε τη χρήση του.

Πλεονεκτήματα και περιορισμοί: Μείζον πλεονέκτημα είναι η διατήρηση του σε συμβατικό ψυγείο, σε θερμοκρασία 2-8°C, πράγμα καθιστά εύκολη τη να χορηγηθεί ακόμα και μέσω φαρμακείων. Επίσης, υπάρχει μεγαλύτερη εμπειρία στα εμβόλια με ιικό φορέα από ό,τι στην τεχνολογία mRNA: ξέρουμε ότι ο ιιός φορέας προκαλεί σίγουρη αντίδραση του ανοσοποιητικού. Τα μειονεκτήματα είναι η χαμηλή αποτελεσματικότητα και το ότι χρειάζεται κάμποσο χρόνο να παρασκευαστεί.

Εργαστήριο Johnson & Johnson (Ηνωμένες Πολιτείες) 

Πήρε έγκριση: προσεχώς Ηνωμένες Πολιτείες.

Αρχή: Ίδια με της AstraZeneca, αλλά σε μία δόση. Αποτελεσματικότητα: H αποτελεσματικότητα του είναι περίπου 86%.

Αποτελεσματικότητα στις μεταλλάξεις: 57% για τη νοτιοαφρικανική, 75% για την βρετανική μετάλλαξη.

Πλεονεκτήματα και περιορισμοί: Η χορήγηση είναι εφάπαξ-μία δόση και διατήρηση σε απλό ψυγείο.

Sputnik V (εργαστήριο Gamaleya, Ρωσία)

Πήρε έγκριση: Σε 22 χώρες, μεταξύ των οποίων Ρωσία, Aλγερία, Αργεντινή, Ιράν. Εν αναμονή στην Ευρώπη.

Αρχή: Όπως το εμβόλιο του εργαστηρίου AstraZeneca, το ρωσικό εμβόλιο χρησιμοποιεί την αρχή του ιικού φορέα για να παράγει στα ανθρώπινα κύτταρα την «πρωτεΐνη-ακίδα» του SARS-CoV-2. Αλλά στην περίπτωση του Σπούτνικ, η πρώτη και η δεύτερη δόση περιέχουν δύο διαφορετικούς τροποποιημένους, ανενεργούς αδενοϊούς (Ad26 και Ad5) που είναι υπεύθυνοι για απλό συνάχι.

Αποτελεσματικότητα: Σύμφωνα με το περιοδικό Lancet, το Σπούτνικ μειώνει τον κίνδυνο συμπτωματικής μορφής Covid-19 κατά σχεδόν 92% ακόμη και σε άτομα άνω των 60 ετών. Επειδή στην Ευρώπη υπάρχουν ερωτηματικά, δύο Βρετανοί ειδικοί, ο Ian Jones και η Polly Roy προσθέτουν επιβεβαιωτικό σχόλιο στο έγκυρο ιατρικό περιοδικό.

Αποτελεσματικότητα στις μεταλλάξεις: προς το παρόν δεν υπάρχουν στοιχεία.

Πλεονεκτήματα και περιορισμοί: Μεταξύ των πλεονεκτημάτων του, φυλάσσεται σε ψυγείο σε 2-8 βαθμούς Κελσίου. Επιπλέον, η επιλογή της χρήσης δύο αδενοϊών επιτρέπει να αποφευχθεί υπερβολική αντίδραση του σώματος (εμφάνιση ήπιων συμπτωμάτων κτλ) στην πρώτη δόση πράγμα που θα εξασθενούσε τη δράση του στη δεύτερη. Προς το παρόν, το ερευνητικό ινστιτούτο Gamaleya δεν έχει ανταποκριθεί στις απαιτήσεις ασφαλούς μεταφοράς που εγείρουν οι ευρωπαϊκές χώρες. 

Εμβόλιο με βάση πρωτεΐνες

Εργαστήριο Novavax (Ηνωμένες Πολιτείες)

Δεν υπάρχει ακόμη έγκριση.

Αρχή: Το NVX-CoV2373 αποτελείται από τμήματα της «πρωτεϊνης-ακίδας» που είναι παρούσα στις επιφάνεια του ιού SARS-CoV-2 και από τον ανοσοενισχυτικό Matrix M, της οικογένειας των σαπωνινών. Χάρη σε μια μικρή τροποποίηση, οι πρωτεΐνες συναρμολογούνται σε νανοσωματίδια που προκαλούν ανοσολογική αντίδραση.

Αποτελεσματικότητα: Με δείγμα πάνω από 15.000 άτομα στο Ηνωμένο Βασίλειο φαίνεται ότι η αποτελεσματικότητα φτάνει το 89,3% έναντι των συμπτωματικών μορφών του Covid-19. Η Novavax διεξάγει αυτή τη στιγμή ευρεία μελέτη με 30.000 άτομα, τα συμπεράσματα της οποίας θα έχουμε μέσα στον Φεβρουάριο.

Αποτελεσματικότητα στις μεταλλάξεις: Ίδια αποτελεσματικότητα 89,3% και έναντι της βρετανικής μετάλλαξης. Μια δεύτερη δοκιμή που διεξάγεται στη Νότια Αφρική με 4.400 εθελοντές δείχνει οριακή αποτελεσματικότητα μεταξύ 48% και 60%. 

Πλεονεκτήματα και περιορισμοί: Αυτό το εμβόλιο μπορεί να διατηρηθεί μεταξύ 2-8 βαθμών Κελσίου, είναι φτηνό στην παραγωγή του, αλλά η ανοσολογική απόκριση μπορεί να είναι ελλιπής.

Εμβόλιο αδρανοποιημένου ιού

Sinopharm (Κίνα)

Πήρε έγκριση: Κίνα, Ουγγαρία και Σερβία.

Αρχή: Το εμβόλιο BBIBP-EcoRV περιέχει εξασθενημένο ή αδρανοποιημένο SARS-CoV-2 που έχει απενεργοποιηθεί με χημικές διεργασίες στο εργαστήριο. Είναι η παλιά μέθοδος παρασκευής εμβολίων, όπου ο εξασθενημένος μικροοργανισμός κινητοποιεί το ανοσοποιητικό σύστημα το οποίο αμύνεται παράγοντας αντισώματα.

Αποτελεσματικότητα: Δεν υπήρξε επίσημη επιστημονική δημοσίευση, αλλά η ερευνητική φαρμακευτική ομάδα κάνει λόγο για αποτελεσματικότητα 79,34%.

Αποτελεσματικότητα στις μεταλλάξεις: Δεν υπάρχουν στοιχεία.

Πλεονεκτήματα και περιορισμοί: Η κλασική τεχνική είναι γνωστή, αλλά η ανοσοαπόκριση σε εμβόλια τέτοιου τύπου δεν είναι πάντοτε επαρκής.

Sinovac (Κίνα)

Πήρε έγκριση: Κίνα.

Αρχή: Η ίδια με το εμβόλιο της Sinopharm αλλά ο ιός απομονώνεται με διαφορετικές διαδικασίες στο εργαστήριο. Το εμβόλιο ονομάζεται Coronavac.

Αποτελεσματικότητα: Δεν είναι γνωστό ακόμα. Λέγεται ότι εμποδίζει κατά περίπου 50% τη βαριά μόλυνση και κατά 80% την ανάγκη εισόδου στο νοσοκομείο.

Αποτελεσματικότητα: Δεν υπάρχουν στοιχεία.

Πλεονεκτήματα και περιορισμοί: Η κλασική τεχνική είναι γνωστή, αλλά η ανοσοαπόκριση δεν είναι πάντοτε επαρκής.