Καρκίνος του Μαστού: Η Αθηνά Βούρτση απαντά σε βασικά ερωτήματα

Στην Ελλάδα ο καρκίνου του μαστού αποτελεί την πρώτη αιτία θανάτου σε γυναίκες ηλικίας 40-55 ετών. Υπολογίζεται μάλιστα ότι ετησίως 1 στις 10 Ελληνίδες θα εμφανίσει καρκίνο μαστού κατά τη διάρκεια της ζωής της, ενώ 2.000 γυναίκες στη χώρα μας χάνουν τη ζωή τους από τη νόσο ετησίως. Παρότι στις δυτικές χώρες τις τελευταίες δεκαετίες αναφέρεται αύξηση της συχνότητας της νόσου, η θνησιμότητα των γυναικών από καρκίνο του μαστού έχει μειωθεί στο 30%. Κι αυτό χάρη στον προληπτικό έλεγχο των γυναικών με μαστογραφία.Το μήνυμα της επιστημονικής κοινότητας είναι ένα: ο καρκίνος του μαστού δεν είναι ανίκητος, αν διαγνωσθεί έγκαιρα. Η Αθηνά Βούρτση, ειδική Ακτινοδιαγνώστρια Μαστού και Ιδρυτική Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Απεικόνισης Μαστού, απαντά σε βασικά ερωτήματα με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Καρκίνου του Μαστού.

Πιστεύετε ότι η πανδημία επηρεάζει τον προληπτικό έλεγχο των γυναικών; 
Η γνωστή πανδημία έχει αλλάξει κατά πολύ τον τρόπο ζωής μας και έχει προσθέσει άγχος και αγωνία για το αύριο. Ωστόσο, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ως προς την πρόληψη του καρκίνου του μαστού δεν έχει αλλάξει απολύτως τίποτε. Συνεπώς είναι ιδιαίτερα σημαντικό όλες οι γυναίκες να συνεχίσουν να είναι τακτικές και συνεπείς στους ελέγχους τους και να γνωρίζουν ότι στις δομές υγείας λαμβάνονται όλες οι προφυλάξεις για την αποφυγή μετάδοσης του ιού. Εμείς συνεχίζουμε με θέρμη και αισιοδοξία να παροτρύνουμε τις γυναίκες να κάνουν τους ελέγχους τους, διότι η επιστήμη μας έχει αποδείξει ότι η έγκαιρη διάγνωση είναι η μοναδική αποτελεσματική λύση για την καταπολέμηση της νόσου.

Ποιοι είναι οι επιβαρυντικοί παράγοντες που αυξάνουν τις πιθανότητες να νοσήσει μία γυναίκα από καρκίνο του μαστού;
Ο καρκίνος του μαστού είναι νόσος πολυπαραγοντική. Δηλαδή διαφορετικοί παράγοντες  αλληλοεπιδρούν μεταξύ τους και προκαλούν την παραμόρφωση των υγιών επιθηλιακών κυττάρων του μαστού και την παραγωγή καρκινικών κυττάρων. Γνωρίζουμε ότι κάθε γυναίκα δεν έχει τον ίδιο κίνδυνο να νοσήσει, ενώ έχουν μελετηθεί επιβαρυντικοί παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου. Η γνώση των παραγόντων αυτών θα βοηθήσει τους ειδικούς να αξιολογήσουν αμερόληπτα τον πραγματικό κίνδυνο που ενέχει η ασθενής να νοσήσει ώστε να παρακολουθείται συστηματικά.

Παράγοντες αυξημένου κινδύνου είναι:

• Η κληρονομικότητα – ευθύνεται για το 5%-10% του συνόλου των καρκίνων. Παρότι το ποσοστό αυτό είναι μικρό εν τούτοις έχει μεγάλη σημασία να γνωρίζει η κάθε γυναίκα λεπτομερείς πληροφορίες για το κληρονομικό ιστορικό της. Δηλαδή εάν έχει συγγενείς 1η ή 2η βαθμού που εμφάνισαν καρκίνο του μαστού, ή καρκίνο των ωοθηκών, καρκίνο του παγκρέατος ή μεταστατικό καρκίνο του προστάτη. Τα τελευταία χρόνια οι εξελίξεις στον χώρο της μοριακής βιολογίας μας επιτρέπουν τη μελέτη των γενετικών μεταλλάξεων ώστε να εφαρμόζουμε εξατομικευμένα πρωτόκολλα παρακολούθησης για τις γυναίκες αυτές.
• Η ηλικία. Όσο μεγαλώνει μια γυναίκα τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος εμφάνισης της νόσου. 
• Η πρώιμη έναρξη της περιόδου ή η καθυστέρηση της εμμηνόπαυσης (άνω των 55 ετών). 
• Η λήψη αντισυλληπτικών δισκίων. Μελέτες έχουν δείξει ότι αυξάνει ελαφρώς τον κίνδυνο ανάπτυξης της νόσου.
• Η μακροχρόνια χρήση ορμονικής θεραπείας υποκατάστασης αυξάνει τον κίνδυνο για καρκίνο του μαστού.
• Προηγούμενος καρκίνος στον μαστό ή στις ωοθήκες.
• Η έλλειψη τεκνοποίησης ή η μεγάλη ηλικία της 1ης εγκυμοσύνης: η τεκνοποίηση σε ηλικία άνω των 35 ετών, επίσης εμφανίζει αυξημένο κίνδυνο.
• Έκθεση σε ακτινοβολία. Οι ακτινοβολίες στον θώρακα αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου.
• Μεγάλη κατανάλωση αλκοόλ. Τα οινοπνευματώδη ποτά αυξάνουν τα επίπεδα οιστρογόνων στο αίμα.
• Παχυσαρκία. Η παχυσαρκία αυξάνει τα επίπεδα των οιστρογόνων στο αίμα και ευνοεί την ανάπτυξη καρκίνου του μαστού.
• Έλλειψη άσκησης. Επιδρά επιβαρυντικά.
• Κάπνισμα. Πρόσφατες μελέτες καταγράφουν ότι το κάπνισμα συσχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο.

Πώς μια γυναίκα μπορεί να αυτοεξεταστεί; Τι ακριβώς πρέπει να κάνει και πότε πρέπει να ανησυχήσει;
Η αυτοεξέταση είναι μια διαδικασία απλή και εύκολη που βοηθά να γνωρίσετε πώς είναι φυσιολογικά οι μαστοί σας έτσι ώστε να μπορείτε να αντιληφθείτε και την πιο μικρή αλλαγή. Ο καταλληλότερος χρόνος να γίνεται είναι κάθε μήνα λίγες ημέρες μετά την περίοδο ιδανικά μεταξύ της 8ης και 14ης ημέρας του κύκλου. Αν δεν έχετε περίοδο μπορείτε να ορίσετε μια συγκεκριμένη ημέρα κάθε μήνα.

Πως γίνεται η αυτοεξέταση;
Για την αυτοεξέταση μπορείτε να επιλέξετε οποιαδήποτε μέθοδο σας φαίνεται ευκολότερη: την κυκλική κίνηση, την οριζόντια ή την ακτινωτή κίνηση (μην ξεχνάτε να χρησιμοποιείτε την ίδια μέθοδο κάθε φορά). Εάν παρατηρήσετε οποιοδήποτε από τα παρακάτω ευρήματα θα πρέπει να το αναφέρεται στον γιατρό σας. Διαφοροποίηση στην αίσθηση του μαστού ή της θηλής, αλλαγή στο μέγεθος ή στο σχήμα του μαστού, έκκριση θηλής, ερυθρότητα του δέρματος, οίδημα ή όψη φλούδας πορτοκαλιού, ανάπτυξη σκληρού ογκιδίου.

Από ποια ηλικία πρέπει να ξεκινά η γυναίκα να μπαίνει στη λογική των συστηματικών εξετάσεων και ποια θα πρέπει να είναι συχνότητα της;  
Η διεθνής ιατρική κοινότητα προτείνει η πρώτη Μαστογραφία να γίνεται στην ηλικία των 35 ετών, η οποία μάλιστα χρησιμοποιείται σε μελλοντικές μαστογραφίες ως εξέταση αναφοράς. Από την ηλικία των 40 ετών και μετά η γυναίκα θα πρέπει να επαναλαμβάνει τη Μαστογραφία της μία φορά το χρόνο. Η ετήσια αυτή επανάληψη της εξέτασης θα πρέπει, σύμφωνα με επιστημονικές συστάσεις, να γίνεται έως ότου η γυναίκα φτάσει το 72ο έτος της ηλικίας της. Μετά την ηλικία αυτή ο έλεγχος του μαστού με μαστογραφία προτείνεται ανά διετία. Εκτός από τη μαστογραφία οι γυναίκες που έχουν πυκνούς μαστούς είναι απαραίτητο να συνδυάζουν τον έλεγχο τους με υπερηχογράφημα μαστών ενώ σε γυναίκες με βεβαρημένο κληρονομικό ιστορικό και κίνδυνο να νοσήσουν κατά την διάρκεια της ζωής >20% η μαγνητική μαστογραφία με χορήγηση παραμαγνητικής ουσίας αποτελεί την καταλληλότερη απεικονιστική προσέγγιση των γυναικών αυτών.

Ποιες είναι οι απαραίτητες προληπτικές εξετάσεις που πρέπει να κάνει μία γυναίκα και ποια η διαδικασία τους;
Η μαστογραφία προσφέρει την έγκαιρη διάγνωση καρκίνου του μαστού σε αρχικό στάδιο, ενώ έως σήμερα είναι η μοναδική εξέταση που αποδεδειγμένα έχει μειώσει τον αριθμό θανάτων από τη νόσο. Το υπερηχογράφημα μαστού έχει θεσπιστεί ως υποχρεωτική συμπληρωματική εξέταση σε γυναίκες με πυκνούς μαστούς. Σύμφωνα με μελέτες οι γυναίκες με πυκνούς μαστούς έχουν επιπλέον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του μαστού, εμφανίζουν συχνότερα πιο επιθετικούς όγκους, ενώ παράλληλα η εντόπιση του όγκου στη Μαστογραφία είναι εξαιρετικά δύσκολη. Συνεπώς η συμπληρωματική εξέταση με υπερηχογράφημα βοηθά σημαντικά στην έγκαιρη διάγνωση καρκίνου που πολλές φορές δεν είναι ορατοί στη μαστογραφία.

Τύποι μαστογραφίας

α) Αναλογική Μαστογραφία: Σήμερα η χρήση της έχει περιοριστεί σημαντικά.

β) 2D ψηφιακή Μαστογραφία: Αποτελεί την εξέλιξη της αναλογικής μαστογραφίας η οποία τόσο σε διεθνές επίπεδο όσο στη χώρα μας έχει αντικαταστήσει την αναλογική μαστογραφία. Η ψηφιακή μαστογραφία υπερτερεί έναντι της αναλογικής, προσφέροντας υψηλότερη ευκρίνεια, διακριτική ικανότητα και χαμηλότερη δόση ακτινοβολίας.

γ) 3D τομοσύνθεση: Πρόκειται για μια νεότερη τεχνολογία κατά την οποία λαμβάνονται τομογραφικές τομές καλύπτοντας όλο το πάχος του μαστού από διαφορετικές γωνίες προσφέροντας την τρισδιάστατη απεικόνιση αυτού. Η τεχνική της τομοσύνθεσης προσφέρει ακόμη υψηλότερη διαγνωστική αξία συμβάλλοντας στη διάγνωση περιπτώσεων άτυπης εμφάνισης καρκίνου που συχνά δεν είναι ορατοί στην ψηφιακή Μαστογραφία.