Τεστ για τον νέο κορωνοϊό: Οδηγίες για το κοινό

Γράφει ο Ευάγγελος Φραγκούλης, Γενικός/Οικογενειακός Ιατρός, Αν. Αρχίατρος ΕΔΟΕΑΠ, Μέλος Ομάδας Πρωτοβουλίας για την Ανασυγκρότηση της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας* 

Καθώς είμαστε στα πρόθυρα του δεύτερου κύματος της πανδημίας στη χώρα μας και η ζήτηση για τεστ κορυφώνεται καλό θα είναι να είμαστε ενήμεροι για το ποιος είναι ο σκοπός του τεστ, ποια η αξιοπιστία του τεστ και οι τυχόν περιορισμοί που σχετίζονται με αυτό, καθώς και πώς ερμηνεύονται τα αποτελέσματα και ποια τα επόμενα βήματα που σχετίζονται με τα αποτελέσματα.

Σημασία του τεστ

Η «κραυγή αγωνίας» του Dr Tedros, Γενικός Διευθυντής του ΠΟΥ του για «τεστ, τεστ, τεστ» στην μάχη έναντι της πανδημίας σε παγκόσμιο επίπεδο υποδηλώνει τη σπουδαιότητα τους στον περιορισμό της διασποράς του ιού μέσω του εντοπισμού και της πρώιμης απομόνωσης των μολυσμένων ατόμων, καθώς και της ιχνηλάτησης των στενών επαφών τους.

Σε καταστάσεις όπου οι δυνατότητα για τεστ το επιτρέπει, όλοι οι ασθενείς που παρουσιάζονται στο σύστημα υγειονομικής περίθαλψης με συμπτώματα συμβατά με τη λοίμωξη COVID-19 θα πρέπει να ελέγχονται για τον ιό SARS-CoV-2 στα πλαίσια της ενεργητικής αναζήτησης κρουσμάτων.

Εκτός από τον έλεγχο των συμπτωματικών ατόμων και των επαφών τους, ο έλεγχος των ασυμπτωματικών ατόμων μπορεί να εξεταστεί ανάλογα με τη διαθεσιμότητα πόρων, ειδικά σε χώρους υγειονομικής περίθαλψης και εγκαταστάσεις μακροχρόνιας περίθαλψης, για τον εντοπισμό πιθανών πηγών μόλυνσης και την προστασία ευάλωτων ατόμων.

Αξιοπιστία και περιορισμοί του τεστ;

Κανένα τεστ δεν είναι τέλειο. Όλες οι εξετάσεις περιστασιακά οδηγούν σε ψευδώς θετικά αποτελέσματα (το αποτέλεσμα θα πρέπει να είναι αρνητικό επειδή ΔΕΝ έχετε COVID-19 αλλά επιστρέφει θετικό) ή ψευδώς αρνητικά αποτελέσματα (το αποτέλεσμα θα πρέπει να είναι θετικό επειδή έχετε COVID-19, αλλά επιστρέφει αρνητικό). Μεγάλη σημασία έχουν τα ψευδώς αρνητικά αποτελέσματα στην περίπτωση μας, καθώς μπορεί να οδηγήσουν κακώς σε άρση της απομόνωσης και περαιτέρω διασπορά της λοίμωξης. Το ποσοστό των ψευδώς αρνητικών αποτελεσμάτων σε διάφορες μελέτες κυμαινόταν από 2-29%!

Εμφανίζετε συμπτώματα συμβατά με COVID-19. Θα πρέπει να υποβληθείτε σε τεστ;

Μπορεί. Δεν είναι απαραίτητο όλοι οι ασθενείς να ελέγχονται για COVID-19. Εάν έχετε συμβατά συμπτώματα επικοινωνήσετε με τον οικογενειακό σας γιατρό σας- τον γιατρό που εμπιστεύεστε. Οι περισσότεροι άνθρωποι θα νοσήσουν ήπια και μπορούν να αναρρώσουν απομονωμένοι στο σπίτι τους χωρίς ιατρική περίθαλψη και χωρίς να είναι απαραίτητο να ελεγχθούν.

Ο ΕΟΔΥ έχει εκδώσει οδηγίες για το ποιοι πρέπει να υποβάλλονται σε τεστ. https://eody.gov.gr/neos-koronoios-covid-19-kritiria-gia-ergastiriako-elegcho

Στην κοινότητα και για ασθενείς που εμφανίζουν συμπτώματα συμβατά με COVID-19, όχι όμως σοβαρή νόσηση που να απαιτεί νοσηλεία, υψηλή προτεραιότητα για έλεγχο με τεστ έχουν:

•  Νοσηλευόμενοι ή φιλοξενούμενοι σε μονάδες ηλικιωμένων ή χρονίως πασχόντων
• Προσωπικό υπηρεσιών υγείας
• Ηλικιωμένοι (> 70 έτη) ή άτομα με σοβαρή χρόνια υποκείμενη νόσο (π.χ. χρόνια πνευμονοπάθεια, χρόνια καρδιαγγειακό νόσημα, σακχαρώδης διαβήτης, σοβαρή ανοσοκαταστολή)

Ποια τα συμπτώματα της COVID-19;

Οποιοσδήποτε μπορεί να αναπτύξει ήπια έως σοβαρά συμπτώματα.

Οι ηλικιωμένοι και τα άτομα που έχουν σοβαρές υποκείμενες ιατρικές καταστάσεις όπως καρδιακή ή πνευμονική νόσο ή διαβήτη φαίνεται ότι διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης πιο σοβαρών επιπλοκών από την COVID-19.

Σημαντικό ποσοστό αυτών που θα μολυνθούν από τον ιό θα παραμείνουν ασυμπτωματικοί. Οι ασυμπτωματικοί μεταδίδουν τον ιό και συμβάλλουν στη διασπορά του.

Ασθενείς με COVID-19 εμφανίζουν ένα ευρύ φάσμα συμπτωμάτων - από ήπια συμπτώματα έως σοβαρή ασθένεια. Τα συμπτώματα μπορεί να εμφανιστούν 2-14 ημέρες μετά την έκθεση στον ιό και περιλαμβάνουν:

• Πυρετό ή ρίγη
• Βήχα
• Δύσπνοια ή δυσκολία στην αναπνοή
• Κούραση
• Πόνους στους μυς ή στο σώμα
• Πονοκέφαλο
• Απώλεια γεύσης ή όσφρησης
• Πονόλαιμο
• Ρινική συμφόρηση ή καταρροή
• Ναυτία ή έμετο
• Διάρροια

Ποια είναι τα ενδεικτικά σημεία σοβαρής νόσου;

Εάν κάποιος εμφανίζει οποιοδήποτε από αυτά τα σημεία, ζητήστε αμέσως επείγουσα ιατρική φροντίδα:

• Δυσκολία στην αναπνοή
• Επίμονο πόνο ή πίεση στο στήθος
• Νέα σύγχυση
• Αδυναμία αφύπνισης ή παραμονής σε εγρήγορση
• Μπλε χείλη ή πρόσωπο

* Αυτή η λίστα δεν είναι εξαντλητική. Επικοινωνήστε με τον ιατρό σας για τυχόν άλλα συμπτώματα που είναι σοβαρά ή που σας προβληματίζουν.

Συμπτωματικός ασθενής και τεστ

• Εάν έχετε συμπτώματα COVID-19 και δεν έχετε ελεγχθεί με τεστ, είναι σημαντικό να μείνετε σε καραντίνα στο σπίτι.
• Εάν βρεθείτε θετικός σε τεστ είναι σημαντικό να γνωρίζετε ποια είναι τα μέτρα προφύλαξης που πρέπει να πάρετε για εσάς και τους γύρω σας. https://eody.gov.gr/neos-koronoios-covid-19-odigies-gia-frontida-ypoptoy-kroysmatos-sto-spiti/
• Εάν το τεστ είναι για το COVID-19 είναι αρνητικό, πιθανώς δεν έχετε μολυνθεί τη στιγμή που το δείγμα σας συλλέχθηκε. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα αρρωστήσετε. Και στην περίπτωση αυτή θα πρέπει να λάβετε τα απαραίτητα μέτρα για την προστασία του εαυτού σας και των άλλων.

Το αποτέλεσμα της δοκιμής σημαίνει μόνο ότι πιθανώς δεν είχατε COVID-19 τη στιγμή του τεστ. Σημαντικό είναι το ποσοστό των ψευδώς αρνητικών αποτελεσμάτων. Μπορεί να βρεθεί αρνητικό εάν η τεχνική λήψης δεν ήταν η ενδεδειγμένη ή αν το δείγμα συλλέχθηκε νωρίς στη μόλυνσή σας και δυνατόν να θετικοποιηθεί αργότερα στην πορεία της νόσου. Μπορεί επίσης να εκτεθείτε σε COVID-19 μετά τη δοκιμή και να μολυνθείτε. Αυτό σημαίνει ότι θα μπορούσατε να εξαπλώσετε τον ιό. Εάν συνεχίσετε να εμφανίζετε συμπτώματα στην πορεία, μπορεί να χρειαστείτε μια άλλη δοκιμή για να διαπιστώσετε εάν έχετε μολυνθεί με τον ιό.

Πότε διακόπτουμε την καραντίνα σε ασθενείς με ύποπτα συμπτώματα ή σε επιβεβαιωμένο κρούσμα;

Συσσωρευμένα δεδομένα υποστηρίζουν τον τερματισμό της απομόνωσης και των προφυλάξεων σε ασθενείς με COVID-19 χρησιμοποιώντας μια στρατηγική που βασίζεται στα συμπτώματα. Φαίνεται πως άτομα με ήπια έως μέτρια συμπτώματα παραμένουν μολυσματικά μέχρι και 10 ημέρες από την έναρξη των συμπτωμάτων τους. Αντίθετα εκείνα με πιο σοβαρή ασθένεια ή με σοβαρή ανοσοκαταστολή παραμένουν μολυσματικά μέχρι και 20 ημέρες από την έναρξη των συμπτωμάτων τους.

Βάση των δεδομένων αυτών το CDC έχει πρόσφατα ενημερώσει τις συστάσεις του για τη διακοπή της απομόνωσης στο σπίτι ως εξής:

Άτομα με COVID-19 και συμπτώματα που τους δόθηκαν οδηγίες να φροντίσουν τον εαυτό τους στο σπίτι μπορούν να διακόψουν την απομόνωση υπό τις ακόλουθες συνθήκες:

Έχουν περάσει τουλάχιστον 10 ημέρες από την έναρξη των συμπτωμάτων και είναι τουλάχιστον 24 ώρες απύρετοι χωρίς τη χρήση αντιπυρετικών φαρμάκων και άλλα συμπτώματα έχουν βελτιωθεί.

Άτομα που έχουν μολυνθεί με SARS-CoV-2 και που δεν αναπτύσσουν ποτέ συμπτώματα COVID-19 μπορούν να διακόψουν την απομόνωση και άλλες προφυλάξεις 10 ημέρες μετά το πρώτο θετικό τεστ RT-PCR για SARS-CoV-2.

Η στρατηγική που βασίζεται σε τεστ απαιτεί αρνητικά αποτελέσματα χρησιμοποιώντας RT-PCR για την ανίχνευση του SARS-CoV-2 από τουλάχιστον δύο διαδοχικά αναπνευστικά δείγματα που συλλέχθηκαν με απόσταση ≥24 ώρες (συνολικά δύο αρνητικά δείγματα) και ΔΕΝ συνιστάται πλέον, εκτός από περιπτώσεις που υπάρχει πίεση για διερεύνηση της πιθανότητας για διακοπή της απομόνωσης ή άλλων προφυλάξεων νωρίτερα από ό, τι θα συνέβαινε βάσει της στρατηγικής που βασίζεται στα συμπτώματα, όπως και σε ειδικές περιπτώσεις ανοσοκατασταλμένων ασθενών υπό την καθοδήγηση λοιμωξιολόγων.

Ποια η χρονική διάρκεια καραντίνας σε επαφές κρουσμάτων;

Οι συστάσεις για την άρση της αυτοαπομόνωσης σε επιβεβαιωμένα κρούσματα SARS-CoV-2 φαίνονται να έρχονται σε αντίφαση με τις συστάσεις σχετικά με το πότε να διακοπεί η καραντίνα σε άτομα που είναι γνωστό ότι έχουν εκτεθεί σε SARS-CoV-2. Το CDC στην περίπτωση αυτή συνιστά 14 ημέρες καραντίνας μετά την τελευταία έκθεση σε επιβεβαιωμένο κρούσμα, καθώς συνυπολογίζει τον χρόνο που απαιτείται για την ανάπτυξη ασθένειας εάν κάποιος μολυνθεί. Έτσι, δεν είναι παράδοξο που σε ένα άτομο- επιβεβαιωμένο κρούσμα συστήνεται να εγκαταλείψει την απομόνωση νωρίτερα από ένα άτομο που βρίσκεται σε καραντίνα λόγω γνωστής έκθεσης και της πιθανότητας να έχει μολυνθεί.

Ιχνηλάτηση επαφών

μέσω τεστ συστήνεται σε όλες τις στενές επαφές εργαστηριακά επιβεβαιωμένων ή πιθανών κρουσμάτων COVID-19, εφόσον υπάρχει διαθεσιμότητα σε τεστ.

Ως στενή επαφή ορίζεται κάθε άτομο που ήταν σε απόσταση μικρότερη των 2 μέτρων από ένα μολυσμένο άτομο για τουλάχιστον 15 λεπτά ξεκινώντας από 2 ημέρες πριν από την έναρξη των συμπτωμάτων (ή, για ασυμπτωματικούς ασθενείς, 2 ημέρες πριν από τη συλλογή θετικών δειγμάτων) και έως τη στιγμή που ο ασθενής τέθηκε σε καραντίνα.

O χρόνος επώασης του ιού είναι περίπου 5 έως 7 ημέρες, αλλά μπορεί να φθάνει έως και 14 ημέρες. Εάν ελεγχθείτε με τεστ πολύ νωρίς μετά την έκθεση, μπορεί να έχετε ψευδώς αρνητικό τεστ,

• Οι επαφές που εμφανίζουν θετικό τεστ (συμπτωματικές ή ασυμπτωματικές) αντιμετωπίζονται ως επιβεβαιωμένη περίπτωση COVID-19.
• Οι ασυμπτωματικές επαφές που έχουν αρνητικό τεστ θα πρέπει να υποβάλλονται σε αυτο-καραντίνα για 14 ημέρες από την τελευταία τους έκθεση (δηλαδή, στενή επαφή με επιβεβαιωμένη ή πιθανή περίπτωση COVID-19) https://eody.gov.gr/odigies-gia-apomonosi-epafon-sto-spiti/
• Εάν δεν υπάρχει διαθέσιμο τεστ, οι συμπτωματικές στενές επαφές ασθενών θα πρέπει να απομονωθούν και να αντιμετωπιστούν ως πιθανή περίπτωση COVID-19.
• Εάν δεν υπάρχει διαθέσιμο τεστ, οι ασυμπτωματικές στενές επαφές ασθενών θα πρέπει να υποβληθούν σε αυτοκαραντίνα και να παρακολουθούνται για 14 ημέρες μετά την τελευταία τους έκθεση για εμφάνιση συμπτωμάτων.​

* Ο Ευάγγελος Φραγκούλης είναι απόφοιτος της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Πατρών. Εξειδικεύτηκε στη Γενική/ Οικογενειακή Ιατρική στο Ιπποκράτειο Νοσοκομείο Αθηνών. Κάτοχος M.Sc. στη Διοίκηση Μονάδων Υγείας από το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, καθώς και μεταπτυχιακού διπλώματος στην Επείγουσα Προνοσοκομειακή Ιατρική από το Εθνικό Κέντρο Άμεσης Βοήθειας. Διετέλεσε Αντιπρόεδρος Β’ της Ελληνικής Εταιρείας Γενικής Ιατρικής (2018-2019) και Γενικός Γραμματέας της Ελληνικής Ένωσης Γενικής Ιατρικής (2011-2018). Είναι στον ηγετικό πυρήνα της Ομάδας Πρωτοβουλίας για την Ανασυγκρότηση της Γενικής/ Οικογενειακής Ιατρικής και της ΠΦΥ, εθνικός εκπρόσωπος στο European Primary Care Cardiovascular Society (EPCCS), αναπληρωτής Αρχίατρος του Ε.Δ.Ο.Ε.Α.Π. και παράλληλα διατηρεί ιδιωτικό ιατρείο οικογενειακής ιατρικής στη Νέα Σμύρνη από το 2010.