Το μυστήριο της θνητότητας του κορωνοϊού στην Ελλάδα & τον κόσμο

Ποια είναι τελικά η θνητότητα (fatality rate) της νόσου Covid-19 που προκαλείται από το νέο κορωνοϊό SARS-CoV-2; Με άλλα λόγια, ποιο ποσοστό των νοσούντων πεθαίνει; Σήμερα το ποσοστό αυτό βρίσκεται στο 4,7%, καθώς παγκοσμίως έως τις 30 Μαρτίου έχουν επιβεβαιωθεί 722.350 κρούσματα και, από αυτά, τα 33.980 έχουν αποβεί θανατηφόρα.

Στην Ελλάδα, με 1.156 επιβεβαιωμένα κρούσματα και 39 θανάτους, η θνητότητα προσεγγίζει το 3,4%, αρκετά κάτω από τον μέσο όρο παγκοσμίως. Στην Ιταλία, τη χώρα με τους περισσότερους νεκρούς (10.779) έως τώρα και με 97.689 διαγνωσμένα κρούσματα, η θνητότητα εμφανίζεται περίπου στο 11%.

Όμως οι επιστήμονες γνωρίζουν ότι τα πραγματικά κρούσματα είναι πολύ περισσότερα από τα επιβεβαιωμένα. Από το πόσο περισσότερα είναι, με άλλα λόγια από το πόσο εξαπλωμένη είναι η νόσος στον πληθυσμό, θα λυθεί και το μεγάλο ζητούμενο της πραγματικής θνητότητας, η οποία ασφαλώς θα είναι μικρότερη.

Αλλά οι επιστήμονες διεθνώς, όντας στην πραγματικότητα εν μέρει «τυφλοί» σε σχέση με την εξάπλωση της νόσου αφού αρκετοί ασθενείς είναι ασυμπτωματικοί ή έχουν ελαφριά συμπτώματα, διαφωνούν για το πόσο μικρότερη είναι η πραγματική θνητότητα του Covid-19 και κατά πόσο είναι μεγαλύτερη ή όχι από τη θνητότητα της εποχικής γρίπης, η οποία είναι γύρω στο 0,1% (δηλαδή ένας θάνατος ανά χίλιους νοσούντες με γρίπη).

Ένας διακεκριμένος έλληνας επιστήμονας της διασποράς, ο καθηγητής επιδημιολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Στάνφορντ της Καλιφόρνια Γιάννης Ιωαννίδης, είναι ανάμεσα σε αυτούς που τονίζουν ότι τα έως τώρα στατιστικά στοιχεία για τον Covid-19 δεν είναι αξιόπιστα, καθώς κανένας δεν μπορεί να πει με σιγουριά πόσα περισσότερα είναι τα πραγματικά κρούσματα σε σχέση με τα επιβεβαιωμένα. Ο ίδιος δεν αποκλείει η θνητότητα του κορωνοϊού να αποδειχτεί περίπου ίδια με εκείνη της γρίπης.

Από το πού θα κάτσει τελικά η «μπίλια» σε σχέση με τη θνητότητα του Covid-19, θα εξαρτηθεί και η θνησιμότητα (mortality) της νόσου, δηλαδή ποιο ποσοστό του πληθυσμού -υγιών και αρρώστων- θα σκοτώσει σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα (π.χ. ενός έτους). Ο βασικός τρόπος να πέσει φως στη θνητότητα του Covid-19 είναι κάποια στιγμή να γίνουν μαζικά τεστ αντισωμάτων στον πληθυσμό.

Σήμερα υπάρχουν εντυπωσιακές διαφορές από χώρα σε χώρα. Η Ιταλία έχει 178 θύματα ανά εκατομμύριο πληθυσμού και η Ισπανία 146, ενώ π.χ. η Γερμανία έχει έξι ανά εκατομμύριο, η Πολωνία μόνο 0,6 θανάτους ανά εκατομμύριο κατοίκων και η Σιγκαπούρη και το Χονγκ Κονγκ έχουν 0,5. Η Ελλάδα έχει περίπου τέσσερις θανάτους ανά εκατομμύριο πληθυσμού, λίγο κάτω από τον παγκόσμιο μέσο όρο (4,4). Συμπτωματικά, η χώρα μας είναι αυτή που σήμερα βρίσκεται πιο κοντά από κάθε άλλη στο μέσο όρο της ανθρωπότητας.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, οι διαφορές αυτές μεταξύ των χωρών, έχουν πολλές αιτίες: ποια ομάδα του πληθυσμού μολύνεται περισσότερο σε μία χώρα (όσο πιο ηλικιωμένοι, τόσο μεγαλώνει η θνητότητα), σε ποιο στάδιο της επιδημικής καμπύλης βρίσκεται κάθε χώρα, πόσα τεστ έχει κάνει, πώς ανταποκρίνεται το κάθε εθνικό σύστημα υγείας κ.ά. 

Αξίζει να σημειωθεί ​ότι είναι εξαιρετικά δύσκολο να προσδιορισθεί η θνητότητα, καθώς κάθε χώρα επιβεβαιώνει διαφορετικό όγκο κρουσμάτων, δηλαδή μία χώρα επιβεβαιώνει το 20% των πραγματικών κρουσμάτων, η άλλη το 40%, η άλλη το 55% και ούτω κάθε εξής. 
Ο εκπρόσωπος του υπουργείου Υγείας, Σωτήρης Τσιόδρας έχει πει ότι η θνητότητα κυμαίνεται διεθνώς μεταξύ 0,05% και 1%.

Εννέα μυστήρια γύρω από τη νόσο Covid-19

Υπάρχουν ακόμη αρκετά πράγματα για τα οποία δεν υπάρχει βέβαιη απάντηση έως τώρα.

Επιγραμματικά:

• Πόσοι άνθρωποι έχουν πραγματικά μολυνθεί: Το ερώτημα αφορά όλο τον κόσμο και κάθε χώρα ξεχωριστά. Είναι συναφές με το ερώτημα πόσοι άνθρωποι μολύνονται, αλλά δεν έχουν το παραμικρό σύμπτωμα.
• Πόσο φονική είναι η νόσος: Δηλαδή πόση είναι η θνητότητά της.
• Πόσο ευρεία είναι η γκάμα των συμπτωμάτων της: Πέρα από τα βασικά (πυρετό, βήχα, δύσπνοια) και τα πιο ασυνήθιστα συμπτώματα (διάρροια, απώλεια όσφρησης και γεύσης κ.ά.), ένα βασικό ερώτημα είναι κατά πόσο απλά συμπτώματα τύπου κρυολογήματος (καταρροή, φτάρνισμα κλπ.) μπορεί να οφείλονται στο νέο κορωνοϊό.
• Ποιο ρόλο παίζουν τα παιδιά στην εξάπλωση της νόσου: Είναι σίγουρο ότι κολλάνε και έχουν συνήθως ήπια συμπτώματα, αλλά υπάρχει αβεβαιότητα κατά πόσο όντως αποτελούν υπερδιασπορείς του Covid-19.
• Ποια είναι η πηγή προέλευσης της νόσου: Η αρχική εμφάνιση του ιού σε αγορά ζώων της κινεζικής πόλης Ουχάν δεν φωτίζει την αλυσίδα μετάδοσης στους πρώτους ανθρώπους. Αν υποτεθεί ότι ο ιός εμφανίστηκε αρχικά στις νυχτερίδες (κάτι όχι απολύτως σίγουρο), λείπει ο ενδιάμεσος κρίκος, δηλαδή κάποιο άλλο ζώο, από όπου μετά «πήδησε» τους ανθρώπους.
• Αν το καλοκαίρι θα βάλει «φρένο» στον κορωνοϊό: Αυτό συμβαίνει με τους ιούς της γρίπης και του κρυολογήματος, αλλά δεν είναι βέβαιο ότι θα συμβεί και με τον νέο ιό. Συναφές είναι το ερώτημα αν ο ιός είναι εποχικός, οπότε -ακόμη και αν βρεθεί σε ύφεση λόγω ζέστης- μπορεί να εμφανίσει νέα έξαρση τον επόμενο χειμώνα.
• Γιατί μερικοί άνθρωποι έχουν πολύ σοβαρότερα συμπτώματα σε σχέση με άλλους συνομηλίκους τους: Μπορεί να παίζουν ρόλο διαφορές στο ανοσοποιητικό σύστημα ή στο γενετικό υπόβαθρο, αλλά κανείς επιστήμονας δεν είναι σίγουρος.
• Πόσο διαρκεί η ανοσία έναντι του νέου ιού και πόσο γρήγορα μπορεί κανείς να τον ξανακολλήσει: Είναι ακόμη νωρίς για να πει κανείς.
• Θα μεταλλαχθεί ο ιός και πόσο: Οι ιοί έχουν την τάση να μεταλλάσσονται με το πέρασμα του χρόνου και συνήθως να γίνονται πιο ήπιοι (αν και όχι πάντα), οπότε πιθανώς το ίδιο θα συμβεί και με τον SARS-CoV-2. Από τον βαθμό και την ταχύτητα της μετάλλαξης, θα εξαρτηθεί πόσο αποτελεσματικό θα είναι ένα μελλοντικό εμβόλιο.