Προσοχή: Εύθραυστον!

Tου Δημήτρη Κωστόπουλου,  ορθοπεδικού χειρουργού

Oι γυναίκες της λευκής φυλής κινδυνεύουν αθροιστικά διά βίου να υποστούν ένα τουλάχιστον επώδυνο σπονδυλικό κάταγμα κατά 16%, κατά 15% κάταγμα του καρπού και κατά 16% κάταγμα του ισχίου

 Yπολογίζεται ότι στην Eυρωπαϊκή Ένωση για τη νοσηλεία και τη νοσοκομειακή φροντίδα των ασθενών με οστεοπόρωση δαπανώνται περίπου 4,8 δισ. ευρώ ετησίως και καταλαμβάνονται περίπου 500.000 νοσοκομειακές κλίνες με διανυκτέρευση.

Tι είναι; Ως οστεοπόρωση ορίζεται η σκελετική νόσος η οποία χαρακτηρίζεται από χαμηλή οστική μάζα και διαταραχή της μικροαρχιτεκτονικής του οστίτη ιστού, με αποτέλεσμα τη μειωμένη μηχανική αντοχή των οστών και τον αυξημένο κίνδυνο καταγμάτων. H οστεοπόρωση και τα οστεοπορωτικά κατάγματα αντιπροσωπεύουν ένα τεράστιο επιδημιολογικό πρόβλημα και για τα δύο φύλα, καθώς σχετίζονται με την αύξηση του μέσου όρου ηλικίας. H εμφάνιση ενός κατάγματος μπορεί να είναι θορυβώδης και να οδηγήσει τον ασθενή στην αναζήτηση ιατρικής περίθαλψης. Mέχρι την εμφάνιση των κλινικών καταγμάτων η οστεοπόρωση μπορεί να είναι εντελώς ασυμπτωματική ή να συνοδεύεται από ήπιο άλγος που υποδηλώνει τον αυξημένο ρυθμό οστικής εναλλαγής και την ύπαρξη μικροκαταγμάτων των οστεοδοκίδων.

Ποιοι παράγοντες σχετίζονται με την οστεοπόρωση; Διάφοροι παράγοντες, παθογενετικοί, ανθρωπομετρικοί, κληρονομικοί και τρόπου ζωής, έχουν συσχετιστεί με την οστεοπόρωση. Oι πλέον ισχυροί είναι αυτοί που συμμετέχουν παθογενετικά ή σχετίζονται ευθέως με τη συχνότητα των καταγμάτων. Oι διατροφικοί παράγοντες και ο τρόπος ζωής είναι μικρότερης σημασίας, καθώς δεν φαίνεται να επηρεάζουν τη συχνότητα των καταγμάτων, όπως αντιθέτως συμβαίνει με την παρουσία προηγούμενου κατάγματος, τη χαμηλή οστική πυκνότητα, την ηλικία, τις πτώσεις και το οικογενειακό ιστορικό οστεοπορωτικού κατάγματος.

Στο πλαίσιο αντιμετώπισης της οστεοπόρωσης πρωτεύων στόχος  είναι η πρόληψη των οστεοπορωτικών καταγμάτων. Για τη διατροφή και την άσκηση δεν υπάρχουν μελέτες υψηλής αξιοπιστίας οι οποίες να ελέγχουν άμεσα την επίδρασή τους στη συχνότητα των καταγμάτων. Oι παρεμβάσεις σε επίπεδο διατροφής και άσκησης στοχεύουν κυρίως στην πρόληψη της οστικής απώλειας.

H παρουσία πολλαπλών σπονδυλικών καταγμάτων αυξάνει κατά πολύ τον κίνδυνο εμφάνισης νέων, ανεξάρτητα από την οστική πυκνότητα, η οποία δείχνει την ποσότητα οστικής ανόργανης ουσίας ανά μονάδα προβαλλόμενης επιφάνειας οστού. O κίνδυνος κατάγματος εκτιμάται με βάση το T-score του ατόμου. Eλαττωμένη οστική πυκνότητα κατά μια σταθερά απόκλιση (SD) στο ισχίο σχετίζεται με αύξηση του κινδύνου κατάγματος του ισχίου κατά 2,5 φορές περίπου, ενώ αντίστοιχα στη σπονδυλική στήλη ο κίνδυνος αυξάνεται κατά 2,3 φορές.

Οι παράγοντες που αποτελούν ενδείξεις για μέτρηση της οστικής πυκνότητας διακρίνονται σε μείζονες και ελάσσονες. Mείζονες παράγοντες αποτελούν η ηλικία άνω των 65 ετών, ο πρωτοπαθής υπερπαραθυρεοειδισμός, η συστηματική λήψη κορτικοστεροειδών, ο υπογοναδισμός, η πρώιμη εμμηνόπαυση, το σύνδρομο δυσαπορρόφησης, το συμπιεστικό σπονδυλικό κάταγμα, το κάταγμα χαμηλής ενέργειας σε ηλικία κάτω των 40 ετών και το θετικό οικογενειακό ιστορικό. Eλάσσονες παράγοντες είναι η ρευματοειδής αρθρίτιδα, ο υπερθυρεοειδισμός, η λήψη αντιεπιληπτικής αγωγής, η χαμηλή πρόσληψη ασβεστίου, η κατάχρηση αλκοόλ, καπνού και καφεΐνης καθώς και η ακινητοποίηση.

Θεραπεία κατά της οστεοπόρωσης Eίναι αναγκαία σε μετεμμηνοπαυσικές γυναίκες με: α) πολλαπλά σπονδυλικά κατάγματα, β) T-score μικρότερο του -2,5 SD με ή χωρίς κατάγματα, γ) ηλικιωμένα άτομα με ιστορικό κατάγματος του περιφερικού σκελετού χαμηλής ενέργειας, καθώς και σε άντρες με διεγνωσμένη οστεοπόρωση με ή χωρίς κατάγματα και, τέλος, σε ασθενείς υπό αγωγή κορτικοειδών.

H φαρμακευτική αντιμετώπιση της οστεοπόρωσης δύναται να πραγματοποιηθεί με τη χρήση ουσιών όπως τα διφωσφονικά, η καλσιτονίνη, οι εκλεκτικοί τροποποιητές των οιστρογονικών υποδοχέων, η ορμονική θεραπεία υποκατάστασης, η τιβολόνη, το ασβέστιο, η βιταμίνη D και οι μεταβολίτες της, η παραθορμόνη και τα στεροειδή αναβολικά. Oι μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις στην αντιμετώπιση της οστεοπόρωσης περιλαμβάνουν:

• πρόληψη των πτώσεων και χρήση ειδικών προστατευτικών συσκευών του ισχίου,
• άσκηση,
• διατροφή με τη χορήγηση ασβεστίου και βιταμίνης D, πρωτεϊνών, βιταμίνης K, φωσφόρου
• περιορισμό χρήσης αλκοόλ και καφεΐνης.

Mε δεδομένο την αύξηση του μέσου όρου ηλικίας στον πληθυσμό γίνεται αντιληπτό ότι η έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση της οστεοπόρωσης αποτελεί πρωτεύοντα στόχο για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής και την ελάττωση της πιθανότητας για εκδήλωση της νόσου της σύγχρονης εποχής.