Το μέλλον των ιατρικών συνεδρίων και η πανδημία Covid-19

Ο ουσιαστικός σκοπός των ιατρικών συνεδρίων, εκ παραδόσεως, είναι η μετάδοση της νέας επιστημονικής γνώσης και η δια βίου επιμόρφωση των γιατρών πάνω στα σύγχρονα κλινικά ή εργαστηριακά δεδομένα. Ουσιαστικό ρόλο, υποτίθεται, διαδραματίζουν επίσης τα συνέδρια στην συστηματική εκπαίδευση των νέων γιατρών η οποία περιλαμβάνει και την επικοινωνία μέσω παρουσίασης μιας προφορικής ή άλλης μορφής επιστημονικής ανακοίνωσης. Εφόσον όμως τα πανεπιστήμια ή τα νοσοκομεία αδυνατούν να χρηματοδοτήσουν στην πράξη την συμμετοχή γιατρών σε συνέδρια (και αυτό θα ήταν ιδανικό και αδιάβλητο), το ρόλο αυτό τον είχαν (μοιραία) αναλάβει οι φαρμακευτικές εταιρείες.

Δυστυχώς στην πράξη τα περισσότερα συνέδρια έχουν μεταβληθεί σε πανηγυριώτικες εκδηλώσεις χωρίς ουσία συμμετοχής οι οποίες στοχεύουν στο να διαφημίσουν στο γιατρό φάρμακα και ιατρο-βιολογικά προιόντα. Αυτό βέβαια αυτονόητα συμβαίνει εφόσον η οικονομική ενίσχυση και η στήριξη των συνεδρίων προέρχεται κυρίως από τον χώρο της φαρμακευτικής βιομηχανίας. Ακόμη και μεγάλα διεθνή συνέδρια (με δεκάδες-χιλιάδες συμμετέχοντες) συνιστούν μάλλον «φολκλορικό» ιατρικό τουρισμό και βοηθούν περισσότερο την τοπική οικονομία παρά την επιστήμη.

Μάλιστα το κόστος εγγραφής στα συνέδρια αυτά είναι τεράστιο και αποτρέπει κάποιο νέο γιατρό να πληρώσει από την τσέπη του για συμμετοχή. Αν ψάξουν οι διοργανωτές των συνεδρίων βαθύτερα τα χαρτιά τους θα διαπιστώσουν επίσης ότι ελάχιστοι από όσους εγγράφονται παρακολουθούν επαρκώς τις επιστημονικές συναντήσεις των συνεδρίων. Βέβαια τα τελευταία χρόνια με την ηλεκτρονική καταγραφή (σκανάρισμα ταυτότητας συνέδρου) κατά την είσοδο-έξοδο (μεταξύ ομιλιών) πιστοποιείται η παρακολούθηση συνεδρίου με βάση κριτήριο χρόνου παρακολούθησης.

Ακόμη στην ελληνική πραγματικότητα διοργανώνεται μεγάλος αριθμός μικρών συνεδρίων στα οποία συμμετέχουν αρκετοί ομιλητές χωρίς αυτόνομη επιστημονική παραγωγή στο αντικείμενο της ομιλίας και οι οποίοι παρουσιάζουν συνήθως βαρετές ανασκοπήσεις βιβλιογραφίας ή τις επίσημες (ήδη γνωστές) κατευθυντήριες οδηγίες αντιμετώπισης σύμφωνα με την εκάστοτε ιατρική διάγνωση. Θεωρείται σχεδόν αυτονόητο ότι κάθε διευθυντής μικρής/περιφερικής μονάδας οφείλει να διοργανώσει το δικότου συνέδριο καθορίζοντας τους ομιλητές κυρίως με κριτήρια δημοσίων σχέσεων.

Είναι σίγουρο ότι γίνεται εξαιρετικά μεγάλη σπατάλη χρημάτων σε συνέδρια και η αυτονόητη προσδοκία της φαρμακοβιομηχανίας είναι ότι ταξιδεύοντας ένα γιατρό σε ένα συνέδριο θα έχει ανταποδοτικότητα μέσω της συνταγογράφησης των προιόντων της. Όμως σήμερα ακόμη και οι φαρμακευτικές εταιρείες έχουν αρχίσει να προβληματίζονται σοβαρά κατά πόσον μακροπρόθεσμα κερδίζουν από την άνευ όρων οικονομική στήριξη ιατρικών συνεδρίων.

Σε ένα πολύ πρόσφατο άρθρο στο ιατρικό επιστημονικό περιοδικό British Medical Journal (BMJ) η Tessa Richards, μέλος της εκδοτικής ομάδας BMJ, θεωρεί ότι η περιόδος της πανδημίας (Covid-19) μας έδωσε μια ουσιαστική ευκαιρία να αναθεωρήσουμε την κοσμοθεωρία μας γύρω από τα ιατρικά συνέδρια (Tessa Richards: Will covid-19 change conferences for the better?)(*).

Φαίνεται ότι η διαδικτυακή (virtual) διοργάνωση συνεδρίων (webinars) μπορεί να είναι καλύτερη (τουλάχιστον εξίσου αποτελεσματική) σε σχέση με την φυσική παρουσία συνέδρου. Η εικονική σύνδεση παρέχει το προνόμιο παράλληλης καταγραφής όλων των ομιλιών-παρουσιάσεων με δυνατότητα εστίασης και ανάδρομης μελέτης του υλικού (rewind) και επίσης άμεση δυνατότητα επικοινωνίας (φωνητικής ή μέσω chat) με τον ομιλητή. 

Επίσης ένα διαδικτυακό συνέδριο μπορούν να το παρακολουθήσουν πολλοί περισσότεροι ενδιαφερόμενοι με καθόλου ή με μηδαμινό κόστος. Και μάλιστα οι ενδιαφερόμενοι δεν θα είχαν (στην πλειοψηφία τους) την οικονομική δυνατότητα να ανταποκριθούν στο κόστος ενός συνεδρίου το οποίο περιλαμβάνει αεροπορικό ταξίδι, έξοδα διαμονής και συχνά ένα (εξωφρενικά) υψηλό κόστος εγγραφής, κυρίως για συνέδρια εξωτερικού. 

Επίσης στην περίπτωση των virtual συνεδρίων θα έχουμε λιγότερα αεροπορικά ταξίδια, λιγότερη κατανάλωση καυσίμων, λιγότερη σπατάλη χρημάτων και υλικών, λιγότερη κυκλοφορία ανθρώπων στις πόλεις. Άρα ένα διαδικτυακό συνέδριο θα είναι τελικά περισσότερο φιλικό στο περιβάλλον και λιγότερο τοξικό για τον πλανήτη.

Αλλά ποιος είναι ο σωστός λόγος για τη διεξαγωγή ενός ιατρικού συνεδρίου; Η δυνατότητά του να βελτιώσει την υγεία και την ευημερία των ασθενών και του κοινού παρά να πραγματοποιήσει εμπορικές ευκαιρίες ή να παρέχει ακαδημαϊκά εύσημα σε επαγγελματίες υγείας και επιστημονικές ομάδες; Αυτό δεν είναι εύκολο να εκτιμηθεί. 

Αναμφισβήτητα ένας «σωστός» λόγος είναι να μεταδοθούν ευρείες διεπιστημονικές και διεθνείς προοπτικές σχετικά με κοινά προβλήματα και να διαδοθεί η νέα επιστημονική εμπειρία. Σε αυτό το μέτωπο, τα εικονικά συνέδρια έχουν πλεονεκτήματα. Πολλοί άνθρωποι δεν έχουν τα χρήματα ή τη φυσική ικανότητα να ταξιδεύουν σε συναντήσεις, αλλά μπορούν να μεταφερθούν «στην αίθουσα» μέσω ψηφιακών τεχνολογιών και να συμμετέχουν με ευελιξία σε σχετικές συνεδρίες. Όποια και αν είναι η μορφή των αυριανών συνεδρίων, η εμπειρία όσων μετέχουν στις σημερινές διαδικτυακές (virtual) εκδηλώσεις είναι σημαντική. Η κατανόηση του τι λειτουργεί και τι όχι, είναι το κλειδί για την επιτυχή σχεδίαση μελλοντικών συνεδρίων-εκδηλώσεων. Ακριβώς όπως είναι απαραίτητο να διαμορφωθούν οι νέες πολιτικές αποφάσεις και ο ανα-σχεδιασμός των υπηρεσιών υγείας με αφορμή την πανδημία Covid-19.

Η συλλογή και ανάλυση της εμπειρίας των ανθρώπων σχετικά με την ποιότητα και την αξία της παροχής απομακρυσμένων «υπηρεσιών» κάθε είδους είναι ζωτικής σημασίας και δεν πρέπει να περιοριστεί μόνο σε επαγγελματίες υγείας ή/και διοργανωτές συνεδρίων. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας οι οργανώσεις ασθενών διεξήγαγαν ενεργά εικονικές εκδηλώσεις υποστηρίζοντας και ενημερώνοντας τις κοινότητές τους και ενθαρρύνοντας τους ανθρώπους να δημοσιεύσουν ιστορίες για την εμπειρία τους στους ιστοτόπους τους. Θα αποκτηθεί (ίσως σύντομα) πολύ μεγάλη και πολύτιμη εμπειρία μέσα από την παροχή υπηρεσιών χωρίς φυσική παρουσία. Ο χρόνος θα δείξει τελικά και θα ζυγίσει στον αδέκαστο ζυγό του τα υπέρ και τα κατά αυτής της νέας εμπειρίας.

(*)Tessa Richards: Will covid-19 change conferences for the better?