Ο Θανάσης Δρίτσας, καρδιολόγος, αναπληρωτής διευθυντής, Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο, γράφει για την πανδημία του κορωνοϊού και τον ανθρώπινο φόβο.
Η κυρίαρχη ασθένεια, αυτές τις σκοτεινές ημέρες της πανδημίας που βιώνουμε, θεωρώ ότι είναι η ασθένεια του φόβου. Είναι βέβαιο ότι ο συντελεστής μετάδοσης (R) της επιδημίας του φόβου είναι πολλαπλάσιος του συντελεστή μετάδοσης (R) του κορωνοϊού. Ο κορωνοϊός έβγαλε πιστεύω από μέσα μας προβληματικές εκφάνσεις του ψυχισμού που θεωρώ αμφίβολο ότι θα υποχωρήσουν όταν κάποτε σταματήσει η μεγάλη εξάπλωση της πανδημίας. Κάποια στιγμή ίσως να πάνε πολύ καλύτερα τα πράγματα σύμφωνα με τις προβλέψεις (των τηλεοπτικών λοιμωξιο-επιδημιολόγων) και εφόσον ο Ύψιστος (η επιστήμη δηλαδή) στείλει επιτέλους αποτελεσματικές θεραπείες και εμβόλια. Μέχρι τότε ο Φόβος θα έχει ίσως αποβεί και ο ίδιος εξαιρετικά σημαντικός παράγων στην αύξηση της συνολικής θνητότητας και όχι μόνον από νόσο Covid 19.
Διαπιστώνω ότι μεταξύ των (ευερέθιστων αυτές τις μέρες) ασθενών που εξετάζω στα εξωτερικά ιατρεία εκείνοι που έχουν αναπτύξει καταστροφική φοβική διαταραχή Covid-19 μεταξύ διαφόρων πληθυσμιακών ομάδων είναι συχνά οι βιολογικά υγιέστεροι.
Πριν ακόμη ολοκληρώσω τη λήψη του ιστορικού και την κλινική εξέταση με ρωτούσε επίμονα, ωχρή από τον έκδηλο φόβο της, μια υγιέστατη νεανίζουσα 65χρονη κυρία αν έμαθα... πόσα κρούσματα είχαμε σήμερα και ποια είναι ακριβώς η πιθανότητά της να διασωληνωθεί αν κολλήσει Covid! Την είχαν κυριεύσει μαύρες σκέψεις επίσης γύρω από το... ελαφρά αυξημένο ουρικό της οξύ και τα ήπια μειωμένα επίπεδα βιταμίνης D. Είχε ζήσει ολόκληρη τη ζωή της μέχρι σήμερα κλινικά υγιής, είχε αποκτήσει υψηλού επιπέδου μόρφωση και εκπαίδευση, ήταν οικονομικά ανεξάρτητη, είχε φτιάξει οικογένεια με δύο μεγάλα παιδιά που είχαν και εκείνα οικονομική ανεξαρτησία, είχε δίπλα της έναν σύζυγο που την στήριζε. Όλα πήγαιναν καλά μέχρι που χτύπησε την πόρτα της όχι ο Covid αλλά ο Φόβος του Covid. Από τον περασμένο Μάρτιο και μετά την καραντίνα έχει καταρρεύσει ως άτομο, βιώνει καταθλιπτικά έντονα συμπτώματα και εφιαλτικά όνειρα κατά τη διάρκεια των οποίων ζει την ιδέα μιας ενεργούμενης διασωλήνωσης της. Θεωρεί μάλιστα εξαιρετικά μεγάλη την πιθανότητα να της συμβούν όλα αυτά τα φρικτά συμβάματα επειδή έχει πρόβλημα.... με την βιταμίνη D και το ήπια αυξημένο ουρικό οξύ! Δυστυχώς βιώνει μια παθολογική φαντασίωση προσβολής από Covid 19 που καθίσταται τελικά περισσότερο οδυνηρή για εκείνη από μια (υποθετικά) πραγματική προσβολή από Covid 19. Η εξεταζόμενη αυτή έπασχε από βαριά Ασθένεια του Φόβου ενώ ήταν σε άριστη βιολογική κατάσταση.
Στη συνέχεια, την ίδια ημέρα ακριβώς, έτυχε επίσης να εξετάσω ένα βαρύτατο περιστατικό καρδιακής ανεπάρκειας σε άνδρα ασθενή πολύ νεότερο από την προαναφερθείσα κυρία. Ο άνδρας αυτός παρουσίαζε πολύ έντονη δύσπνοια ακόμη και μετά από πολύ μικρή προσπάθεια, έκανε λίγα βήματα και έπρεπε αμέσως να καθίσει για λίγα λεπτά πριν συνεχίσει την οποία προσπάθεια του. Κατά τη διάρκεια της εξέτασης και της συνομιλίας μας παρέμενε όμως γελαστός, με έκδηλο αίσθημα αισιοδοξίας, ενώ έδειχνε ιδιαίτερα ευχαριστημένος από την πρόσφατη αλλαγή που είχα κάνει στη φαρμακευτική του αγωγή. Μου διατύπωσε μάλιστα την εξής σκέψη του με έκφραση απόλυτης ευτυχίας στο πρόσωπο:
«Γιατρέ μου, σας ευχαριστώ πολύ, μετά την προσθήκη του τελευταίου φαρμάκου που μου συνταγογραφήσατε έχει αλλάξει εντελώς η ζωή μου. Γιατρέ μου, μπορώ άνετα να ξυριστώ μόνος μου, μπορώ να πάω στην τουαλέτα και να ουρήσω μόνος μου χωρίς βοήθεια. Μπορώ άνετα πλέον να βαδίσω την απόσταση από το δωμάτιο μου μέχρι την τουαλέτα (μερικά μέτρα) χωρίς καθόλου να λαχανιάζω. Γιατρέ μου, σας είμαι ευγνώμων». Τον ρώτησα πως νοιώθει αυτή την περίοδο της πανδημίας που τον περιορίζει και πρέπει να τηρεί με θρησκευτική αυστηρότητα τα μέτρα επειδή ανήκει σε ιδιαίτερα ευπαθή ομάδα. Μου απάντησε με αισιοδοξία και άπλετη θετική ενέργεια ότι έχει αντιμετωπίσει πολύ μεγαλύτερες δυσκολίες μέχρι σήμερα και τελικά ότι είναι να του συμβεί ας του συμβεί. Μου εξέφρασε μάλιστα το εξής μοναδικό: «Γιατρέ μου, παλεύω με το θάνατο χρόνια αλλά δεν θα πεθάνω πριν πεθάνω!"
Πήρα ένα μοναδικό μάθημα ζωής μέσα από την αντιπαράθεση αυτών των δύο περιστατικών. Μια βιολογικά και κλινικά υγιής γυναίκα που ήδη βιώνει δραματικά έναν ανεκπλήρωτο θάνατο από την ασθένεια του Φόβου της Ασθένειας. Και ένας αισιόδοξος νικητής της Ασθένειας του Φόβου που βρίσκεται όμως σε τελικό στάδιο μιας πραγματικά σοβαρής ασθένειας με σοβαρή έκπτωση των βιολογικών του λειτουργιών. Στην πρώτη περίπτωση η Ασθένεια του Φόβου έχει τόσο επιθετικά καταλάβει το Νου και το κέντρο της ύπαρξης της κυρίας ώστε την εμποδίζει απόλυτα να αντιληφθεί το γεγονός της μεγάλης ευεργεσίας που έχει δεχτεί στη ζωή της να παραμένει ακόμη μια βιολογικά υγιής γυναίκα. Αντιθέτως ο πάσχων άνδρας από το σοβαρό χρόνιο βιολογικό πρόβλημα (καρδιακή ανεπάρκεια) έχει βιώσει τόσο μεγάλες δυσκολίες ώστε η ευτυχία του βασίζεται πλέον σε στοιχειώδη-αυτονόητα για όλους μας ζητήματα όπως ότι απλά μπορεί... να ουρήσει!
Λέμε όλοι το παν είναι η υγεία. Πρέπει σαφώς να δεχτούμε ότι αρχικά είναι αυτονόητα σωστό. Γιατί δίχως υγεία είναι κάποιος όπως ένας πιανίστας χωρίς το πιάνο του, είναι καταδικασμένος στη σιωπή, πάρα όλη την αξία που έχει. Αλλά η διατύπωση «Το Παν είναι η Υγεία» είναι τελικά λάθος γιατί συμβαίνει συχνά ανάμεσα στους ασθενείς να βρίσκουμε τις πλέον αξιοθαύμαστες ζωές. Και δεν είναι καθόλου σπάνιο οι ασθενείς να χαρίζουν τελικά την υγεία στον κόσμο.
Η αλήθεια είναι ότι η υγεία είναι ένα τίποτα, όταν δεν έχεις τίποτε άλλο παρά μόνον υγεία. Ίσως πρέπει να ευχόμαστε για μια ολόκληρη υγεία, από τα πόδια μέχρι το κεφάλι, αλλά και για εκείνη που πάει από το Νου μέχρι την Καρδιά και ως το πνεύμα. Και καμμιά φορά όταν καμαρώνουμε εκείνους που έχουν «σιδερένια υγεία» μπορεί να εκπλαγούμε. Εκεί, στα σίδερα αναπτύσσεται συχνά η σκουριά....Τώρα τι μας λέει αυτός σήμερα, εν μέσω πανδημίας, θα σχολιάσουν πιθανά κάποιοι συνάδελφοι μου γιατροί, αφού αποτελεί αξίωμα ότι το παν είναι η υγεία. Το παν είναι να γλυτώσουμε από τον Covid. Δυστυχώς ουδεμία άλλη σκέψη καθίσταται εφικτή αυτή την περίοδο. Μας αρκεί όπως φαίνεται η απλή διαπίστωση της ζωής των κυττάρων μας και τίποτα παραπάνω. Κύτταρα με ακούτε;
Στην πρώτη συνάντηση με τίτλο «Ψυχανάλυση και κινηματογράφος της παρατήρησης - Μεγεθύνοντας το αδιόρατο», την Κυριακή 24 Νοεμβρίου, ο Γρηγόρης Μανιαδάκης συνομιλεί με την Εύα Στεφανή
6°
