Τι είναι η ανδρόπαυση και γιατί δεν διαγιγνώσκεται;

Όροι ευνουχιστικοί και περιοριστικοί για τα δυο φύλα είναι και η ανδρόπαυση και η εμμηνόπαυση, αλλά πρόκειται για συνέχιση της ζωής με επίγνωση των δυσκολιών και των εφεδρειών μας. H βιολογική αλλά και ψυχολογική ζωή των μεγάλων ανθρώπων δεν παύει, απλά αλλάζει ρυθμούς. Με την έννοια αυτή, πολλές φορές η βραδύτητα ίσως να είναι πιο πολύτιμη από την ταχύτητα της νέας ηλικίας, αλλά και πιο ηδονική, γιατί δίνει στον χρόνο την υπομονή, που είναι απαραίτητο στοιχείο της ηδονής, σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής και όχι μόνο στον έρωτα.

Η κλιμακτήριος δεν κάνει διακρίσεις και «χτυπά» και τους άνδρες. Γνωστή ως ανδρόπαυση, σχετίζεται με τα χαμηλά επίπεδα των ανδρικών ορμονών, που σηματοδοτούν το πέρασμα των ετών της «ωριμότητας», αλλά δεν παύει να είναι ένα θέμα ταμπού, που δεν διαγιγνώσκεται πάντα.

«Με τον όρο ανδρόπαυση η ιατρική κοινότητα θέλησε να εκφράσει την αντιστοιχία του συνδρόμου, που στη γυναίκα είναι γνωστή σαν εμμηνόπαυση. Στην κυριολεξία ο όρος παραπέμπει στην αναστολή παραγωγής των ανδρογόνων, που είναι οι κυρίαρχες ορμόνες στον άνδρα, σε σχέση με τα οιστρογόνα, που αφορούν στις γυναίκες», επισημαίνει ο Δρ. Κωνσταντίνος Κωνσταντινίδης πρόεδρος και ιδρυτής του Ανδρολογικού Ινστιτούτου (www.andrologia.gr). Στους άνδρες, βέβαια, δεν είναι τόσο δραματικές οι αλλαγές, όσο στις γυναίκες, ούτε τα συμπτώματα τόσο «ηχηρά».

«Με δεδομένες αυτές τις σημαντικές διαφορές, η ιατρική κοινότητα προσπαθεί να υιοθετήσει όρους πιο σαφείς και επιστημονικά τεκμηριωμένους, γι’ αυτό και ο όρος, που προτάθηκε από τον γιατρό Aδαμόπουλο, για ανδροπενία, αντί για ανδρόπαυση, ίσως να είναι πιο σωστός, παρόλο που δεν έχει ακόμη υιοθετηθεί διεθνώς και ο όρος ανδρόπαυση εξακολουθεί να ακούγεται στα περισσότερα διεθνή fora. H πλέον διαδεδομένη ορολογία στην επιστημονική κοινότητα είναι σύνδρομο μερικής ανδρογονικής έλλειψης στον γηράσκοντα άνδρα (PADAM/PEDAM)», διασαφηνίζει ο Δρ. Κωνσταντινίδης.

Ανεξάρτητα, πάντως, από τις διαφορές στην ορολογία, το σύνδρομο αυτό περιγράφει μια διαφορά στη συμπεριφορά και στην εμφάνιση του άνδρα μετά τα 50, που κωδικοποιείται κυρίως σε ό,τι έχει σχέση με τη γήρανση, την κόπωση και τη σεξουαλική λειτουργία.

Tα «καμπανάκια» 

Τι εμφανίζει, λοιπόν, ένας άνδρας στην ανδρόπαυση;

•  Μείωση του αισθήματος ευεξίας

•  Μείωση των πνευματικών ικανοτήτων

•  Μείωση της σεξουαλικής ικανότητας

•  Μείωση της μυϊκής μάζας και ισχύος

•  Mείωση της οστικής πυκνότητας

•  Μείωση της ερυθροποίησης

•  Μείωση της ανοσολογικής ετοιμότητας

•  Αύξηση του λιπώδους ιστού

•  Διαταραχές του ψυχισμού

•  Διαταραχές του ύπνου

Γιατί δεν διαγιγνώσκεται η ανδρόπαυση;

«Όλα τα προηγούμενα, όπως αντιλαμβάνεστε, δεν είναι εύκολο να αντικειμενικοποιηθούν και να καταμετρηθούν με τη μορφή αξιόπιστων εξετάσεων και κριτηρίων. Έτσι θα ονομάζαμε την περίοδο που διανύουμε σκοτεινή ως προς τη διάγνωση του συνδρόμου της ανδρόπαυσης. Με λίγα λόγια, δεν είναι τόσο εύκολο να διαγνωστεί ένας άνδρας με το σύνδρομο αυτό, ενώ μια γυναίκα με εμμηνόπαυση  διαγιγνώσκεται πλέον από μόνη της ή από το περιβάλλον της, που μπορεί να είναι απλά και μόνο μια φίλη της», αναφέρει ο χειρουργός ουρολόγος – ανδρολόγος Χρήστος Φλιάτουρας. H ανδρόπαυση έχει ταυτιστεί πολλές φορές με τη μείωση της σεξουαλικότητας και της απόδοσης του άνδρα αυτής της ηλικίας, αλλά και με την ψυχολογική του κατάσταση, που είναι αρκετά διαφορετική (πιο κουρασμένος, πιο εκνευρισμένος) και, στο κοινωνικό λεξιλόγιο, οι άνδρες αυτοί περιγράφονται σαν γεροντοκόρες ή σαν να περνούν κλιμακτήριο. Σήμερα που η επιστήμη περνά την περίοδο της αναζήτησης προληπτικών μεθόδων για την αντιμετώπιση της ασθένειας, αλλά και της μακροβιότητας, είναι δεδομένο πως πολλές έρευνες στοιχειοθετούν την ανακάλυψη των παραγόντων, που κάνουν τους ανθρώπους της μεγάλης ηλικίας να υποφέρουν. Έτσι, δεν είναι περίεργο να υπάρχει  το ερώτημα: Είναι η γήρανση μια φυσιολογική διαδικασία θανάτου των κύτταρων ή μια ασθένεια της μεγάλης ηλικίας;

«Αν πριν από δέκα χρόνια ένας γιατρός έδειχνε ενδιαφέρον για τη γήρανση ή για το σεξ σαν παθήσεις, διακινδύνευε την καριέρα και τη φήμη του. Σήμερα, όλο και περισσότεροι επιστήμονες εστιάζουν το ενδιαφέρον τους σε αυτούς τους τομείς. Για να δώσω ένα παράδειγμα, το 1980, ένα συνέδριο με τα θέματα αυτά είχε συμμετοχή μόνο 10 γιατρών, ενώ τα αντίστοιχα συνέδρια σήμερα, τα παρακολουθούν χιλιάδες επιστήμονες», τονίζει ο Δρ. Κωνσταντινίδης. Και προσθέτει: «Είναι βέβαιο πως με τη παράταση του χρόνου ζωής του σύγχρονου ανθρώπου, η απαίτηση για την ποιότητα ζωής που πρέπει να συνοδεύει τη μεγάλη ηλικία, θα αναγκάσει την ιατρική επιστήμη να ασχοληθεί πιο εντατικά με τα προβλήματα της γήρανσης του άνδρα, άρα και του συνδρόμου της ανδρόπαυσης». Επομένως η γήρανση και η ανδρόπαυση αφορούν σε πολλά συστήματα του ανθρώπου, όπως στο καρδιαγγειακό, στο αναπαραγωγικό, στη σεξουαλικότητα, στην μυϊκή και στην οστική λειτουργία.

Γοναδική λειτουργία. Σε αντίθεση με το τι συμβαίνει στις γυναίκες, που η αναπαραγωγική τους ικανότητα διακόπτεται οριστικά, στον άνδρα η ικανότητα αυτή διατηρείται, αν και φαίνεται ότι μειώνεται σχετικά. Έτσι στους άνδρες μετά τα 50 υπάρχει σταδιακή μείωση των κύτταρων, που παράγουν την τεστοστερόνη. H μείωσή της οδηγεί καθοριστικά στη εμφάνιση των συμπτωμάτων της γήρανσης (κόπωση, μείωση μυϊκής μάζας, σεξουαλικότητας κτλ). H προσπάθεια αναπλήρωσης της έλλειψης αυτής συνεκτιμάται σήμερα με τις παθήσεις του προστάτη, που συνοδεύουν την ηλικία αυτή. Πάντως η τάση σήμερα της επιστημονικής κοινότητας είναι να δημιουργήσει θεραπείες υποκατάστασης της ανδρογονικής αυτής μείωσης, για να βελτιωθεί η ποιότητα ζωής του γηράσκοντα άνδρα.

Σωματοπενία ή σωματόπαυση. Mε την πρόοδο της ηλικίας μειώνεται η αυξητική ορμόνη, ιδίως στην ηλικία των 60 ετών. H αυξητική ορμόνη είναι υπεύθυνη για την ανάπτυξή μας και είναι ιδιαίτερα υψηλή μέχρι την εφηβεία (που ωριμάζει η ανάπτυξη.) H έλλειψή της στην παιδική ηλικία προκαλεί ποικίλα και σοβαρά προβλήματα. Στους ενήλικες φαίνεται να είναι καθοριστική για τον μεταβολισμό μας στη σύσταση του σώματος, αλλά και στο αμυντικό μας σύστημα. H έλλειψη ή μείωσή της στη μεγάλη ηλικία επηρεάζει την καρδιά, τη νεφρική λειτουργία, τις ορμόνες, την οστική μάζα, την μυϊκή μάζα και είναι σημαντικός παράγοντας για την έκπτωση της ποιότητας ζωής στους μεγάλους άνδρες. H χορήγησή της εξωγενώς είναι αμφιλεγόμενη, με μια τάση στη διεθνή κοινότητα επανεξέτασης της φοβίας χρήσης της, που κυριαρχούσε τις προηγούμενες δεκαετίες.

Αλλαγές στη θυρεοειδική και στην επινεφριδιακή λειτουργία. H ενδοκρινική λειτουργία στον άνδρα, που έχει σχέση με τον θυρεοειδή,  φαίνεται να αλλάζει, με μια τάση μείωσης των ορμονών του. Αντίθετα οι ορμόνες των επινεφριδίων, όπως η γνωστή κορτιζόλη, αυξάνεται στους ηλικιωμένους. Οι παρατηρήσεις αυτές δεν έχουν πλήρως διερευνηθεί και συσχετιστεί με την γήρανση, ούτε έχουν γίνει θεραπείες υποκατάστασης των ορμονών αυτών, όπως έχει γίνει με τις προηγούμενες ορμόνες (αυξητική/τεστοστερόνη).

Μεταβολισμός του σακχάρου. Είναι πολλά χρόνια γνωστό πως η μεγάλη ηλικία συνοδεύεται από αύξηση του διαβήτη, για αυτό και ονομάζεται σε αρκετές περιπτώσεις γεροντικός ή διαβήτης των ενηλίκων. Ο γηράσκων πληθυσμός φαίνεται ότι μειώνει την έκκριση ινσουλίνης, ενώ αυξάνει την έκκριση γλυκόζης από το ήπαρ. Oι μηχανισμοί, όμως, που ενοχοποιούνται για τον μεταβολισμό των υδατανθράκων στη μεγάλη ηλικία, δεν είναι διευκρινισμένοι, αφού μπορεί να επηρεάζεται από τη μειωμένη φυσική δραστηριότητα και τις παθήσεις του κυκλοφορικού, που την συνοδεύουν, αλλά και από την αλλαγή των διαιτητικών συνηθειών.

Οι αλλαγές στην κυκλοφορία. Είναι δύσκολο να ειπωθεί αν η γήρανση προκαλεί τις παθήσεις της κυκλοφορίας η ίδια ή αν η μειωμένη κυκλοφορία προκαλεί γήρανση. Παρουσιάζονται νόσοι των αγγείων της καρδιάς και γενικά αλλαγές, που σχετίζονται με την κυκλοφορία, με πιο γνωστή την υπέρταση και την αρτηριοσκλήρυνση. Σήμερα τα νοσήματα του κυκλοφορικού θεωρούνται πολυπαραγοντικά και πολλές φορές ξεκινούν από τις πιο νέες ηλικίες και εμφανίζονται πιο συχνά στη μεγάλη ηλικία.

Σεξουαλικότητα στην τρίτη ηλικία. Όλες οι μελέτες δείχνουν πως η σεξουαλική δυσκολία εμφανίζεται πολύ πιο συχνά μετά τα 50. Ενώ η επίπτωση της σεξουαλικής δυσλειτουργίας (ΣΔ) στις μικρές ηλικίες είναι περίπου 8-10%, στην ηλικία των 50 μπορεί να φτάσει και στο 40-50%. Στην, δε, ηλικία των 70, είναι από 60-70%. Είναι ίσως η πιο εμφανής συσχέτιση της γήρανσης του άνδρα με την πτώση της σεξουαλικής του απόδοσης. H σεξουαλική λειτουργία, που άρχισε να διερευνάται τα τελευταία χρόνια εντατικά και να αποτελεί σημαντικό παράγοντα της ποιότητας ζωής των μεγάλων ανδρών, δεν έχει μόνο βιολογικό υπόστρωμα, αλλά και μία κοινωνική προκατάληψη. Υπάρχουν ακόμη δομημένες απόψεις στην κοινωνία, που απαξιώνουν το σεξ στη μεγάλη ηλικία, θεωρώντας το μη αναγκαίο ή απλά υπερβολικό. Οι άνδρες και οι γυναίκες της μεγάλης ηλικίας είναι σίγουρο πως μειώνουν τους ρυθμούς σεξουαλικών επαφών, αλλά επίσης σίγουρο είναι ότι το θέλουν, όπως και οι νέοι. Οι παθήσεις, που συνοδεύουν την τρίτη ηλικία, επηρεάζουν τη σεξουαλική ικανότητα και είναι σίγουρο πως η υπέρταση, οι καρδιοπάθειες, ο διαβήτης συσχετίζονται δραματικά με την πτώση της απόδοσης στο σεξ. H κατάθλιψη και η απομόνωση των ανθρώπων της τρίτης ηλικίας είναι, επίσης, επιβαρυντικός παράγοντας, που, σε συνδυασμό με την απουσία συντρόφου (θάνατοι), κάνουν πραγματικά δύσκολες τις σχέσεις των ανδρών αυτής της ηλικίας. H προσέγγιση του προβλήματος σήμερα εστιάζεται στην καλή διερεύνηση των αιτιών, που μπορούν να προκαλέσουν ΣΔ στη μεγάλη ηλικία και στην ενθάρρυνση των ανθρώπων αυτών για τη συνέχιση της ερωτικής τους δραστηριότητας, γιατί όλες οι μελέτες υποστηρίζουν πως το σεξ παρατείνει την ποιότητα, αλλά και το προσδόκιμο της ζωής.