Ποια συμπτώματα προειδοποιούν για επιπλεγμένη σκωληκοειδίτιδα;

Η διάγνωση της σκωληκοειδίτιδας και η διάκριση της απλής από την επιπλεγμένη είναι απαιτητική, γεγονός που έχει επιπτώσεις στη διαχείριση της πάθησης. Κάθε χρόνο υποβάλλονται σε χειρουργική επέμβαση για την αφαίρεση της σκωληκοειδούς απόφυσης εκατομμύρια άνθρωποι ανά τον κόσμο, άλλοτε δικαίως και άλλοτε αδίκως. Επίσης, μεγάλο είναι το ποσοστό των ασθενών που λαμβάνουν, χωρίς να χρειάζεται, αντιβιοτικές θεραπείες για μεγάλο χρονικό διάστημα. Όμως, έχουν πλέον εντοπιστεί τα κλινικά και απεικονιστικά προεγχειρητικά χαρακτηριστικά που μπορούν να απαλλάξουν τους ασθενείς από ταλαιπωρίες.

«Η σκωληκοειδίτιδα είναι μια φλεγμονή της σκωληκοειδούς απόφυσης, ένα επίμηκες στενό όργανο μέσου μήκους 7,6 εκ. που βρίσκεται στην άκρη του τυφλού, συνήθως στο δεξιό κάτω τεταρτημόριο της κοιλιάς και περιέχει λεμφοζίδια. Ωστόσο, μπορεί να εντοπιστεί σε σχεδόν οποιαδήποτε περιοχή της κοιλιάς, ανάλογα με το εάν υπήρχαν αναπτυξιακά προβλήματα ή εάν υπάρχουν άλλες ταυτόχρονες καταστάσεις, όπως εγκυμοσύνη ή προηγούμενες χειρουργικές επεμβάσεις» μας εξηγεί ο Δρ. Αναστάσιος Ξιάρχος, ιδρυτικό μέλος και πρώτος Πρόεδρος της Ελληνικής Επιστημονικής Εταιρείας Ορθοπρωκτικής Χειρουργικής, Ερευνητής & Διδάσκων στο εργαστήριο Βιοπληροφορικής& ανθρώπινης ηλεκτροφυσιολογίας στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο (www.axiarchos.gr). «Ο ακριβής ρόλος της εξακολουθεί να ερευνάται. Πιστεύεται ότι μπορεί να έχει ανοσοπροστατευτική λειτουργία και να δρα ως λεμφοειδές όργανο, ειδικά στα νεότερα άτομα. Ένα ποσοστό επιστημόνων υποστηρίζουν ότι έχει ρόλο αποθήκευσης "καλών" βακτηρίων του παχέος εντέρου. Άλλοι υποστηρίζουν ότι είναι ένα αναπτυξιακό κατάλοιπο χωρίς λειτουργία», προσθέτει.

Η εμφάνιση προβλημάτων στη σκωληκοειδή απόφυση είναι συχνότερη στα άτομα ηλικίας 5 και 45 ετών, με μέση ηλικία τα 28 έτη. Υπολογίζεται ότι περίπου 233 στα 100.000 άτομα θα τα αντιμετωπίσουν κατά τη διάρκεια της ζωής τους. 

Αιτία μπορεί να είναι η απόφραξη του αυλού της σκωληκοειδούς απόφυσης, εξαιτίας ενός κοπρόλιθου, ο οποίος σχηματίζεται από την είσοδο και παγίδευση εντός του αυλού της σκωληκοειδούς απόφυσης μικρών τεμαχιδίων ινών κυτταρίνης που αυξάνουν την έκκριση και εναπόθεση σε αυτά πλούσιας σε ιόντα ασβεστίου βλέννης. Όταν αποφραχθεί ο αυλός, τα βακτήρια συσσωρεύονται στην απόφυση και προκαλούν οξεία φλεγμονή, με διάτρηση και σχηματισμό αποστήματος. Οι σκωληκοειδείς όγκοι όπως οι καρκινοειδείς όγκοι και ο υπερτροφικός λεμφικός ιστός είναι άλλες γνωστές αιτίες σκωληκοειδίτιδας. Πάντως, η ακριβής αιτιολογία της είναι συχνά άγνωστη.

Ο ασθενής νοιώθει αρχικά έναν γενικευμένο πόνο στην κοιλιά. Καθώς η απόφυση φλεγμαίνει και το γειτονικό περιτόναιο ερεθίζεται, ο πόνος εντοπίζεται στο δεξί κάτω τεταρτημόριο. Μπορεί να συνοδεύεται από γενική αδιαθεσία, ναυτία/έμετο, από ανορεξία, πυρετό ή και διάρροια.

Η χρονική πορεία των συμπτωμάτων διαφέρει, αλλά συνήθως εξελίσσεται από σκωληκοειδίτιδα στις 12 έως 24 ώρες σε διάτρηση σε περισσότερες από 48 ώρες. Στις 24 ώρες από την έναρξη των συμπτωμάτων, το 75% των ασθενών αναζητούν ιατρική βοήθεια, λόγω της έντασής τους. Ο κίνδυνος ρήξης (περιτονίτιδας) επίσης ποικίλει, αλλά ανέρχεται περίπου στο 2% στις 36 ώρες και κατόπιν αυξάνεται περίπου 5% κάθε 12 ώρες. Η ρήξη της σκωληκοειδούς απόφυσης έχει ως αποτέλεσμα την εξάπλωση της λοίμωξης, η οποία είναι μια απειλητική για τη ζωή κατάσταση που απαιτεί άμεση χειρουργική επέμβαση (εντός 4 ωρών) για την αφαίρεσή της και τον καθαρισμό της κοιλιακής περιοχής.

«Ενώ η οξεία μη επιπλεγμένη σκωληκοειδίτιδα αντιμετωπίζεται χειρουργικά, όταν υπάρχουν επιπλοκές η διαχείριση είναι διαφορετική. Γι’ αυτό και χρειάζεται προσοχή στη διάκρισή τους. Πολλά περιστατικά χαρακτηρίζονται ως επιπλεγμένα, ενώ στην πραγματικότητα δεν είναι. Μια μελέτη εντόπισε ότι το ποσοστό τους αγγίζει το 40%. Ο χαρακτηρισμός αυτός καθοδηγεί την κλινική αξιολόγηση και έχει αντίκτυπο στη μετεγχειρητική φαρμακευτική αγωγή, δηλαδή στη λήψη αντιβιοτικών και στη διάρκεια νοσηλείας», μας εξηγεί περαιτέρω ο Δρ. Ξιάρχος, Δ/ντης Χειρουργικής Κλινικής στο Ιατρικό Περιστερίου του Ομίλου Ιατρικό.

Παρά τη συχνή χρήση του ορισμού, η διεγχειρητική αξιολόγηση της επιπλεγμένης σκωληκοειδίτιδας παρέμενε υποκειμενική. Μια επιστημονική ομάδα από το Πανεπιστήμιο του Τέξας εξέτασε 30 μεταβλητές, προκειμένου να κατασκευάσει ένα εργαλείο πρόβλεψης. Μεταξύ των σημαντικών συσχετίσεων με την παρουσία επιπλεγμένης σκωληκοειδίτιδας ήταν η μεγαλύτερη ηλικία, ο διαβήτης τύπου 2, η μεγαλύτερη διάρκεια του πόνου, ο λιγότερος πόνος στο χαμηλότερο αριστερό τεταρτημόριο της κοιλίας, η υψηλότερη μέση θερμοκρασία, η υψηλότερη κρεατινίνη στον ορό, ο μεγαλύτερος χρόνος από την παρουσίαση των συμπτωμάτων στη χειρουργική επέμβαση, η μεγαλύτερη διάμετρος της σκωληκοειδούς απόφυσης, το απόστημα, και η παρουσία ενός κοπρόλιθου.

Σε μια ανάλυση, τέσσερις από αυτούς τους παράγοντες εξακολουθούσαν να εντοπίζονται στις περιπτώσεις επιπλεγμένης σκωληκοειδίτιδας: η ηλικία (ανά δεκαετία), η διάρκεια του πόνου (ανά ημέρα), η διάμετρος της σκωληκοειδούς απόφυσης και η παρουσία κοπρόλιθου στις απεικονιστικές εξετάσεις. Σύμφωνα με τους ερευνητές, αυτοί οι παράγοντες, σε συνδυασμό με βελτιωμένη διεγχειρητική αξιολόγηση, βοηθούν στην επίτευξη πιο έγκαιρης και ακριβούς διάγνωσης.

«Παρότι η σκωληκοειδίτιδα είναι η πιο συχνή γενική χειρουργική επέμβαση παγκοσμίως, μια μεγάλη πολυκεντρική μελέτη για ύποπτη σκωληκοειδίτιδα  έδειξε ότι κάποιες φορές οι ασθενείς (κυρίως οι γυναίκες) νοσηλεύονται χωρίς να υπάρχει ανάγκη. Επίσης, ότι το ποσοστό εκείνων στους οποίους αφαιρείται μια φυσιολογική σκωληκοειδή απόφυση είναι αξιοπρόσεκτο. Γίνεται, λοιπόν, αντιληπτό ότι απαιτείται προσοχή και εμπειρία για την εφαρμογή της ενδεδειγμένης θεραπείας.  Η εμπειρία ενός χειρουργού και η έγκαιρη διάγνωση αποτελούν καθοριστικούς παράγοντες για την εφαρμογή της ενδεδειγμένης θεραπείας», καταλήγει ο Δρ. Αναστάσιος Ξιάρχος.