Από τη συχνότερη αιτία τύφλωσης προστατεύει η μεσογειακή διατροφή

Η κατανάλωση άφθονων φρούτων, λαχανικών και ψαριών στο πλαίσιο της παραδοσιακής μεσογειακής διατροφής μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο ανάπτυξης αλλά και την επιδείνωση μιας οφθαλμοπάθειας που αποτελεί την κύρια αιτία τύφλωσης στη Δύση.

Η οφθαλμοπάθεια αυτή είναι η ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας, η οποία υπολογίζεται ότι προσβάλλει σχεδόν έναν στους τρεις Ευρωπαίους ηλικίας άνω των 60 ετών. Σύμφωνα με πρόσφατες εκτιμήσεις της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Ειδικών στον Αμφιβληστροειδή (EURETINA), περισσότερο από το 25% των Ευρωπαίων ηλικίας άνω των 60 ετών έχουν πρώιμη ή μέτριας βαρύτητας ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς, ενώ άλλο ένα 2,4% έχουν προχωρημένη μορφή της νόσου.

Σε απόλυτους αριθμούς οι εκτιμήσεις αυτές σημαίνουν πως η ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς προσβάλλει σχεδόν 67 εκατομμύρια άνδρες και γυναίκες στην Ευρώπη. Ωστόσο ο αριθμός των ασθενών υπολογίζεται ότι θα αυξηθεί στα 77 εκατομμύρια έως το 2050, εξαιτίας της γήρανσης του πληθυσμού. Η δε προχωρημένη ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς υπολογίζεται ότι θα ανιχνεύεται ετησίως σε 700.000 ανθρώπους, από 400.000 που ανιχνεύεται σήμερα.

Όπως εξηγεί ο Χειρουργός-Οφθαλμίατρος δρ Αναστάσιος-Ι. Κανελλόπουλος (https://www.laservision.gr/), MD, ιδρυτής και Επιστημονικός Διευθυντής του Ινστιτούτου Οφθαλμολογίας Laser Vision και καθηγητής Οφθαλμολογίας του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης (NYU Medical School), η ωχρά κηλίδα είναι μία ελλειπτική κιτρινόμορφη (ωχρή) περιοχή, η οποία βρίσκεται κοντά στο κέντρο του αμφιβληστροειδή χιτώνα, στο πίσω μέρος του ματιού, πολύ κοντά στο οπτικό νεύρο. Ο σημαντικότερος παράγοντας κινδύνου για την εκφύλισή της είναι η ηλικία. Η εκφύλιση της ωχράς πλήττει την κεντρική όραση, με συνέπεια να επηρεάζονται πολλές καθημερινές δραστηριότητες, όπως η ανάγνωση και η οδήγηση.

Η έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία, το κάπνισμα, η κληρονομικότητα και τα υψηλά επίπεδα χοληστερόλης και αρτηριακής πίεσης επίσης αυξάνουν τον κίνδυνο. Ωστόσο η ακολούθηση μιας υγιεινής διατροφής, με βάση φυτικής προελεύσεως τρόφιμα και ψάρια, και λιγότερα γαλακτοκομικά και κόκκινο κρέας, μπορεί να ελαττώσει τον κίνδυνο αυτόν ή έστω να επιβραδύνει την εκφύλιση όταν αυτή αρχίσει να αναπτύσσεται.

Οι έως τώρα μελέτες έχουν δείξει μειωμένα ποσοστά ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς σε όσους τρώνε κυρίως λαχανικά, όσπρια, ψάρια, δημητριακά και ιδίως φρούτα. Μία μελέτη, π.χ., έδειξε πως όσοι καταναλώνουν καθημερινά 150 γραμμάρια φρούτα, μειώνουν κατά 15% τον κίνδυνο αναπτύξεως ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς.

Αντιθέτως, όσοι πάσχουν από την οφθαλμοπάθεια αυτή είναι πιθανότερο να τρώνε πολλά γαλακτοκομικά, κρέας και προϊόντα κρέατος, ή ακόμα και πρόχειρα φαγητά του εμπορίου.

«Τα διαιτολόγια που δρουν προστατευτικά, ουσιαστικά βασίζονται στη μεσογειακή διατροφή καθώς περιέχουν πολλά λαχανικά (κυρίως σκουροπράσινα όπως το σπανάκι), ποικιλία από φρούτα, και ξηρούς καρπούς όπως αμύγδαλα, κάσιους, φιστίκια Αιγίνης και καρύδια», λέει ο κ. Κανελλόπουλος. «Έχουν επίσης ως βάση δημητριακά ολικής άλεσης (από καφέ ρύζι έως κινόα), λιπαρά ψάρια όπως ο σολομός, ο τόνος, η πέρκα, το σκουμπρί, και ως πρόσθετο λίπος ελαιόλαδο αντί για βούτυρο».

Πόσο προστατευτική μπορεί να είναι η μεσογειακή διατροφή; Πρόσφατη ευρωπαϊκή μελέτη έδειξε πως όσοι την ακολουθούν μειώνουν κατά 41% τον κίνδυνο να εκδηλώσουν ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς. Η μελέτη αυτή διήρκησε 21 χρόνια. Δημοσιεύθηκε πέρυσι στο ιατρικό περιοδικό Ophthalmology και βασίστηκε σε στοιχεία από 4.996 εθελοντές.

Άλλες μελέτες έχουν δείξει ότι ορισμένες βιταμίνες και ιχνοστοιχεία που προέρχονται κυρίως από τα φυτικής προελεύσεως τρόφιμα και τα ψάρια δρουν προστατευτικά, έναντι της απώλειας της όρασης από την εκφύλιση της ωχράς. Στα συστατικά αυτά συμπεριλαμβάνονται οι βιταμίνες C και Ε, ο ψευδάργυρος, η λουτεΐνη και η ζεαξανθίνη, κατά τον κ. Κανελλόπουλο.

Μερικά από τα τρόφιμα που εκ φύσεως περιέχουν πολλή βιταμίνη C είναι τα πορτοκάλια, τα γκρέιπφρουτ, τα ακτινίδια, οι φράουλες, οι τομάτες, οι κόκκινες και οι πράσινες πιπεριές, καθώς και τα μπρόκολα. Βιταμίνη Ε περιέχουν, μεταξύ άλλων, τα αμύγδαλα, οι ηλιόσποροι, το ελαιόλαδο και το αβοκάντο.

Ο ψευδάργυρος υπάρχει στα όσπρια (φασόλια, φακές), τους σπόρους, τα θαλασσινά, αλλά και σε ζωικής προέλευσης τρόφιμα όπως το κρέας και τα αυγά. Όσον αφορά την λουτεΐνη και την ζεαξανθίνη, αυτά είναι δύο καροτενοειδή που εκ φύσεως υπάρχουν στον αμφιβληστροειδή, γι' αυτό και είναι σημαντικό να τα καταναλώνουμε. Τα καροτενοειδή είναι χρωστικές ουσίες που προσδίδουν σε φρούτα και λαχανικά το χαρακτηριστικό χρώμα τους. Πλούσια σε λουτεΐνη και ζεαξανθίνη είναι πολλά φρούτα και λαχανικά, όπως τα σκουροπράσινα φυλλώδη λαχανικά (όπως το σπανάκι, τα μπρόκολα, τα σπαράγγια, το κατσαρό λάχανο, τα πράσινα λάχανα, οι μίσχοι από τα γογγύλια, τα κολοκύθια κ.λπ.), τα μούρα, η παπάγια, τα ροδάκινα, τα μάνγκο, τα καρότα κ.λπ. Πλούσια πηγή ζεαξανθίνης είναι επίσης η σπιρουλίνα.

Όσον αφορά τα ψάρια, αυτά είναι πλούσια σε ωμέγα-3 λιπαρά οξέα, ένα είδος βασικών λιπαρών οξέων. Μελέτες έχουν δείξει πως όσοι τρώνε λιπαρά ψάρια (π.χ. σολομό, σαρδέλα, σκουμπρί) τουλάχιστον δύο φορές την εβδομάδα μπορεί να κινδυνεύουν λιγότερο να εκδηλώσουν ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς.

Ωστόσο, το κλειδί για την προστασία των ματιών είναι να ακολουθεί κανείς όλες τις επιταγές της μεσογειακής διατροφής και όχι να απομονώνει μόνο ένα ή δύο συστατικά της. «Οι μελέτες που έχουμε στα χέρια μας δείχνουν ότι κάθε τρόφιμο της μεσογειακής διατροφής δρα συνεργικά με τα υπόλοιπα», λέει ο κ. Κανελλόπουλος. «Επομένως, δεν αρκεί να τρώει κανείς μόνο φρούτα αλλά όχι σαλάτες. Κάτι τέτοιο αποδυναμώνει τη διατροφή και δεν παρέχονται τα προσδοκώμενα οφέλη. Αν όμως τρώει κανείς καθημερινά συνδυασμό αυτών των ωφέλιμων τροφίμων, μόνο καλό θα κάνει στην υγεία του».