Ποιο είναι το «φλέγον» θέμα στη σύγχρονη υποβοηθούμενη αναπαραγωγή;

Οι «πτωχές απαντήτριες» αποτελούν μείζον πρόβλημα για την αναπαραγωγική ιατρική λόγω της αυξημένης ηλικίας κατά την οποία αποφασίζουν οι γυναίκες να κάνουν παιδί. Κι ενώ οι ειδικοί σήμερα τις διαχειρίζονται σε ικανοποιητικό βαθμό, διεξάγονται διαρκώς σχετικές μελέτες, προκειμένου να βρεθούν αποτελεσματικότερες προσεγγίσεις.

«Πτωχές απαντήτριες» αποκαλούνται οι γυναίκες που έχουν περιορισμένη ανταπόκριση στη διέγερση των ωοθηκών με φάρμακα κατά την εξωσωματική γονιμοποίηση, με αποτέλεσμα ο αριθμός των ωαρίων που παράγουν να είναι μικρότερος από τον αναμενόμενο καθώς και από το μέσο όρο των ωαρίων των γυναικών της ηλικίας τους. Οι πτωχές απαντήτριες αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το ένα τρίτο των περιπτώσεων που καταφεύγουν στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή. Συνήθως είναι γυναίκες προχωρημένης αναπαραγωγικής ηλικίας (>38), με χαμηλό  αποθεματικό ωοθηκών. Ωστόσο, υπάρχει και μια ομάδα νεότερων γυναικών (<35) που εμφανίζουν εξασθενημένη ανταπόκριση στην ελεγχόμενη διέγερση των ωοθηκών. Οι αιτίες σε πολλές από αυτές τις περιπτώσεις είναι επί του παρόντος ασαφείς.

«Η πτωχή ανταπόκριση των γυναικών οφείλεται στο γεγονός ότι τα ανώριμα ωάρια που βρίσκονται στις ωοθήκες τους, τα οποία εμείς ενεργοποιούμε με τα φάρμακα, είτε είναι λιγότερα, είτε δεν ενεργοποιούνται με τις συνιστώμενες δόσεις. Η κατάσταση αυτή έχει ως αποτέλεσμα να λαμβάνεται μικρός αριθμός ωαρίων κατά την ωοληψία και –κατά συνέπεια- να περιορίζονται οι επιλογές ως προς τα έμβρυα που παράγονται και θα μεταφερθούν στη μήτρα», αναφέρει ο Χάρης Χ. Χηνιάδης, Μαιευτήρας-Χειρουργός Γυναικολόγος με εξειδίκευση στην Εξωσωματική Γονιμοποίηση και τη Λαπαροσκοπική Χειρουργική, συνεργάτης στη Μονάδα Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής του Μαιευτηρίου «ΜΗΤΕΡΑ» (https://www.hiniadis.com/).

Όπως ο ίδιος εξηγεί, εάν οι ωοθήκες δεν ενεργοποιηθούν ικανοποιητικά με τις συνιστώμενες δόσεις φαρμάκων, οι επιπλέον δόσεις δεν έχουν κανένα πρόσθετο αποτέλεσμα.  Η διέγερση αφορά τα ωοθυλάκια του τρέχοντος μήνα αλλά και των δύο επόμενων, γεγονός που έχει «γεννήσει» το μύθο ότι μεταξύ των κύκλων εξωσωματικής πρέπει να μεσολαβεί διάστημα τριών μηνών.

Η αντιμετώπιση

Οι επιστήμονες αναζητούν διαρκώς τρόπους για να βελτιστοποιήσουν την απόδοση των ωοθηκών των πτωχών απαντητριών. Σήμερα, διαχειρίζονται αυτές τις περιπτώσεις με βάση συγκεκριμένα πρωτόκολλα, που περιλαμβάνουν τις εξής επιλογές:

Χρήση δύο φαρμάκων, ενός για τη διέγερση των ωοθηκών και ενός –σε δεύτερο χρόνο- για τον έλεγχο της αύξησης του μεγέθους των ωοθυλακίων (βραχύ πρωτόκολλο με ανταγωνιστή).
Συνδυασμούς συγκεκριμένων φαρμάκων (FSH & LH) τα οποία μαζί αποδίδουν καλύτερα, με κέρδος 1-2 επιπλέον ωαρίων σε κάθε διέγερση.
Καλλιέργεια των εμβρύων μέχρι την 5η μέρα της ζωής τους (στάδιο βλαστοκύστης), αυξάνοντας τις πιθανότητες για επιλογή καλύτερης ποιότητας εμβρύων που θα οδηγήσουν σε εγκυμοσύνη.

«Επειδή υπάρχει δυνατότητα κατάψυξης ωαρίων, με την υαλοποίηση, υπάρχει επίσης δυνατότητα συλλογής ωαρίων (τεχνική Collect & Freeze), μέχρι να επιτευχθεί ένας κατάλληλος αριθμός καλής ή πολύ καλής ποιότητας εμβρύων, τα οποία θα οδηγήσουν σε εγκυμοσύνη. Σε αυτήν την περίπτωση, μεταφέρονται τα έμβρυα σε έναν άλλον κύκλο, όπου έχει προετοιμαστεί το ενδομήτριο για την εμφύτευσή τους», επισημαίνει ο κ. Χηνιάδης.

Τα ποσοστά επιτυχίας

Τα ποσοστά επιτυχίας σε αυτές τις περιπτώσεις κυμαίνονται από 3-50%. Η επίτευξη εγκυμοσύνης δεν εξαρτάται μόνο από τον αριθμό των ωαρίων, αλλά και από την ποιότητά τους, η οποία είναι άμεσα συνδεδεμένη με την ηλικία. Για την ακρίβεια, η ηλικία αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για την ποιότητα του ωαρίου, άρα και του εμβρύου. Για παράδειγμα, μια γυναίκα ηλικίας 42-43 ετών έχει 70% πιθανότητες να έχει ανώμαλο ωάριο, άρα και έμβρυο. Αντίθετα, μια γυναίκα 35 ετών, με τα ίδια ορμονικά χαρακτηριστικά και την ίδια απόδοση των ωοθηκών στα φάρμακα έχει μεγαλύτερο ποσοστό επιτυχίας, γιατί έχει καλύτερης ποιότητας ωάρια.

«Τα ωάρια μίας γυναίκας 35 ετών, ποιοτικά είναι το ίδιο καλά με οποιασδήποτε άλλης στο ηλικιακό γκρουπ της, ανεξάρτητα από το αν έχει πτωχή απάντηση στα φάρμακα. Αντίστοιχα, μία γυναίκα 42 ετών,  θα έχει χαμηλής ποιότητας ωάρια, όπως και οι άλλες γυναίκες της ηλικίας της, ανεξάρτητα από το αν είναι πτωχή απαντήτρια», εξηγεί ο κ. Χηνιάδης.

Αναποτελεσματικά τα πρόσθετα φάρμακα

Τέλος στην άσκοπη ταλαιπωρία και λήψη φαρμάκων αναμένεται να βάλει νέα κατευθυντήρια οδηγία, η οποία πρόκειται να εκδοθεί σύντομα από την Ευρωπαϊκή Ένωση Αναπαραγωγής και Εμβρυολογίας (ESHRE).  Η νέα οδηγία επιβεβαιώνει ότι η χρήση επιπρόσθετων φαρμάκων, είτε πρόκειται για την ασπιρίνη, είτε για την ηπαρίνη χαμηλού μοριακού βάρους, είτε για άλλα σκευάσματα, όπως κορτιζόνη, αντιβιοτικά, μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη κλπ., σε καμία περίπτωση δεν βελτιώνει τα ποσοστά επιτυχίας στην εξωσωματική γονιμοποίηση. Ειδική αναφορά γίνεται στις πτωχές απαντήτριες, οι οποίες συχνά γίνονται αντικείμενο μελέτης  από ιατρούς, που δοκιμάζουν πάνω τους διάφορα πρόσθετα, τα οποία αποδεδειγμένα δεν έχουν κανένα αποτέλεσμα.