Αύξηση ακρωτηριασμών λόγω διαβητικού ποδιού τα τελευταία 5 χρόνια

Ο αυξημένος κίνδυνος ακρωτηριασμών στα άτομα με διαβήτη, είναι θέμα τύχης - ατυχίας, χρόνου και διάρκειας του Σακχαρώδη Διαβήτη ή υπάρχει τρόπος να προληφθούν και να μη συμβούν ποτέ; Ένας αυξανόμενος αριθμός ατόμων με διαβήτη στις ΗΠΑ αλλά και σε όλο τον πλανήτη και φυσικά στη χώρα μας, χάνουν τα δάχτυλα των ποδιών ή και ακρωτηριάζουν τα άκρα τους μέχρι τη μέση ηλικία, σύμφωνα με μελέτη που υποδηλώνει αναστροφή μετά από χρόνια προόδου κατά των ακρωτηριασμών στον Σακχαρώδη Διαβήτη (Diabetes Care 11ος/2018).

Όπως αναφέρει ο κ. Αντώνιος Π. Λέπουρας, παθολόγος - διαβητολόγος, διευθυντής Παθολογικής - Διαβητολογικής Κλινικής και Διαβητολογικού Κέντρου Κλινικής METROPOLITAN GENERAL, όταν τα άτομα με διαβήτη έχουν ανεπαρκώς ελεγχόμενο σάκχαρο του αίματος, με την πάροδο του χρόνου αυτό προκαλεί ενεργοποίηση παραγόντων φλεγμονής, προκαλώντας σημαντικές βλάβες στο αγγειακό σύστημα ιδίως στην μικροκυκλοφορία των άκρων, περιορίζοντας ή εξαφανίζοντας τη ροή του αίματος στα άκρα, ιδίως στα πόδια και το πέλμα. Αυτό ονομάζεται μικροαγγειοπάθεια, η οποία με την σειρά της οδηγεί λόγω τροφικών αλλοιώσεων σε βλάβη των περιφερικών νευρικών ινών και του αυτόνομου νευρικού συστήματος.

Το τελικό αποτέλεσμα είναι η περιφερική νευροπάθεια, που εμφανίζεται κυρίως με αισθητικές διαταραχές (έλλειψη του προφυλακτικού αισθήματος του πόνου ή και το αντίθετο, μόνιμη και βασανιστική καυσαλγία) και μειωμένη-δύσκολη επούλωση πληγών. Ο κίνδυνος ακρωτηριασμού οφείλεται λοιπόν σε ένα συνδυασμό μειωμένης αίσθησης στα πόδια λόγω νευρικής βλάβης από υψηλά επίπεδα σακχάρου στο αίμα και μειωμένης επουλωτικής ικανότητας, αλλά και μειωμένης αμυντικής ικανότητας στις λοιμώξεις των ιστών, που οφείλεται στις διαταραχές της αιματικής κυκλοφορίας στα μικρά και μεγαλύτερα αιμοφόρα αγγεία των άκρων. Με την έλλειψη αίσθησης στα κάτω άκρα, οι άνθρωποι μπορεί να μην παρατηρήσουν πληγές, βλάβες και λοιμώξεις που αναπτύσσονται μέχρις ότου τα προβλήματα αυτά γίνουν τόσο εκτεταμένα ώστε να μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνο με ακρωτηριασμό του κατεστραμμένου τμήματος του ποδιού ή του ποδιού.

Αναγνωρίζεται αύξηση κινδύνου στις ΗΠΑ

Με βάση λοιπόν τη στατιστική καταγραφή στις ΗΠΑ, από το 2000 έως το 2009, ο ρυθμός των λεγόμενων μη τραυματικών ακρωτηριασμών κάτω άκρων μειώθηκε κατά 43%. Δηλαδή από 5,4 σε 3,1 περιπτώσεις για κάθε 1.000 ενήλικες σε ΗΠΑ με διαβήτη. (Diabetes Care, online November 8, 2018). Ωστόσο, οι ακρωτηριασμοί ανέκαμψαν κατά 50% μεταξύ του 2009 και του 2015, σε 4,6 περιπτώσεις για κάθε 1.000 ενήλικες με διαβήτη, σύμφωνα με την τρέχουσα μελέτη. Οι αυξήσεις ήταν πιο έντονες στους νεαρούς ενήλικες με ΣΔτ1, ηλικίας 18 έως 44 ετών, και στους μεσήλικες ηλικίας 45 έως 64 ετών, αναφέρουν ερευνητές στο Diabetes Care.

«Γνωρίζαμε ήδη ότι οι νεαροί ενήλικες δεν βίωναν τις ίδιες βελτιώσεις στους ακρωτηριασμούς με την πάροδο του χρόνου, όπως οι μεγαλύτεροι ενήλικες, ωστόσο είναι η πρώτη φορά που παρατηρείται αύξηση». Για κάθε 1.000 ενήλικες με διαβήτη ηλικίας κάτω των 45 ετών, ο αριθμός των ακρωτηριασμών μειώθηκε από 2.9 ανά 1000 άτομα το 2000 σε 2.1 το 2009, αλλά δυστυχώς μετά ανέβηκε στα 4.2 έως το 2015. Μεταξύ των ενηλίκων μέσης ηλικίας, οι ακρωτηριασμοί ανά 1.000 άτομα με διαβήτη από 6.9 το 2000 μειώθηκαν σε 3.8 το 2009 και έπειτα αυξήθηκαν σε 5.4 το 2015. Σε ηλικιωμένους ενήλικες, τα ποσοστά ακρωτηριασμού μειώθηκαν από το 2000 έως το 2009 και στη συνέχεια διατηρήθηκαν σταθερά.

Κινδυνεύουν μόνο τα άτομα που θεραπεύονται με Ινσουλίνη;

Κινδυνεύουν δυστυχώς εξίσου όλα τα άτομα με Σακχαρώδη Διαβήτη. Ο κίνδυνος ξεκινά νωρίτερα για τον τύπο 1 (ινσουλινοεξαρτώμενος ή νεανικός ΣΔ), αλλά αυξάνεται με τα χρόνια και τη διάρκεια για όλα τα άτομα με Σακχαρώδη Διαβήτη. Φυσικά ο κίνδυνος αυξάνεται δραματικά με την μακροχρόνια κακή ρύθμιση του ΣΔ (όσο μεγαλύτερη του 7% είναι η HbA1c, και σε όσο μεγαλύτερη διάρκεια συμβαίνει, ο κίνδυνος αυξάνεται εκθετικά).

Το κάπνισμα, η έλλειψη άσκησης και καλής φυσικής κατάστασης (fitness) και η παχυσαρκία αποτελούν προδιαθεσικούς επιβαρυντικούς παράγοντες.

Τι μπορούμε να κάνουμε για να προλάβουμε

Το σίγουρο είναι ότι εάν τα άτομα με Σακχαρώδη Διαβήτη προσπαθήσουν να έχουν καλό έλεγχο των επιπέδων του σακχάρου στο αίμα τους, τότε ο κίνδυνος ακρωτηριασμών μειώνεται δραστικά, ιδίως αν ο καλός αυτός έλεγχος υπάρχει από τα πρώτα χρόνια έναρξης του Σακχαρώδους Διαβήτη, τονίζει ο κ. Λέπουρας. Αποδεκτοί στόχοι ρυθμίσεως είναι σάκχαρα, προγευματικά από 80-130 mg/dl και 2 ώρες μετά το γεύμα, έως 180mg/dl, ιδανικά λιγότερο από 150mg/dl και η Γλυκοζυλιωμένη Αιμοσφαιρίνη (HbA1c) καλό να είναι μικρότερη ή κοντά στο 7%.

Το πλέον σημαντικό όμως είναι, να επιτυγχάνουμε τους στόχους καλής ρύθμισης, χωρίς υπογλυκαιμίες. Συχνές υπογλυκαιμίες, παρότι μπορεί να εμφανίζονται σαν καλή ρύθμιση σε επίπεδο Γλυκοζυλιωμένης Αιμοσφαιρίνης (HbA1c), πρέπει να αποφεύγονται διότι μακροχρόνια βλάπτουν πολύ περισσότερο από μια μέτρια ρύθμιση. Οι ασθενείς μπορεί να μειώσουν τον κίνδυνο ακρωτηριασμού, κάνοντας τακτικές μετρήσεις  ώστε να διορθώνουν πιθανές διακυμάνσεις του σακχάρου.

Φυσικά χρειάζεται εκπαίδευση και τακτική επικοινωνία με τον ειδικό ή την ομάδα που τους παρακολουθεί. Απαραίτητο είναι να μην καπνίζουν και να προβαίνουν σε τακτικές εξετάσεις ποδιών από ποδολόγο ή ειδικό ιατρό. Όταν αναπτύσσονται επιπλοκές του ποδιού, οι ακρωτηριασμοί μπορούν να αποφευχθούν με έγκαιρη θεραπεία και προσεκτική φροντίδα παρακολούθησης από το εξειδικευμένο διαβητολογικό ιατρείο μαζί  με τη βοήθεια ποδολόγου, αγγειοχειρουργού, επεμβατικού ακτινολόγου καθώς και με τη χρήση ειδικά σχεδιασμένων υποδημάτων για τη μείωση του κινδύνου έλκους, καταλήγει ο κ. Λέπουρας.