Σχόλιο για την κοσμοαντίληψη ότι η ιατρική ασκείται κυρίως με φάρμακα και μηχανικές παρεμβάσεις και λιγότερο με κοινωνικές παρεμβάσεις ή αλλαγή τρόπου ζωής.
Αρκετές επιστημονικές μελέτες που δημοσιεύονται σε αξιόπιστα ιατρικά περιοδικά προτείνουν χορήγηση φαρμάκων σε κλινικά υγιείς πληθυσμούς οι οποίοι δεν έχουν εκδηλώσει κάποια νόσο ενώ παράλληλα παρουσιάζουν ήπιους και συχνά μη-σαφείς παράγοντες κινδύνου.
Ο καθηγητής MR Law του τμήματος Προληπτικής Ιατρικής του Ινστιτούτου Wolfson, Queen’s Mary Medical School, London είχε ήδη προτείνει πριν από αρκετά χρόνια (2003 και 2009) με δημοσιεύσεις του στο British Medical Journal (μελέτες τύπου Μετα-Αναλύσεων) την χορήγηση φαρμάκων για ελάττωση της χοληστερίνης (στατίνες) και της αρτηριακής πίεσης σε άτομα άνω των 55 ετών ανεξάρτητα από το αν έχουν εκδηλώσει αγγειακά επεισόδια. Μάλιστα, με βάση τις μελέτες του, o καθηγητής MR Law προτείνει την γενικευμένη χορήγηση του πολυδύναμου δισκίου που έχει διεθνώς χαρακτηριστεί ως Πολυδισκίο (Polypill).
Το Πολυδισκίο (Polypill) επί της ουσίας αποτελεί ένα είδος φαρμακευτικής «πανάκειας» το οποίο αρχικά περιείχε μια στατίνη εναντίον της χοληστερίνης, δύο ή τρία αντιυπερτασικά, φυλλικό οξύ και ασπιρίνη ως αντιαιμοπεταλιακό-αντιθρομβωτικό φάρμακο. Οι μελέτες του καθηγητή MR Law έχουν δημοσιευτεί στο περιοδικό «ευαγγέλιο» της Βρετανικής Κλινικής Ιατρικής, British Medical Journal (2003 και 2009) και μάλιστα στις 19 Μαίου του 2009 το συμπέρασμα της δημοσίευσης του MR Law ήταν ακριβώς διατυπωμένο ως εξής: «Οι οδηγίες για την χορήγηση αντιυπερτασικών πρέπει να απλοποιηθούν, έτσι ώστε να λαμβάνουν άπαντες (υγιείς και ασθενείς) μετά από μιαν ηλικία κάποιο αντιυπερτασικό δισκίο ανεξάρτητα από την μέτρηση της αρτηριακής πίεσης». Ο προαναφερθείς ερευνητής επί της ουσίας προτρέπει λοιπόν να μην μπαίνει καν κάποιος (άνω των 55 ετών) στον κόπο μέτρησης της αρτηριακής του πίεσης και να λαμβάνει απευθείας το Polypill.
Σχεδόν την ίδια εποχή με τον καθηγητή MR Law, ο οποίος έμμεσα πρότεινε χορήγηση φαρμάκων στον γενικό πληθυσμό άνω των 55 ετών, δημοσιεύτηκαν το 2008 στο έτερο ευαγγέλιο της ιατρικής, στην άλλη άκρη του Ατλαντικού, το New England of Medicine τα αποτελέσματα της «σκανδαλιστικής» μελέτης JUPITER. Στα πλαίσια της τυχαιοποιημένης ελεγχόμενης με placebo μελέτης (Jupiter) βρέθηκε ότι η χορήγηση της στατίνης ροσουβαστατίνης (για μείωση της χοληστερίνης) αποβαίνει ευεργετική όσον αφορά την ελάττωση καρδιαγγειακών επεισοδίων σε κλινικά υγείς ασθενείς, χωρίς εκδηλωμένη αθηρωματική νόσο, με φυσιολογικά επίπεδα (LDL) χοληστερίνης και με μόνο παθολογικό εύρημα την αυξημένη τιμή του φλεγμονώδους δείκτη CRP. Κατά τη διάρκεια της μελέτης JUPITER αναλύθηκαν 17.800 άτομα με μοναδικό κριτήριο το αυξημένο CRP. Στη συνέχεια η προκλητική αυτή μελέτη, η οποία πρότεινε χορήγηση στατινών σε κλινικά υγιείς πληθυσμούς χωρίς αυξημένη τιμή χοληστερίνης, υπέστη σκληρή κριτική από το επιστημονικό περιοδικό Archives of Internal Medicine (2010). Αποκαλύφθηκε μάλιστα ότι 9 από τους 14 συγγραφείς της μελέτης JUPITER είχαν οικονομικές σχέσεις με την φαρμακευτική εταιρεία AstraZeneca η οποία παράγει την Ροσουβαστατίνη (Crestor το εμπορικό όνομα) δηλ. το συγκεκριμένο φάρμακο της μελέτης JUPITER. Επίσης αποκαλύφθηκε ότι ο κύριος ερευνητής της JUPITER είχε το δικαίωμα-πατέντα του τεστ για την μέτρηση του CRP (Creactive protein). Με βάση μια επιμελημένη κριτική στατιστική ανάλυση της μελέτης JUPITER φάνηκε ότι ενώ υπήρχε στατιστικά σημαντική ποσοστιαία (%) ωφέλεια από την χορήγηση στατίνης όμως ο απόλυτος αριθμός ασθενών που έπρεπε να λαμβάνει στατίνη ήταν περίπου 100 άτομα επί τρία χρόνια για την αποφυγή μόλις ενός καρδιαγγειακού επεισοδίου.
Πρόσφατα η ιδέα του Πολυδισκίου για χορήγηση σε κλινικά υγιείς πληθυσμούς, με μάλλον ήπιους παράγοντες κινδύνου, εμφανίστηκε εκ νέου σε μια πολύ πρόσφατη δημοσίευση και πάλι στο New England Journal of Medicine (2020) (Yusuf και συνεργάτες βλ. Polypill with or without aspirin in persons without cardiovascular disease). Στην ελεγχόμενη με placebo αυτή μελέτη εξετάστηκε η ωφέλεια ενός πολυδισκίου που περιέχει τέσσεραδιαφορετικά φάρμακα (40 mg simvastatin, 100 mg atenolol, 25mg hydrochlorothiazide, 10 mg ramipril) με προσθήκη επίσης 75mg Ασπιρίνης (*). Ο στόχος της μελέτης ήταν να εξετάσει την επίδραση του Πολυδισκίου, με ή χωρίς ασπιρίνη, στην εκδήλωση θανάτου, εμφράγματος μυοκαρδίου, καρδιακής ανεπάρκειας, καρδιακής ανακοπής ή επέμβασης επαναιμάτωσης (by pass ή αγγειοπλαστική). Τα αποτελέσματα της μελέτης αυτής (μετείχαν συνολικά 5713 άτομα) έδειξαν μικρή μάλλον ωφέλεια από το πολυδισκίο μαζί με ασπιρίνη και σε λίγους σχετικά ασθενείς. Τα περισσότερα άτομα που μετείχαν στη μελέτη ήσαν ασιατικής καταγωγής (Ινδία, Φιλιππίνες, Μαλαισία, Ινδονησία) και στα συμπεράσματα θα πρέπει να ληφθεί υπόψη η γενικότερη επίπτωση της αθηρωματικής νόσου στους συγκεκριμένους ασιατικούς πληθυσμούς σε σχέση με τον δυτικό κόσμο. Επίσης μέσα στο δείγμα της μελέτης δεν υπήρχαν πολλοί καπνιστές (8%), τα μέσα επίπεδα χοληστερίνης ήσαν φυσιολογικά ή οριακά υψηλά (μέση τιμή ολικής χοληστερίνης 196 και μέση LDL 120), οριακά υψηλές ήσαν και οι τιμές αρτηριακής υπέρτασης (μέση τιμή συστολικής πίεσης 144 mmHg).
Είναι ξεκάθαρο ότι η προαγωγή της φαρμακευτικής αντιμετώπισης εμφανίζεται ενισχυμένη στην πρωτογενή πρόληψη σε σχέση με την συστηματική προαγωγή της φυσικής άσκησης, της αλλαγής τρόπου ζωής, του περιορισμού της παχυσαρκίας, της διακοπής του καπνίσματος. Αυτό οφείλεται και στην διάχυτη κοσμοαντίληψη ότι η ιατρική ασκείται κυρίως με φάρμακα και μηχανικές παρεμβάσεις και λιγότερο με κοινωνικές παρεμβάσεις ή αλλαγή τρόπου ζωής. Επίσης η λήψη φαρμακευτικών δισκίων έχει, δυστυχώς, καταστεί ευκολία για τον ασθενή αλλά και για τον θεράποντα ιατρό. Το εύκολο (το τεμπέλικο) είναι να παίρνεις φάρμακα ενώ δυσκολότερο, κοπιαστικό και μακροχρόνιο άθλημα είναι να αλλάξεις τον τρόπο ζωής σου. Την ευκολία αυτή προάγουν αυτονόητα και οι κερδοσκοπικές προθέσεις της φαρμακοβιομηχανίας.
Το ζήτημα της χορήγησης φαρμακών σε κλινικά υγιείς πληθυσμούς συνιστά, κατά την άποψη μου, επίσης μείζον ηθικό πρόβλημα της σύγχρονης αντίληψης για την υγεία. Η χορήγηση φαρμάκων σε ασυμπτωματικούς ασθενείς χωρίς ορατούς παράγοντες κινδύνου σχετίζεται γενικότερα με την σύγχρονη τάση ιατροποίησης παντός επιστητού. Κρίσιμα ερωτήματα αιωρούνται πλέον όπως: ποιοι φορείς θα χρηματοδοτούν την έρευνα ώστε τα αποτελέσματα να είναι αξιόπιστα, ποιες είναι οι οικονομικές σχέσεις των ερευνητών με την φαρμακοβιομηχανία (conflict of interest), με ποιο τρόπο πρέπει να ενισχυθεί η εκπαίδευση των κλινικών γιατρών έτσι ώστε να μπορούν να κρίνουν την μεθοδολογία και την στατιστική επεξεργασία μιας δημοσιευμένης πολυκεντρικής μελέτης, πόσο επηρεάζει η φαρμακοβιομηχανία τις κατευθυντήριες οδηγίες άσκησης της ιατρικής κατά ειδικότητα;
Φαίνεται ότι τα μέχρι σήμερα σαφή κλινικά όρια μεταξύ ασθένειας και υγείας καθίστανται πλέον γκρίζα και σκοτεινά. Φαίνεται επιπλέον ότι δυστυχώς αυτή η τάση δεν υπηρετεί πάντα τον πάσχοντα άνθρωπο. Είναι πολύ πιθανό ότι αν ζούσε σήμερα ο Ιπποκράτης ο ίδιος ζητήσει τον ισόβιο εγκλεισμό του σε ψυχιατρικό ίδρυμα.
Στην πρώτη συνάντηση με τίτλο «Ψυχανάλυση και κινηματογράφος της παρατήρησης - Μεγεθύνοντας το αδιόρατο», την Κυριακή 24 Νοεμβρίου, ο Γρηγόρης Μανιαδάκης συνομιλεί με την Εύα Στεφανή
12°
