Φελλός σαμπάνιας: πώς να αποφύγετε τραυματισμό στο μάτι

Την περίοδο των γιορτών, αν και βρισκόμαστε φέτος εν μέσω πανδημίας, την τιμητική τους έχουν η σαμπάνια και γενικώς οι αφρώδεις οίνοι, αλλά το άνοιγμα του μπουκαλιού χρειάζεται μαεστρία για να είναι ασφαλές.

Μελέτες έχουν δείξει ότι η πίεση στο εσωτερικό του μπουκαλιού είναι μερικές φορές μεγαλύτερη απ' ό,τι στο… λάστιχο ενός αυτοκινήτου, με συνέπεια να εκτοξεύεται ο φελλός με ταχύτητα ικανή να κάνει θρύψαλα το τζάμι ενός παραθύρου. Αν αντί για το τζάμι, ο φελλός κτυπήσει ένα μάτι, οι συνέπειες μπορεί να ολέθριες.

«Τα ατυχήματα με τους φελλούς από τους αφρώδεις οίνους μπορεί να οδηγήσουν σε σοβαρούς τραυματισμούς των ματιών. Μερικοί από αυτούς είναι η ρήξη του οφθαλμικού τοιχώματος, το οξύ γλαύκωμα, η αποκόλληση του αμφιβληστροειδή, η ενδοφθάλμια αιμορραγία, ακόμα και η εκτόπιση του οφθαλμικού φακού ή κακώσεις στον οφθαλμικό κόγχο», λέει ο Χειρουργός-Οφθαλμίατρος δρ Αναστάσιος-Ι. Κανελλόπουλος (https://www.laservision.gr/)  MD, ιδρυτής και επιστημονικός διευθυντής του Ινστιτούτου Οφθαλμολογίας LaserVision και καθηγητής Οφθαλμολογίας του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης (NYU MedicalSchool). «Οι τραυματισμοί αυτοί συχνά απαιτούν επείγουσα χειρουργική αντιμετώπιση (μπορεί π.χ. να χρειασθούν ράμματα στο τοίχωμα του ματιού ή επιδιόρθωση της δομής του οφθαλμικού κόγχου), η οποία όμως δεν επαρκεί πάντοτε για να σωθεί η όραση». 

Όπως εξηγεί ο κ. Κανελλόπουλος, μελέτες έχουν δείξει ότι ο φελλός της σαμπάνιας μπορεί να εκτοξευθεί από το μπουκάλι με ταχύτητα που φτάνει έως τα 80 χιλιόμετρα την ώρα. Με τέτοια ταχύτητα, «κανείς δεν έχει χρόνο να αντιδράσει, ώστε να προστατεύσει το μάτι του», προειδοποιεί. «Επιπλέον, η χειρουργική αποκατάσταση συχνά πρέπει να γίνει κατεπειγόντως, γιατί οι καθυστερήσεις μπορεί να εδραιώσουν το πρόβλημα στην όραση. Χώρια που ο ασθενής συχνά χρειάζεται μακροχρόνια θεραπεία και παρακολούθηση, ακόμα και περισσότερα του ενός χειρουργεία». 

Πριν από λίγα χρόνια επιστήμονες από το Ινστιτούτο Οφθαλμολογίας του Πανεπιστημίου της Μόντενα, στην Ιταλία, περιέγραψαν τα τραύματα από φελλό στα μάτια 13 συμπατριωτών τους. Όλοι τους είχαν τραυματιστεί από αφρώδεις οίνους. Οι περισσότεροι (το 85%) είχαν υποστεί ύφαιμα (αιμορραγία στον πρόσθιο θάλαμο του ματιού). Περισσότεροι από έξι στους δέκα είχαν και τραύμα στον κερατοειδή χιτώνα του ματιού, σχεδόν οι μισοί είχαν αυξημένη πίεση στο εσωτερικό του ματιού και ένας στους τρεις είχε υπεξάρθρημα (ημιεκτόπιση) του οφθαλμικού φακού.

Τα τραύματα αυτών των 13 ανθρώπων δεν τελείωναν εδώ. Σχεδόν ένας στους τέσσερις είχε υποστεί τραυματικό καταρράκτη και άλλοι τόσοι παρουσίασαν μετατραυματικό οίδημα στον αμφιβληστροειδή χιτώνα (βρίσκεται στο πίσω μέρος του ματιού, βαθιά μέσα στο πρόσωπο). Δύο από τους ασθενείς χρειάσθηκαν χειρουργική επέμβαση, ενώ οι υπόλοιποι αντιμετωπίστηκαν συντηρητικά. Η διάρκεια της θεραπείας και της παρακολούθησής τους έφτασε τους 16 μήνες κατά μέσο όρο. Ωστόσο, πολλοί ασθενείς παρουσίασαν όψιμες επιπλοκές, όπως ανωμαλίες στην κινητικότητα της κόρης του οφθαλμού, τραυματική οπτική νευροπάθεια, μετατραυματικό γλαύκωμα και τραυματική ωχροπάθεια (πρόβλημα στο κεντρικό σημείο του αμφιβληστροειδούς, την ωχρά κηλίδα).

Ανάλογα ευρήματα είχε λίγα χρόνια άλλη μελέτη, της ίδιας ερευνητικής ομάδας, που συμπεριέλαβε 34 ασθενείς. Η μελέτη εκείνη είχε δείξει ότι μόνο στο συγκεκριμένο Ινστιτούτο προσέρχονταν ετησίως δύο έως έξι ασθενείς τραυματισμένοι στο μάτι από φελλό αφρώδους οίνου.

«Από τους 34 ασθενείς που νοσηλεύθηκαν στη διάρκεια μιας οκταετίας, μόνο οι 9 ανέρρωσαν πλήρως. Οι 22 είχαν μερική ανάρρωση και οι 3 σοβαρή απώλεια της όρασής τους», λέει ο κ. Κανελλόπουλος.

Συνολικά στην περιφέρεια Εμίλια-Ρομάνια, όπου βρίσκεται το Πανεπιστήμιο της Μόντενα, είχαν καταγραφεί κατά την ίδια χρονική περίοδο σχεδόν 500 τραυματισμοί ματιών από φελλούς. Η Εμίλια-Ρομάνια είναι μία από τις 20 περιφέρειες της Ιταλίας, γεγονός που καταδεικνύει τη συχνότητα των τραυματισμών από τους φελλούς.

Φυσικά όλ' αυτά δεν σημαίνουν πως δεν θα πίνουμε αφρώδεις οίνους. Απλώς αυτό πρέπει να γίνεται με τήρηση ορισμένων βασικών κανόνων. Η Αμερικανική Ακαδημία Οφθαλμολογίας (AAO) εξέδωσε προσφάτως σχετικές οδηγίες:

* Να παγώνετε την σαμπάνια και γενικώς τους αφρώδεις οίνους. Οι φυσαλίδες της σαμπάνιας είναι γεμάτες αέριο το οποίο διαστέλλεται όταν είναι ζεστή. Για να αποφύγετε λοιπόν τον κίνδυνο να ανοίξει ξαφνικά, να την βάζετε στο ψυγείο ή σε πάγο, για να παγώσει καλά. Ιδανικά η θερμοκρασία της πρέπει να πέσει στους 7 βαθμούς Κελσίου ή χαμηλότερα πριν την ανοίξετε.

* Μην ανακινείτε το μπουκάλι πριν το ανοίξετε. Η ανακίνηση μπορεί να μοιάζει με αστείο, αλλά στην πραγματικότητα αυξάνει την πίεση στο εσωτερικό του μπουκαλιού και υπάρχει κίνδυνος να εκραγεί ξαφνικά ο φελλός. Αν συμβεί αυτό και κτυπήσει κάποιον άνθρωπο, η κατάσταση μόνο για γέλια δεν θα είναι.

* Προσέξτε πως κρατάτε το μπουκάλι. Πρέπει να το κρατάτε σε γωνία 45 μοιρών, με τη βάση να είναι λίγο πιο χαμηλά από το στόμιο. Το στόμιο με τον φελλό πρέπει να έχει κατεύθυνση μακριά από εσάς και από τους υπόλοιπους παρευρισκόμενους.

* Να ανοίγετε σωστά το μπουκάλι. Σκίστε προσεκτικά το αλουμινένιο κάλυμμα του μπουκαλιού και ύστερα αφαιρέστε προσεκτικά το σύρμα. Τοποθετήστε μία πετσέτα πάνω από τον φελλό και πιάστε τον σφικτά. Αργά και  σταθερά αρχίσετε να κινείτε την βάση του μπουκαλιού, εξακολουθώντας να κρατάτε σφικτά τον φελλό. Επαναλάβετε έως ότου η πίεση μέσα στο μπουκάλι αρχίσει να ωθεί τον φελλό προς τα έξω. Να πιέζετε τον φελλό προς το εσωτερικό του μπουκαλιού, για να μην βγει πολύ γρήγορα.

«Εάν ανοίξετε με σωστό τρόπο το μπουκάλι, δεν πρέπει να ακουστεί κανένας δυνατός ήχος, αλλά ίσα-ίσα ο ήχος του αερίου που θα απελευθερώνεται», λέει ο κ. Κανελλόπουλος. «Μπορεί αυτό να μην είναι τόσο διασκεδαστικό όσο οι φελλοί που εκτοξεύονται στον αέρα μαζί με ένα σιντριβάνι σαμπάνιας, αλλά σίγουρα είναι πολύ ασφαλέστερο για την υγεία μας».