Τα οφέλη της άσκησης σε σώμα και ψυχή

Η συστηματική φυσική δραστηριότητα χαμηλής έντασης, όπως το περπάτημα, το ποδήλατο ή η ενασχόληση με διάφορα σπορ, έχει σημαντική και μετρήσιμη θετική δράση στην υγεία και τη λειτουργία ενός οργανισμού.

Αυτό αφορά σχεδόν όλες τις ηλικίες. Τα θετικά αποτελέσματα δεν αφορούν μόνο την εικόνα, την αντοχή, την αυτοεκτίμηση, τη διατήρηση καλής κινητικότητας, αλλά επηρεάζουν συνολικά τον οργανισμό.

Κάποιες ασκήσεις ή δραστηριότητες μπορεί να έχουν καλύτερα αποτελέσματα από άλλες. Ως εκ τούτου θα πρέπει να εξατομικεύονται, αναλόγως με την ύπαρξη ή όχι χρόνιων νοσημάτων καθώς και με το φύλο και την ηλικία.

Όπως εξηγεί η ενδοκρινολόγος Δρ Παρή Ράπτη (www.parirapti.gr), τα συστηματικά και επιλεγμένα επίπεδα δραστηριότητας επηρεάζουν τον μυϊκό τόνο και το καρδιοαναπνευστικό σύστημα, ενώ βοηθούν στην απώλεια βάρους, στα καρδιαγγειακά προβλήματα, στον διαβήτη, σε ορισμένους τύπους καρκίνου, ακόμα και στην οστεοπόρωση και στην κατάθλιψη.

Η επίδραση της φυσικής άσκησης γίνεται τόσο μέσω μηχανικής δράσης, όσο και βιοχημικών επιδράσεων. Αναφορικά με το ενδοκρινικό σύστημα, η επίδραση των ορμονών που παράγονται, αυξάνονται ή μειώνονται στη διάρκεια της φυσικής δραστηριότητος και ποικίλλει ανάλογα με το είδος της άσκησης, τη διάρκειά της, την ηλικία κ.λπ., σύμφωνα με διάφορες έρευνες. Η φυσική δραστηριότητα επιφέρει σημαντικά οφέλη μηχανικά στο μυϊκό σύστημα, στο οστικό σύστημα και στις αρθρώσεις. Σημαντικό ρόλο στα οφέλη όμως παίζουν και οι ορμόνες.

Μερικές από τις ορμόνες που εμπλέκονται στην καλύτερη υγεία μέσω της φυσικής δραστηριότητος, και ενδεικτικές τους δράσεις, είναι οι κάτωθι:

• Η τεστοστερόνη. Έχει αναβολική δράση (tissue building). Επηρεάζει τη σύνθεση των πρωτεϊνών.
• Η κορτιζόλη. Ασκεί πολλαπλές δράσεις, ακόμα και στον λιπώδη ιστό.
• Η επινεφρίνη (αδρεναλίνη). Συμμετέχει στη διάσπαση των υδατανθράκων για παραγωγή ενέργειας.
• Οι ορμόνες του θυρεοειδούς. Παίζουν σπουδαίο ρόλο στους μηχανισμούς του μεταβολισμού.

«Εξαιρετικά σημαντικό ρόλο έχει και η παραγωγή ενδορφινών και ενδογενών οπιοειδών που επηρεάζουν το θυμικό και δίνουν προοπτική στην ημέρα ώστε να είμαστε χαρούμενοι, δημιουργικοί, παραγωγικοί, προστατεύοντας ακόμα και από την εποχική κατάθλιψη», υπογραμμίζει η Δρ. Ράπτη.

Η δράση αυτών των ορμονών είναι επιβεβαιωμένη όχι μόνο με εργαστηριακές μετρήσεις προ και μετά την άσκηση, αλλά και με την κλινική εικόνα. «Είναι γνωστά τα αποτελέσματα που επιφέρουν στο σχήμα του σώματος και στην ποιότητα διαφορετικών τύπων ιστών του οργανισμού, και αυτό το γνωρίζουμε από ασθένειες όπου έχουμε υπεροχή ή μείωση των ποσοτήτων αυτών των ορμονών, που μπορεί να επηρεάσουν από την πρόσφυση των μαλλιών έως και το πάχος της γάμπας», προσθέτει.

Οι ορμόνες του φύλου

Μέχρι τώρα, οι πιο μελετημένες σε αθλητικές διαδικασίες είναι οι ορμόνες του φύλου, η τεστοστερόνη και τα οιστρογόνα. «Κάποιες μέρες του κύκλου και κάτω από τη δράση των ορμονών ορισμένες ασκήσεις επιτυγχάνουν βέλτιστα αποτελέσματα, μιας και οι αρθρώσεις και οι σύνδεσμοι επιτρέπουν μεγαλύτερη ευκινησία και πλαστικότητα», εξηγεί η Δρ. Ράπτη. «Έχουν γίνει σοβαρές έρευνες με εργαστηριακές μετρήσεις που αποδεικνύουν ότι διαφορετικού τύπου ασκήσεις είναι καταλληλότερες, ανάλογα με τη φάση του καταμήνιου κύκλου».

Τα επίπεδα των οιστρογόνων και της προγεστερόνης είναι χαμηλά τις πρώτες μέρες του κύκλου, επομένως αυτές οι ημέρες είναι πιο κατάλληλες για γιόγκα και στρέτσινγκ. Τις τελευταίες 12 ημέρες του κύκλου τα επίπεδα της προγεστερόνης χαμηλώνουν και η θερμοκρασία του σώματος ανεβαίνει. Πιο έντονες δραστηριότητες και περισσότερα επαναληπτικά σετ ασκήσεων συνιστώνται αυτή την περίοδο. Εξάλλου η τεστοστερόνη (όπως άλλωστε και η κορτιζόλη) εμφανίζει υψηλότερη παραγωγή κατά τις πρώτες πρωινές ώρες και μειώνει τα επίπεδά της αργά το απόγευμα. Έτσι «είναι εμφανές ότι ακόμα και η επιλογή της ώρας για να ασκηθεί κανείς επιφέρει διαφορετικά αποτελέσματα», λέει η Δρ. Ράπτη.

Ο ρόλος της ηλικίας

Το στρες που επιτυγχάνεται μέσω των ασκήσεων μπορεί να προκαλέσει ελαφρά και προσωρινή αύξηση ορισμένων ορμονών, όπως της αυξητικής ορμόνης, των επινεφρινών και της ινσουλίνης-αυξητικού παράγοντα 1. Μικρή αύξηση αυτών των ορμονών δεν μπορεί να επιφέρει σοβαρό αντίκτυπο στη σωματική σύνθεση. Ο εγκέφαλος επίσης «μιλάει» στους μυς και το υπόλοιπο σώμα, δίνοντας εντολές μέσω των νευροδιαβιβαστών και άλλων ορμονών.

Δυστυχώς για όλους η ηλικία επιφέρει εξαιρετικά έντονες αλλαγές τόσο στο σώμα, στο δέρμα και στα μαλλιά, όσο και στον ψυχισμό. «Αυτές οι αλλαγές είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με τη μείωση των επιπέδων διαφόρων ορμονών, όχι μόνο εκείνων του φύλου, αλλά και του θυρεοειδούς. Η αναβολική τους δράση μέσω της πρωτεϊνικής σύνθεσης με τον χρόνο “ξεθωριάζει”, λόγω μείωσης των επιπέδων τους. Τα οιστρογόνα μπορεί να μειωθούν απότομα, η τεστοστερόνη μειώνεται πιο ήπια» εξηγεί η Δρ. Ράπτη.

Και προσθέτει: «Αν κάποιος επιθυμεί να υποστηρίξει το ορμονικό του σύστημα χωρίς φάρμακα, μπορεί να διασφαλίσει μια ορμονική ισορροπία και υγεία μέσω της συστηματικής φυσικής άσκησης. Καλή ιδέα θα είναι επίσης να προσλαμβάνει μέσω της διατροφής ασβέστιο, βιταμίνη D και πρωτεΐνες, ώστε να προασπίσει την οστική υγεία. Εξίσου σημαντικός, τέλος, είναι και ο επαρκής ύπνος».