Γράμμα από Αμερική, από τον κορυφαίο επιστήμονα Γιώργο Παυλάκη

Αγαπητή μου Λίνα,

Μου έχεις ζητήσει να απαντήσω σε μερικές ερωτήσεις για την επιδημία. Δεν το έκανα για καιρό, γιατί ήθελα να πω κάτι ουσιαστικό. Με ρώτησες αν υπήρχε κάτι που θα μπορούσαμε να είχαμε κάνει διαφορετικά για να μη φτάσουμε εδώ ως κοινωνία.

Τις τελευταίες μέρες, μιλώντας στα ΜΜΕ (μάλλον περισσότερο απ’ όσο πρέπει), λέω τηλεγραφικά ότι αυτό που έγινε πρόσφατα στην Ελλάδα ήταν αποφευκταίο. Αυτό περιγράφει την λύπη μου και το αίσθημα αποτυχίας που μοιράζομαι με πολλούς Έλληνες επιστήμονες.

Είναι εύκολο και φυσικό να γεμίσουμε λύπη και οργή. Αλλά φτάνει αυτό; Γράφοντας και σβήνοντας στην οθόνη, δεν είμαι σίγουρος τι άλλο θα μπορούσε να πει κανείς νιώθοντας τόση κούραση.

Αποτύχαμε συλλογικά σαν επιστημονική κοινότητα να πείσουμε τους Έλληνες να προφυλαχτούν καλύτερα. Το μόνο που δούλεψε στην αρχή της επιδημίας ήταν ο Άγιος Φόβος, που έκλεισε όλους στα σπίτια και εξαφάνισε αντισηπτικά και κωλόχαρτο. Όμως, αν βασιστούμε μόνο στον φόβο δεν πάμε μακριά. Ο φόβος με συνοδό του την άγνοια, φέρνει πολλά αρνητικά και λάθη. Σε χωριά της Αφρικής σκότωσαν υγειονομικούς εργάτες που προσπαθούσαν να τους βοηθήσουν να προφυλαχτούν από την επιδημία Έμπολα. Στην Αθήνα θέλουν να διώξουν νοσηλεύτρια ΜΕΘ από το διαμέρισμά της, γιατί φοβούνται ότι θα μολύνει την πολυκατοικία. Η άγνοια φέρνει φόβο και δεισιδαιμονίες, μερικές φορές ο φόβος προστατεύει, αλλά φέρνει και λάθος συμπεριφορές και καταστροφές. Οι Έλληνες (σαν σύνολο) απέτυχαν να αποκτήσουν την Παιδεία που θα επέτρεπε ιδανική αντιμετώπιση δύσκολων και πολύπλοκων φαινομένων, όπως επιδημίες.

Τώρα, μετά την αποτυχία έγκαιρης αντιμετώπισης του δεύτερου κύματος, βλέπουμε τον θυμό να γιγαντώνεται και να ζητά υπαίτιους. Η ώρα πλησιάζει που ολοένα και περισσότεροι θα στραφούν στον θυμό. Αν αυτό μεταφραστεί στο να αλλάξουμε τα πράγματα προς το καλύτερο, είναι επιθυμητό. Αν οδηγήσει πάλι σε πόλωση και τυφλή βία, δεν φαίνεται να διδασκόμαστε από προηγούμενα λάθη.

Φτάνει λοιπόν η λύπη, η οργή, τα πολιτικά τερτίπια για να αντιμετωπίσουμε την κατάσταση; Η απάντηση ήρθε αναπάντεχα, μέσα από λίγα καλά λόγια που άκουσα από μερικούς παλιούς και νέους φίλους που μου γράφουν. Όπως Λίνα, για παράδειγμα, το εντιτόριαλ του Φώτη. Η απάντηση είναι: κλεφτοπόλεμος ευγένειας και καλοσύνης. Αντί για την καφρίλα που κυκλοφορεί γύρω μας, τον βόθρο του ίντερνετ, τα ασύστολα ψέματα και τις στυγνές καταδίκες, μια τυχαία καλή πράξη την ημέρα, ένας ευγενικός λόγος, είναι ισχυρό βάλσαμο. Στην πίεση για απομόνωση, για μη επικοινωνία, το να βρούμε μικρούς ευγενικούς τρόπους να στηρίζουμε ο ένας τον άλλον είναι μέρος μιας πιθανής λύσης.

Γιατί είναι τώρα τόσο επιθετική η πανδημία στη χώρα μας; Ο ιός άλλαξε ή εμείς;

Δεν άλλαξε ούτε ο ιός ούτε εμείς, απλώς πέρασε ο καιρός και ο ιός διαδόθηκε παντού, και επίσης, τον συνηθίσαμε. Περισσότερος ιός γύρω μας σημαίνει περισσότερες μολύνσεις. Την άνοιξη, οι περισσότεροι δεν ήξεραν κανέναν που να νόσησε ή να πέθανε από κορωνοϊό. Μετά τον αρχικό φόβο, άρχισαν οι αμφισβητήσεις, ότι μας κοροϊδεύουν, ότι τα παραλένε, ότι δεν είναι σοβαρή ασθένεια, και πολλά αλλά. Η αμφισβήτηση και το βόλεμα έφεραν την μεγάλη διάδοση του ιού, ιδίως μέσα από νεαρά άτομα που δεν νοσούν βαριά με την ίδια συχνότητα όπως οι γεροντότεροι, και έτσι πολλά κρούσματα περνούν απαρατήρητα και αδιάγνωστα. Αν άλλαξε κάτι είναι ότι συνηθίσαμε τον ιό, την ασθένεια, τους θανάτους όπως κάθε άλλη φυσική καταστροφή, και πορευόμαστε ανάλογα.

Ο φόβος στην αμερικανική κοινωνία είναι τόσο εμφανής όσο εδώ;

Όχι, ο φόβος δεν λειτούργησε τόσοι αποτελεσματικά στην Αμερικανική κοινωνία. Σε αυτό βοήθησε το κακό πολιτικό κλίμα, που δημιούργησε μια τεράστια ομάδα που βλέπουν τον ιό σαν ψέμα. Αυτό το πληρώνουμε ακριβά στην Αμερική και αντανακλά σε όλη τη γη. Όπως και στην Ελλάδα, καθημερινά σπάμε τα ρεκόρ στην Αμερική.

Σήμερα είχαμε τα περισσότερα κρούσματα, (~205,000), τις περισσότερες εισαγωγές σε νοσοκομεία, (100,226), και 2,777 θανάτους. Ένας Αμερικανός πεθαίνει από την επιδημία κάθε 30 δευτερόλεπτα. Στην Ελλάδα, ένας κάθε 15 λεπτά.

Θα ζήσουμε το καλοκαίρι όπως το ξέραμε;

Ναι, αν οι πολίτες πειστούν να υπακούσουν ουσιαστικά στα μέτρα. Με τα μέτρα και με τη βοήθεια των εμβολίων προλαβαίνουμε οριακά το καλοκαίρι, και ταυτόχρονα την αρχή της οικονομικής ανάκαμψης, αν πάει καλά ο τουρισμός. Σε αντίθετη περίπτωση, ακόμα και αν τελικά φύγει ο ιός, πολλά προβλήματα και οικονομική ύφεση θα μείνουν για καιρό.

Πότε θα έρθει η εποχή που η μάσκα θα αποτελεί μια δυσάρεστη ανάμνηση; Που θα αγκαλιαζόμαστε και θα φιλιόμαστε με τους φίλους μας χωρίς σκέψη;

Με λίγο μυαλό, με σωστή συμμόρφωση και κοινωνική υπευθυνότητα απ’ όλους, θα φιλιόμαστε το καλοκαίρι. Προς το παρόν τήρηση αυστηρής καραντίνας και όχι κομπίνες, μάσκες παντού, απόσταση και πλύσιμο.

Λίνα, συχνά ανταλλάξαμε τα λόγια του τροβαδούρου της γενιάς μου, που ήταν προφητικά για αυτό τον δύσκολο χειμώνα, που πρέπει να πηδήξουμε. Τον πρόβλεψα δύσκολο, και βγήκε ακόμα δυσκολότερος. Ήλπιζε σε ένα θαύμα που θα ακύρωνε την φυσική κατάληξη, το τσουνάμι που ήρθε! Αλλά και στις πιο ζοφερές περιόδους, υπάρχουν ελπίδες. Αυτό μου θύμισε μια άλλη ζοφερή περίοδο όπου δυο φωτεινές Ελληνίδες, Ιωάννα Καρυστιάνη και Λίνα Νικολακοπούλου έδωσαν ελπίδα και γραμμή, μια ακτίνα… Δεν είναι τυχαίο ότι η Ιωάννα ήταν παρούσα σε όλους τους αγώνες. Ο Σαββόπουλος τις έκανε τραγούδι ελπίδας, φως στο σκοτάδι.

Πείνα,
μονάχα μια ακτίνα
Ιωάννα και Λίνα
λίγο φως στο γυαλί.