Κυριάκος Σουλιώτης: «Επιτυχημένο το ΕΣΥ, αλλά πρέπει να ενισχυθεί»

Ανακατανομή των αρμοδιοτήτων, προκειμένου το Υπουργείο Υγείας να παραμείνει σε έναν στρατηγικό επιτελικό ρόλο και η Τοπική Αυτοδιοίκηση να αναλάβει έναν διευρυμένο ρόλο στα θέματα της Υγείας, προτείνει σήμερα από την ATHENS VOICE ο αναπληρωτής καθηγητής Πολιτικής της Υγείας του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, Κυριάκος Σουλιώτης, ο οποίος προβαίνει επίσης, μεταξύ άλλων, σε μία «ακτινογραφία» της επιτυχίας του ΕΣΥ της χώρας μας στη θεραπευτική αντιμετώπιση της νόσου COVID - 19.

Πώς εξηγείτε το γεγονός ότι το ΕΣΥ της χώρας μας ανταποκρίθηκε συντονισμένα και οργανωμένα στην αντιμετώπιση των ασθενών με COVID-19, ενώ, μέχρι τις προάλλες, ακούγαμε διαρκώς παράπονα γι’ αυτό;
Η ίδρυση του ΕΣΥ αποτέλεσε καθολικό κοινωνικό αίτημα και, αναμφίβολα, οι εμπνευστές και δημιουργοί του έχουν δικαιωθεί καθώς η συμβολή του στη βελτίωση του επιπέδου υγείας του πληθυσμού είναι καθοριστική. Παρά τη στρεβλή, από ένα σημείο κι έπειτα, ανάπτυξη και λειτουργία του και την υποχρηματοδότησή του την περίοδο της οικονομικής κρίσης, κατόρθωσε να ανταπεξέλθει στην πρωτοφανή αυτή απειλή δημόσιας υγείας που έπληξε τη χώρα μας αλλά και όλο τον κόσμο. Αυτό διότι οι λειτουργοί του επέδειξαν αξιοσημείωτη αφοσίωση και αυταπάρνηση ενώ και η πολιτεία βοήθησε με την αύξηση των ανθρώπινων και τεχνολογικών πόρων και, κυρίως, με την ορθολογική διαχείριση της πανδημίας και την εμπιστοσύνη που επέδειξε στην επιστημονική κοινότητα. Νομίζω ότι το κλειδί της μέχρι τώρα επιτυχούς διαχείρισης της πανδημίας είναι οι συντονισμένες δράσεις, οι οποίες με τη σειρά τους συνέβαλαν και στην πειθαρχία των πολιτών στα μέτρα, επιτρέποντας με αυτόν τον τρόπο τον έλεγχο των κρουσμάτων και τη συγκράτησή τους σε επίπεδα διαχειρίσιμα για το σύστημα υγείας μας.

Η διαχείριση εκ μέρους του υπουργού Υγείας, Βασίλη Κικίλια, τι ρόλο διαδραμάτισε για να έχουμε το τελικό, πολύ θετικό αποτέλεσμα;
Όπως προανέφερα, η επιτυχής, μέχρι τώρα, αντιμετώπιση της πανδημίας είναι αποτέλεσμα συλλογικής προσπάθειας. Προφανώς, τον καθοριστικό ρόλο τον έχει σε τέτοιες περιπτώσεις το Υπουργείο Υγείας, αλλά, όπως διαπιστώσαμε, σημαντικό ρόλο διαδραμάτισε ο ΕΟΔΥ αλλά και όλες οι δομές του συστήματος υγείας. Επιπλέον, θα πρέπει να σημειώσουμε ότι η χώρα κατόρθωσε να επιδείξει έναν αποτελεσματικό συντονισμό φορέων από διαφορετικά πεδία δημόσιας πολιτικής, κάτι όχι τόσο συνηθισμένο για τα δεδομένα μας. Σε αυτά θα πρόσθετα και το ότι η λήψη των μέτρων περιορισμού των μετακινήσεων και το κλείσιμο εκπαιδευτικών μονάδων και επιχειρήσεων, καθ’ υπέρβαση της αγωνίας για το πολιτικό κόστος, η οποία, δυστυχώς, έχει σηματοδοτήσει την αδράνεια της πολιτικής υγείας στη χώρα μας επί δεκαετίες, καταγράφεται στα θετικά της διαχείρισης της πανδημίας. Βεβαίως, δεν υπάρχει περιθώριο για εφησυχασμό καθώς η απειλή δεν έχει εκλείψει και οι προβλέψεις για επόμενα κύματα επιβάλουν περαιτέρω ενίσχυση του συστήματος υγείας αλλά και των μηχανισμών θωράκισης της δημόσιας υγείας. 

Υπάρχουν στοιχεία τα οποία είδατε κατά τη διάρκεια του lockdown στο ΕΣΥ της χώρας μας, τα οποία πρέπει να διατηρηθούν και στο επόμενο χρονικό διάστημα, ως μονιμότερα στοιχεία του δημόσιου συστήματος Υγείας;
Πρώτα απ’ όλα θα επιθυμούσα τη διαμόρφωση μιας σταθερής σχέσης της πολιτικής υγείας με την επιστημονική κοινότητα. Απεδείχθη περίτρανα ότι το κράτος πρέπει να επενδύει στο επιστημονικό κεφάλαιο που διαθέτει η χώρα μας, στη διαμόρφωση, άλλωστε, του οποίου έχει συμβάλει καθοριστικά. Ακόμη, είναι αναγκαίο να συνεχιστεί η προσπάθεια για ψηφιακή ωρίμανση της χώρας μας, ιδίως του δημόσιου τομέα, προς όφελος των πολιτών. Για παράδειγμα η άυλη συνταγογράφηση συνιστά μια κατάκτηση της περιόδου, η οποία θα πρέπει να έχει και συνέχεια. Γενικότερα, η αξιοποίηση των δυνατοτήτων της τεχνολογίας είναι αναγκαία σε όλο τον δημόσιο τομέα καθώς θα περιορίσει την ταλαιπωρία των πολιτών κατά την επαφή με αυτόν, θα μειώσει το περιττό διοικητικό κόστος και θα καταστήσει περισσότερο αποδοτικό τον τρόπο λειτουργίας του. Εκτιμώ δε ότι μια τέτοια στροφή θα τύχει ευρύτερης υποστήριξης και από τα στελέχη του δημόσιου τομέα, τα οποία επίσης επιβαρύνονται από την αδιανόητη πολλές φορές γραφειοκρατία. 
Όσον αφορά το σύστημα υγείας, θα επαναλάβω την ανάγκη ολοκλήρωσής του με την υλοποίηση μιας δομικής παρέμβασης στο πεδίο της πρωτοβάθμιας φροντίδας, η οποία, παρά τις συχνές εξαγγελίες και σχεδιασμούς, παραμένει ουσιαστικά αρρύθμιστη. Παράλληλα με αυτό, εκτιμώ ότι είναι απαραίτητη η διαμόρφωση ενός μηχανισμού διαχείρισης κρίσεων που σχετίζονται με την υγεία, ο οποίος θα λειτουργεί με αυτοματοποιημένες διεργασίες, κινητοποιώντας, χωρίς καθυστέρηση, όλους τους εμπλεκόμενους φορείς. Άλλωστε, στο αβέβαιο περιβάλλον της υγείας, το μόνο σίγουρο είναι ότι θα ανακύπτουν διαρκώς νέες απειλές και, ως εκ τούτου, η προετοιμασία για την αντιμετώπισή τους πρέπει να αποτελέσει πολιτική προτεραιότητα. 

Ανησυχείτε καθόλου για τη δυνατότητα του ΕΣΥ των νησιών μας να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της επανεκκίνησης  του τουρισμού;
Αν και τα περιοριστικά μέτρα που εφάρμοσε η χώρα μας –ευτυχώς εγκαίρως– ήταν πρωτοφανή και ως εκ τούτου η λήψη τους απαιτούσε μεγάλο βαθμό πολιτικής τόλμης, σε επιχειρησιακό επίπεδο, η σταδιακή αποκλιμάκωσή τους έχει μεγαλύτερο βαθμό δυσκολίας. Στο πλαίσιο της σταδιακής επανόδου σε μια πιο «φυσιολογική» πραγματικότητα, ένα από τα στοιχήματα που καλούμαστε να κερδίσουμε αφορά στον τουρισμό. Από τη μία, όλοι αντιλαμβανόμαστε την ανάγκη αποκατάστασης των οικονομικών βλαβών από την πανδημία και τον καθοριστικό ρόλο που έχει ο κλάδος του τουρισμού σε αυτή την προσπάθεια. Την ίδια όμως στιγμή, καλούμαστε να διατηρήσουμε την πανδημία σε ελεγχόμενα επίπεδα κατά τη φάση επανεκκίνησης της τουριστικής δραστηριότητας της χώρας, εγχείρημα που σε κάποιο βαθμό εξαρτάται και από τα μέτρα που έχουν λάβει οι χώρες προέλευσης των τουριστών. 
Ειδικά για τα νησιά μας, απαιτείται κατ’ αρχάς ενίσχυσή τους σε όρους υγειονομικών υποδομών και επιστημονικού προσωπικού κατά την τουριστική περίοδο, η οποία ήταν ούτως ή άλλως απαραίτητη. Στην κατεύθυνση αυτή έχουν ήδη ανακοινωθεί προσλήψεις και τοποθετήσεις προσωπικού αλλά και η κρίσιμη διασύνδεση νοσοκομείων νησιών με νοσοκομεία αναφοράς της ενδοχώρας. Αν αυτά είναι έτοιμα και λειτουργικά, καθοριστικό ρόλο θα έχει η αυτοματοποιημένη εφαρμογή της διαδικασίας παραπομπής αλλά και επαγρύπνησης και άμεσης παρέμβασης σε περίπτωση κρουσμάτων, προκειμένου να μην απειληθεί η υγεία του υπόλοιπου πληθυσμού.

Τελικά, κύριε καθηγητά, μήπως είναι ο Εθνικός Οργανισμός Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ) εκείνος ο φορέας ο οποίος θα έπρεπε να διαδραματίσει έναν πιο επιτελικό ρόλο στην οργάνωση και τη διαχείριση του δημοσίου συστήματος Υγείας ή αρκεί η κεντρική διαχείριση εκ μέρος του Υπουργείου Υγείας;
Διεθνώς, ο ρόλος των αντίστοιχων οργανισμών είναι ιδιαίτερα σημαντικός καθώς αποτελούν το σημείο συγκέντρωσης δεδομένων και πληροφοριών από διαφορετικές χώρες, παράγουν οι ίδιοι τεκμηρίωση και, τελικά, υποστηρίζουν τη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Επιπλέον, σε περιπτώσεις απειλής για τη δημόσια υγεία αναλαμβάνουν να συντονίσουν όλους τους φορείς που εμπλέκονται στη διαχείρισή της. Οι κρίσιμοι αυτοί ρόλοι προϋποθέτουν επαρκή επιστημονική στελέχωση καθώς και έναν τρόπο οργάνωσης και λειτουργίας που τους επιτρέπει να επιδεικνύουν αντανακλαστικά σε περιπτώσεις όπως π.χ. η πρόσφατη πανδημία. Επιπλέον, διακρίνονται για τον μεγάλο βαθμό εξωστρέφειας καθώς διασυνδέονται μεταξύ τους για την καλύτερη επιτήρηση αυτού που αποκαλούμε «παγκόσμια δημόσια υγεία», ενώ, για την επίτευξη του στόχου τους, βρίσκονται σε διαρκή συνεργασία με πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα. 
Στη χώρα μας είναι αναγκαία μια ανακατανομή εξουσιών και αρμοδιοτήτων στο σύστημα υγείας, στο πλαίσιο της οποίας το Υπουργείο Υγείας θα επικεντρωθεί στον στρατηγικό του ρόλο. Γενικά εκτιμώ ότι σε επιχειρησιακό και τομεακό επίπεδο θα πρέπει να τολμήσουμε μια αποκέντρωση της διαδικασίας λήψης αποφάσεων με ενδυνάμωση των φορέων που εποπτεύονται μεν από την κεντρική διοίκηση, διαθέτουν όμως την εξειδίκευση και την τεχνογνωσία που απαιτεί ο ρόλος τους και, ως εκ τούτου, μπορούν να ανταποκριθούν καλύτερα στις προκλήσεις σε σύγκριση με την ασφυκτική, κεντρικά ελεγχόμενη διαδικασία λήψης αποφάσεων που χαρακτηρίζει το σύστημά μας. Προς αυτή την κατεύθυνση, θα έβλεπα και έναν διευρυμένο ρόλο της τοπικής αυτοδιοίκησης, η οποία μην ξεχνάμε ότι έχει και το προνόμιο της άμεσης σχέσης με την κοινωνία.

Πώς κρίνετε την επιλογή του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη και του υπουργού Υγείας, Βασίλη Κικίλια, να επιλέξουν έναν άριστο και προσηνή πανεπιστημιακό γιατρό, τον Σωτήρη Τσιόδρα, στο ρόλο της διαμεσολάβησης της επικοινωνίας με τους πολίτες για τον νέο κορωνοϊό;
Αν κρίνουμε από το αποτέλεσμα, το οποίο μέχρι σήμερα είναι θετικό για τη χώρα μας, μπορούμε εύκολα να διαπιστώσουμε ότι πρόκειται για μια εξαιρετική επιλογή. Το ίδιο ισχύει και για τα υπόλοιπα μέλη της επιτροπής που ανέλαβε να διαχειριστεί την πανδημία στη χώρα μας. Θα ήθελα στο σημείο αυτό να τονίσω ότι η εμπιστοσύνη που η κυβέρνηση έδειξε στην επιστημονική κοινότητα, αναγνωρίζοντάς της τον κεντρικό ρόλο στη λήψη των αποφάσεων για τη διαχείρισης της πανδημίας, δεν συνιστά κυρίαρχη πρακτική για το πολιτικό μας σύστημα. Αυτή η εμπιστοσύνη «πέρασε» και στους πολίτες, οι οποίοι πειθάρχησαν στα μέτρα, κάτι επίσης όχι τόσο σύνηθες για την κοινωνία μας. 
Τελικά, ο συνδυασμός του υψηλού επιστημονικού επιπέδου με την αμεσότητα της επικοινωνίας με τους πολίτες είχε καθοριστική συμβολή στο τελικό αποτέλεσμα, το οποίο είναι αναμφίβολα θετικό, κατέστησε τη χώρα μας σημείο αναφοράς και, σίγουρα, δεν μπορεί να αποδοθεί στην «τύχη». Ειδικά ως προς αυτό θα ήθελα να σημειώσω ότι η επίκληση της τύχης κατά την αξιολόγηση του τρόπου διαχείρισης της πανδημίας είναι επικίνδυνη καθώς δίνει άλλοθι στις κυβερνήσεις να αποδίδουν τυχόν αναποτελεσματικές πολιτικές τους στην ατυχία! Κλείνοντας, θα ήθελα να μου επιτρέψετε να επαναλάβω την ανάγκη τεκμηρίωσης της πολιτικής με επιστημονικά ευρήματα και προσεγγίσεις. Μην ξεχνάμε ότι θεμελιώδες χαρακτηριστικό της επιστήμης είναι η ελευθερία που τη διακρίνει σχετικά με την εφαρμογή των μεθόδων της και, στη βάση αυτών, την εξαγωγή συμπερασμάτων απαλλαγμένων από ιδεολογικές αγκυλώσεις, πολιτικές στοχεύσεις και συντεχνιακές επιδιώξεις. Δηλαδή από τις παθογένειες που επί δεκαετίες χαρακτηρίζουν το πολιτικό μας σύστημα...