Κάποια στιγμή στη ζωή τους οκτώ στους δέκα ανθρώπους εκδηλώνουν πόνο στο πέλμα, ο οποίος μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την ποιότητα της ζωής και την καθημερινότητά τους. Αυτό δεν είναι τυχαίο. Τα πέλματα απορροφούν τους κραδασμούς σε κάθε μας βήμα, σηκώνοντας 1,5 φορά το σωματικό βάρος μας όταν βαδίζουμε. Επιπλέον, δέχονται πιέσεις από σχεδόν... μισό εκατομμύριο κιλά στη διάρκεια μίας ώρας έντονης άσκησης (π.χ. τρέξιμο). Και σαν να μην έφταναν όλ’ αυτά, αποτελούνται από 26 οστά, 33 αρθρώσεις και πέντε συνδέσμους, επομένως υπάρχουν πολλές δομές που μπορεί να τραυματισθούν.
«Ο πόνος στα πέλματα είναι ένα από τα συχνότερα μυοσκελετικά προβλήματα, αλλά δυστυχώς πολλοί πάσχοντες υποφέρουν δίχως να απευθύνονται σε έναν ειδικό», λέει ο φυσικοθεραπευτής-χειροθεραπευτής Γιώργος Κακαβάς, από το Fysiotek Sports and Spine Lab (www.fysiotek.gr). «Ωστόσο ο πόνος στο πέλμα δεν είναι ποτέ φυσιολογικός και γι’ αυτό έχει μεγάλη σημασία να ανευρίσκεται η αιτία του και να γίνεται η κατάλληλη θεραπεία. Ευτυχώς με την πρόοδο της τεχνολογίας έχουμε στα χέρια μας τα απαιτούμενα μέσα, όπως την τεχνική fysiotek, που μας επιτρέπει να εντοπίσουμε την αιτία του πόνου, δηλαδή την δομή του πέλματος που έχει υποστεί κάκωση ή τραυματισμό, ώστε να καταρτίσουμε το κατάλληλο φυσικοθεραπευτικό πρόγραμμα που θα την θεραπεύσει. Ειδάλλως υπάρχει κίνδυνος να περιορίσει ο ασθενής την κινητικότητά του σε μια προσπάθεια να πάψει να πονάει - και η ακινησία είναι ό,τι χειρότερο για την φυσική κατάσταση και την υγεία».
Ποιες είναι, όμως, οι συνηθέστερες αιτίες πόνου στα πέλματα; «Είναι πολλές και διαφορετικές, και κάθε μία χρειάζεται ειδική αντιμετώπιση», απαντά ο ειδικός. «Από τις πιο συνηθισμένες θα λέγαμε ότι είναι η πελματιαία απονευρωσίτιδα που εκδηλώνεται με πόνο στην φτέρνα, η μεταταρσαλγία (πόνος στην περιοχή πριν από τα δάκτυλα του ποδιού), η οπίσθια κνημιαία τενοντίτιδα (προκαλεί πόνο στην ποδική καμάρα), το διάστρεμμα στη βάση του μεγάλου δακτύλου του ποδιού και το σύνδρομο του ταρσιαίου σωλήνα (προκαλεί διάχυτο πόνο στο πέλμα)».
Η πελματιαία απονευρωσίτιδα (plantar fasciitis) οφείλεται σε φλεγμονή στην πυκνή, ινώδη ταινία που εκτείνεται σε όλο το πέλμα, ενώνοντας το οστό της πτέρνας με τα δάκτυλα. Υπολογίζεται ότι την εκδηλώνει το 10% του πληθυσμού.
Οι πάσχοντες από αυτήν μπορεί να πονάνε σε όλο το πέλμα, αλλά ιδιαίτερα στο εσωτερικό τμήμα της φτέρνας. Ο πόνος είναι πιο συχνός το πρωί μόλις ξυπνήσουν και με την έντονη άσκηση, όπως το τρέξιμο, αν και μπορεί να εκδηλωθεί και με απλές δραστηριότητες όπως η βάδιση.
Η πελματιαία απονευρωσίτιδα είναι πιο συχνή στις ηλικίες άνω των 40 ετών, σε όσους έχουν πλατυποδία, σε όσους εργάζονται ή έχουν ως χόμπι δραστηριότητες που απαιτούν πολύωρη ορθοστασία, στους αθλητές και στα υπέρβαρα και παχύσαρκα άτομα.
Η αντιμετώπισή της συνίσταται σε ανάπαυση, παγοθεραπεία και φυσικοθεραπεία, με στόχο μείωση της φλεγμονής και κατ’ επέκταση του πόνου. «Κατά την αξιολόγηση πριν την φυσικοθεραπεία γίνεται έλεγχος της βιο-μηχανικής του άκρου πόδα, του αστραγάλου και γενικώς του κάτω άκρου, και ύστερα καθορίζονται οι κατάλληλες φυσικοθεραπευτικές παρεμβάσεις», εξηγεί ο κ. Κακαβάς.
Η μεταταρσαλγία (metatarsalgia) μπορεί να έχει πολλούς αιτιολογικούς παράγοντες, αλλά συνήθως σχετίζεται με ανατομικά προβλήματα του άκρου πόδα και του αστραγάλου. Είναι πιο συχνή σε ορισμένες πληθυσμιακές ομάδες, όπως στους δρομείς (ειδικά όταν προπονούνται φορώντας ακατάλληλα υποδήματα), στα άτομα άνω των 40 ετών, στα παχύσαρκα άτομα, στους πάσχοντες από αρθρίτιδα, σε όσους έχουν βράχυνση του αχιλλείου τένοντα κ.λπ. Η αντιμετώπισή της συμπεριλαμβάνει ανάπαυση, παγοθεραπεία και πιεστική περίδεση του ποδιού, χρήση ειδικών ορθωτικών πελμάτων (πάτων) στα παπούτσια και ειδικά σχεδιασμένη φυσικοθεραπεία ώστε αφενός να διατηρηθεί η λειτουργικότητα της περιοχής και να αποφευχθεί η δυσκαμψία, αφετέρου να διορθωθεί το αίτιο του πόνου.
Μερικές φορές, όμως, αν τα ανατομικά προβλήματα της περιοχής είναι πολύ έντονα, μπορεί να χρειασθεί χειρουργική αντιμετώπιση.
Η οπίσθια κνημιαία τενοντίτιδα (posterior tibial tendonitis) μπορεί να προκληθεί από οξύ τραυματισμό (π.χ. μια πτώση) που θα προκαλέσει ρήξη (μικρή ή μεγάλη) ή φλεγμονή στον τένοντα του οπίσθιου κνημιαίου μυός. Ο μυς αυτός εκτείνεται στο εσωτερικό τμήμα της κνήμης και ενώνεται με τα οστά του πέλματος κοντά στην ποδική καμάρα. Ο τένοντας αυτός μπορεί να τραυματιστεί και από την υπέρχρηση, π.χ. σε ανθρώπους που ασχολούνται με αθλήματα υψηλής πρόσκρουσης (π.χ. μπάσκετ, τένις, ποδόσφαιρο). Η οπίσθια κνημιαία τενοντίτιδα εκδηλώνεται συχνότερα στις γυναίκες και στις ηλικίες άνω των 40 ετών. Άλλοι παράγοντες κινδύνου είναι η παχυσαρκία, ο διαβήτης και η υπέρταση. Ο πόνος που προκαλεί γίνεται αισθητός στην εσωτερική πλευρά του πέλματος και στον σύστοιχο αστράγαλο, ενώ επιδεινώνεται με τη δραστηριότητα (πολλοί πάσχοντες δεν μπορούν να περπατήσουν ή να σταθούν για πολλή ώρα).
Και σε αυτή την περίπτωση απαιτούνται ανάπαυση, ψυχρά επιθέματα, ορθωτικά πέλματα (πάτοι) στα παπούτσια και ειδική φυσικοθεραπεία, αλλά η αποθεραπεία μπορεί να διαρκέσει αρκετό καιρό (όπως συμβαίνει με όλες τις τενοντίτιδες, ειδικά όταν εμπεριέχουν ρήξη του τένοντα). Μερικές φορές (π.χ. σε περίπτωση ολικής ρήξης του τένοντα) απαιτείται χειρουργική θεραπεία.
Το διάστρεμμα στη βάση του μεγάλου δακτύλου του ποδιού (turf toe) αναπτύσσεται έπειτα από βίαιη υπερέκταση του μεγάλου δακτύλου. Αυτό μπορεί να συμβεί κυρίως σε αθλητές (π.χ., όταν ένας ποδοσφαιριστής αστοχήσει και αντί να κλωτσήσει τη μπάλα, κλωτσάει με δύναμη το έδαφος).
Ο τραυματισμός αυτός μπορεί να προκαλέσει ρήξη στον σύνδεσμο που υποστηρίζει την άρθρωση μεταξύ του δακτύλου και του ταρσού (λέγεται 1η μεταταρσιοφαλαγγική άρθρωση). Ο ταρσός (κοινώς: κουντεπιέ) είναι το πάνω τμήμα του άκρου πόδα. Το διάστρεμμα στη βάση του δακτύλου προκαλεί πόνο κατά τη βάδιση και το τρέξιμο, καθώς και μυϊκές κράμπες στο δάκτυλο.
Όπως σε όλες τις αθλητικές κακώσεις, έτσι και εδώ συνιστάται ανάπαυση, ψυχρά επιθέματα (παγοθεραπεία), συμπίεση και ανύψωση του ποδιού. Η φυσικοθεραπεία μπορεί να μειώσει τη φλεγμονή στην περιοχή και να αποκαταστήσει σταδιακά την φυσιολογική κινητικότητα του προσβεβλημένου δακτύλου.
Το σύνδρομο του ταρσιαίου σωλήνα (tarsal tunnel syndrome) εκδηλώνεται όταν συμπιεστεί από οστό ή ιστό ένα κύριο νεύρο του ποδιού (λέγεται οπίσθιο κνημιαίο νεύρο). Η κατάσταση αυτή είναι αντίστοιχη με το σύνδρομο του καρπιαίου σωλήνα στο χέρι. Η εμφάνιση του συνδρόμου είναι πιο συχνή στα άτομα με πλατυποδία, στα άτομα με αρθρίτιδα, έπειτα από έναν τραυματισμό (π.χ. διάστρεμμα αστραγάλου), στους πάσχοντες από ορισμένα νοσήματα (π.χ. διαβήτης) κ.λπ. Το σύνδρομο του ταρσιαίου σωλήνα προκαλεί πόνο ο οποίος συνήθως γίνεται αισθητός στην εσωτερική πλευρά του αστραγάλου και στο πέλμα. Ο πόνος άλλοτε είναι εντοπισμένος και άλλοτε εκτεταμένος (μπορεί να φτάσει μέχρι τα δάκτυλα). Μπορεί επίσης να συνοδεύεται από αίσθημα καύσου (κάψιμο), «μυρμήγκιασμα» και μούδιασμα του άκρου πόδα ή του αστραγάλου, και από αδυναμία των μυών στο κάτω μέρος του ποδιού και στο μεγάλο δάκτυλο.
Τα συμπτώματα μπορεί να επιδεινώνονται με την ορθοστασία ή τη βάδιση και να υποχωρούν με την ανάπαυση. Μπορεί επίσης να διαταράσσουν τον ύπνο.
Η θεραπεία συμπεριλαμβάνει ανάπαυση, παγοθεραπεία, ακινητοποίηση και φυσικοθεραπεία που μπορεί να βοηθήσει τους πάσχοντες να βελτιώσουν την λειτουργικότητά τους και να ανακτήσουν ταχύτερα τις δραστηριότητές τους. Το φυσικοθεραπευτικό πλάνο μπορεί να περιλαμβάνει δραστηριότητες που απελευθερώνουν το νεύρο, ασκήσεις για μυϊκή ενδυνάμωση, κινήσεις ισορροπίας και συγχρονισμού κ.λπ.
Μπορεί επίσης να απαιτηθούν ορθωτικά πέλματα στα παπούτσια, ώστε να υποστηριχθεί η ποδική καμάρα και να αποσυμπιεστεί η περιοχή.
«Η φυσικοθεραπεία είναι συχνά ένας από τους κύριους τρόπους αντιμετώπισης του πόνου στα πέλματα, ο οποίος είναι δύσκολος στην διαχείρισή του και μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την καθημερινότητα των ασθενών», τονίζει ο κ. Κακαβάς. «Όποιος πάσχει από πόνο σε ένα ή και στα δύο πέλματα ο οποίος είναι οξύς ή επιμένει, πρέπει να απευθύνεται σε έναν ειδικό για αξιολόγηση. Μπορούμε να βοηθήσουμε σημαντικά τους ασθενείς μας να τον ξεπεράσουν και να επιστρέψουν στις φυσιολογικές δραστηριότητές τους».
