Το εμβόλιο Pfizer και τα αντιϊκά αντισώματα EliLilly

Τις τελευταίες δύο μέρες η τεράστια διεθνής επιστημονική προσπάθεια για την ανάπτυξη θεραπευτικών μεθόδων αντιμετώπισης της πανδημίας απέδωσε τα πρώτα δύο ελπιδοφόρα αποτελέσματά της: ο Αμερικανικός Οργανισμός Φαρμάκων (FDA) έδωσε άδεια επείγουσας χρήσης (EUA) στο πρώτο εμβόλιο κατά του κορωνοϊού των εταιρειών BioNTech/Pfizer και στο πρώτο αντιϊκό φάρμακο, τα μονοκλωνικά αντισώματα κατά του κορωνοϊού της εταιρείας EliLilly.

Η κλινική δοκιμή Φάσης 3 του εμβολίου BNT162b2 ξεκίνησε στις 27 Ιουλίου 2020 και έχει εγγράψει μέχρι σήμερα 43.538 συμμετέχοντες, εκ των οποίων οι 38.955 έλαβαν δεύτερη δόση του υποψήφιου εμβολίου από τις 8 Νοεμβρίου 2020. Περίπου το 42% των παγκόσμιων συμμετεχόντων και το 30% των συμμετεχόντων στις ΗΠΑ έχουν διαφορετικά φυλετικά, εθνικά και ηλικιακά υπόβαθρα. Η κλινική δοκιμή συνεχίζει να δέχεται εθελοντές εμβολιασμού. Η μελέτη θα αξιολογήσει επίσης τη δυνατότητα του υποψήφιου εμβολίου να παρέχει προστασία έναντι του COVID-19 σε εκείνους που είχαν προηγουμένως εκτεθεί στον ιό, καθώς και την πρόληψη του εμβολίου κατά της σοβαρής νόσου COVID-19.

Το εμβόλιο αποτελείται από το γενετικό-μοριακό μήνυμα -με τη μορφή messenger RNA (mRNA)- για τα ανθρώπινα κύτταρα ώστε να παράγουν την πρωτεΐνη ακίδα του κορωνοϊού, την οποία το ανοσοποιητικό σύστημα θα αναγνωρίσει ως ξένη και θα παραγάγει με τη σειρά του προστατευτικά αντισώματα εναντίον της, δηλαδή εναντίον του κορωνοϊού που τη φέρει στο περίβλημά του. Το εμβόλιο, το οποίο χορηγείται σε δύο δόσεις με απόσταση 3 εβδομάδων, είχε δείξει πολύ θετικά αποτελέσματα σε μελέτες σε πειραματόζωα και σε κλινικές δοκιμές στον άνθρωπο φάσης 1/2.  

Στο δελτίο τύπου, οι Pfizer και BioNtech δήλωσαν ότι έχουν εντοπίσει 94 περιπτώσεις COVID-19 μεταξύ των 43.538 συμμετεχόντων στην κλινική δοκιμή, οι οποίοι μοιράζονται εξίσου σε αυτούς που έλαβαν το εμβόλιο και σε αυτούς το εικονικό φάρμακο. Πληροφορίες αναφέρουν ότι στο πρώτο γκρουπ των εθελοντών που πήραν το εμβόλιο νόσησαν από Covid-19 μόνο 10 στους 20.000 συμμετέχοντες, ενώ στο σχεδόν ισάριθμο δεύτερο γκρουπ εθελοντών 84. Ο διαχωρισμός των περιπτώσεων μεταξύ των ομάδων υποδηλώνει ότι το εμβόλιο ήταν περισσότερο από 90% αποτελεσματικό στην πρόληψη της νόσου, μία εβδομάδα μετά τη δοκιμή στους συμμετέχοντες που είχαν λάβει τη δεύτερη δόση. 

Οι εταιρείες αναφέρουν ότι η κλινική δοκιμή θα συνεχιστεί έως ότου εντοπιστούν συνολικά 164 περιπτώσεις COVID-19, επομένως οι αρχικές εκτιμήσεις της αποτελεσματικότητας των εμβολίων θα μπορούσαν να αλλάξουν. Αν και το εμβόλιο μπορεί να μην είναι τόσο αποτελεσματικό μόλις ολοκληρωθεί η κλινική δοκιμή και όλα τα δεδομένα έχουν αναλυθεί, η αποτελεσματικότητά του είναι πιθανό ότι θα παραμείνει πολύ πάνω από το 50%, το κατώτατο δηλαδή όριο που η Αμερικανικός Οργανισμός Φαρμάκων (FDA) απαιτεί για την έγκριση εμβολίου κορωνοϊού για επείγουσα χρήση (EUA άδεια).

Η πλήρης κλινική αξιολόγηση του εμβολίου απαιτεί λεπτομέρειες σχετικά με τη φύση των λοιμώξεων που μπορεί να προστατεύσει το εμβόλιο - εάν δηλαδή πρόκειται για ήπιες περιπτώσεις COVID-19 ή περιλαμβάνουν επίσης σημαντικούς αριθμούς μέτριων και σοβαρών περιπτώσεων. Είναι σημαντική η αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας αποτροπής περιπτώσεων σοβαρής νόσου. Δεν είναι επίσης σαφές εάν το εμβόλιο μπορεί να αποτρέψει τη λοίμωξη σε άτομα που έχουν μολυνθεί και δεν εμφανίζουν καθόλου ή μόνο πολύ ήπια συμπτώματα του COVID-19.  Ένα εμβόλιο επίσης που εμποδίζει τη μετάδοση της ίωσης θα μπορούσε να επιταχύνει καθοριστικά το τέλος της πανδημίας. Θα είναι δύσκολο να προσδιοριστεί εάν το εμβόλιο της Pfizer, ή άλλα εμβόλια σε κλινικές δοκιμές φάσης 3, μπορεί να το επιτύχει τον περιορισμό της μετάδοσης του ιού, διότι θα συνεπαγόταν τακτική εξέταση των συμμετεχόντων στη δοκιμή. Χρειαζόμαστε περισσότερα από 43.000 άτομα και η μελέτη αυτή θα γίνει με τον μαζικό εμβολιασμό και τη μετέπειτα παρατήρηση των εμβολιασμένων ατόμων. Μια άλλη λεπτομέρεια, επίσης σημαντική στην αξιολόγηση του εμβολίου, είναι το πόσο αποτελεσματικό είναι το εμβόλιο σε διαφορετικές ομάδες συμμετεχόντων στη δοκιμή. Δεν γνωρίζουμε ακόμη εάν λειτουργεί στον πληθυσμό που το έχει περισσότερο ανάγκη, και είναι οι ηλικιωμένοι. Στο δελτίο τύπου, η Pfizer ανέφερε ότι το 42% των 43.000 συμμετεχόντων στην κλινική δοκιμή είχαν διαφορετικά φυλετικά και εθνικά υπόβαθρα. Τα δεδομένα αυτά θα γίνουν γνωστά σε 2-3 εβδομάδες.

Ένα βασικό ερώτημα που χρήζει επίσης απάντησης είναι πόσο θα διαρκέσει η αποτελεσματικότητα των εμβολίων, για πόσο χρονικό διάστημα δηλαδή οι εμβολιασμένοι θα παράγουν αντισώματα κατά του ιού. Ενδιαφέροντα δεδομένα προς αυτή την κατεύθυνση θα μας δώσει η ανοσολογική ανταπόκριση των εθελοντών της φάσης ½, εάν δηλαδή έχουν ακόμη υψηλά επίπεδα προστατευτικών αντισωμάτων στο αίμα τους περίπου έξι μήνες μετά τον εμβολιασμό τους.

Με βάση τις τρέχουσες προβλέψεις η Pfizer προγραμματίζει να παράγει παγκοσμίως έως 50 εκατομμύρια δόσεις εμβολίου το 2020 και έως 1,3 δισεκατομμύρια δόσεις το 2021. Το εμβόλιο αποθηκεύεται και συντηρείται σε πολύ χαμηλή θερμοκρασία (-80oC) αλλά γίνονται φαρμακοτεχνολογικές προσπάθειες η μεταφορά του για 2-3 μέρες πριν τη χρήση του να γίνεται στους 4oC, δίχως να επηρεαστεί η αποτελεσματικότητα του.

Ο FDA εξέδωσε επίσης άδεια επείγουσας χρήσης (EUA) για τη διερευνητική θεραπεία των μονοκλωνικών αντισωμάτων Bamlanivimab κατά του κορωνοϊού, της εταιρείας EliLilly σε περιπτώσεις ήπιας έως μέτριας COVID-19 σε ενήλικες και παιδιατρικούς ασθενείς. Το Bamlanivimab έχει εγκριθεί για ασθενείς με θετικό τεστ SARS-CoV-2, ηλικίας 12 ετών και άνω, βάρους τουλάχιστον 40 κιλών και που διατρέχουν υψηλό κίνδυνο να προχωρήσουν σε σοβαρό COVID-19 και / ή νοσηλεία. Περιλαμβάνει επίσης και τους ασθενείς που είναι 65 ετών και άνω ή που έχουν ορισμένες χρόνιες παθήσεις που επιβαρύνουν τη λοίμωξη. Πολύ κοντά να ζητήσει άδεια επείγουσας χρήσης από το FDA για το μείγμα των μονοκλωνικών αντισωμάτων της κατά του κορωνοϊού είναι και η εταιρεία Regeneron  της Νέας Υόρκης. Είναι ενδιαφέρον, θα έλεγα συγκινητικό, ότι οι διευθυντές των δύο εταιρειών στην πρώτη γραμμή της ανακάλυψης θεραπευτικών μεθόδων αντιμετώπισης της πανδημίας είναι δύο Έλληνες, ο Αλβέρτος Μπουρλά της Pfizer και ο Γιώργος Γιανκόπουλος της Regeneron.