O ρόλος της άσκησης και της διατροφής στον καρκίνο του προστάτη

Η έντονη άσκηση αποτελεί τελικά ανασταλτικό παράγοντα  στην εμφάνιση επιθετικού καρκίνου του προστάτη, σύμφωνα με μια απόπειρα σύνθεσης της γνώσης της επιστημονικής κοινότητας για τον ρόλο της άσκησης στον συγκεκριμένο καρκίνο. Όπως φαίνεται από τα ευρήματα αξιολόγησης μελετών, μεταναλύσεων και ανασκοπήσεων, παρότι η σωματική δραστηριότητα δεν μειώνει σημαντικά τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του προστάτη, η μέτρια και έντονη άσκηση μπορεί να λειτουργήσει προστατευτικά για την επιθετική μορφή του.

Επιπλέον, λόγω των πολλών άλλων πλεονεκτημάτων της τακτικής μέτριας-έντονης άσκησης και μιας διατροφής υψηλής περιεκτικότητας σε λαχανικά και φρούτα και χαμηλής περιεκτικότητας σε κόκκινα / επεξεργασμένα κρέατα και λίπη, οι ερευνητές κατέληξαν ότι αυτά τα πρότυπα τρόπου ζωής πρέπει να συστήνονται στους άνδρες.

«Ο καρκίνος του προστάτη είναι η δεύτερη πιο συχνή κακοήθεια στους άνδρες παγκοσμίως και η τρίτη κύρια αιτία θανάτου από καρκίνο. Πρόκειται για μια πολυπαραγοντική ασθένεια από την οποία κινδυνεύουν κυρίως μεγαλύτερης ηλικίας και με οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του προστάτη άνδρες. Μερικοί παράγοντες κινδύνου, όμως, είναι στο χέρι όλων να τροποποιηθούν», επισημαίνει ο  χειρουργός ουρολόγος-ανδρολόγος  Δρ. Μάρκος Καραβιτάκης.

Όπως διευκρινίζει, περιβαλλοντικοί παράγοντες, όπως η μόλυνση του αέρα / νερού, η έκθεση σε βιομηχανικές χημικές ουσίες, σε προϊόντα καπνού και σε ακτινοβολία και η λήψη ορισμένων φαρμάκων, διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην παθολογία του καρκίνου του προστάτη. Επιρρεπείς στην εμφάνισή του φαίνεται να είναι οι παχύσαρκοι και όσοι δεν διάγουν ενεργό τρόπο ζωής και ακολουθούν ανθυγιεινή διατροφή. «Μόνο το 5% - 10% όλων των καρκίνων συνδέεται με γενετικές ανωμαλίες», τονίζει.

Λόγω του μεγάλου ενδιαφέροντος για τους τροποποιήσιμους παράγοντες κινδύνου, όπως η σωματική αδράνεια και η φτωχή σε φυσικά αντιοξειδωτικά διατροφή, τις τελευταίες δεκαετίες έχει πραγματοποιηθεί μεγάλος αριθμός ερευνών. Έτσι, ο τρόπος ζωής έχει αναφερθεί ως σημαντική πτυχή της ποιότητάς της στους επιζώντες από καρκίνο του προστάτη και παράγοντας που επιβραδύνει την πρόοδο του καρκίνου και μειώνει τη θνησιμότητα.

Όσον αφορά τον ρόλο της άσκησης στην εμφάνιση καρκίνου του προστάτη, οι ερευνητές επισημαίνουν ότι δεν υπάρχει οριστικό πόρισμα που να υποστηρίζει τον προληπτικό ρόλο της φυσικής δραστηριότητας, ωστόσο, υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι η τακτική έντονη άσκηση μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο επιθετικού καρκίνου του προστάτη. Το πρόβλημα με τις μελέτες που αφορούν την επίδραση της άσκησης στην εμφάνιση καρκίνου του προστάτη σχετίζεται με τη μεθοδολογία και το σχεδιασμό των μελετών που εμφανίζουν σημαντικά ελαττώματα.

Για το ρόλο της διατροφής με βάση τις μέχρι σήμερα μελέτες, είναι αδύνατο να προσδιοριστούν συγκεκριμένα διατροφικά πρότυπα που να έχουν τη δυνατότητα να αποτρέψουν τον εμφάνιση καρκίνου. Στις μελέτες, η έλλειψη στοιχείων για τη σύνθεση της διατροφής, του τρόπου παρασκευής των γευμάτων και της θερμιδικής πρόσληψης δυσκολεύουν σημαντικά την εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων. 

Γενικότερα πάντως, με βάση τις μέχρι σήμερα ενδείξεις, από τα αποτελέσματα των ερευνών επικρατεί η άποψη ότι η υψηλής έντασης δραστηριότητα προστατεύει από τον επιθετικό καρκίνο του προστάτη και ότι η τακτική μέτρια δραστηριότητα μπορεί να ενισχύσει τα αντιοξειδωτικά συστήματα, αποτρέποντας έτσι το οξειδωτικό στρες. Eπιπλέον, σε μελέτες που χώρισαν τη φυσική δραστηριότητα σε τέσσερις τομείς: νοικοκυριό, μετακινήσεις, ψυχαγωγική και επαγγελματική, οι ερευνητές είδαν ότι υπάρχει μείωση του κινδύνου εμφάνισης επιθετικής νόσου στα υψηλά-μέτρια επίπεδα φυσικής δραστηριότητας που αφορούσαν είτε επαγγελματικές δραστηριότητες είτε ψυχαγωγία.

Το μέγεθος της μείωσης των κινδύνων που διαπιστώθηκε στις ανασκοπήσεις κυμαινόταν από 10% έως 56% για την επαγγελματική φυσική δραστηριότητα και από 5% έως 65% για τις ψυχαγωγικές δραστηριότητες. Η μείωση του κινδύνου αναφέρθηκε σε τρεις από τις έξι μελέτες και κυμαίνονταν από 72% έως 93%.

Σχετικά με τη διατροφή, τα συμπεράσματα των μελετών ποικίλουν. Σε ορισμένες μελέτες βρέθηκε μια αντίστροφη συσχέτιση μεταξύ της υψηλής πρόσληψης λαχανικών και φρούτων και καρκίνου του προστάτη, σε άλλες βρέθηκε μια στατιστικά σημαντική προστατευτική επίδραση, ενώ σε άλλες φαίνεται ότι η μείωση του κινδύνου είναι πολύ μικρότερη. Όσον αφορά στην κατανάλωση κρέατος, μελέτες ανέφεραν ότι υπάρχει θετική συσχέτιση μεταξύ κρέατος, κόκκινου κρέατος και επεξεργασμένου, και κινδύνου ανάπτυξης καρκίνου του προστάτη.

Συγκεκριμένα, η υψηλή κατανάλωση κρέατος συνδέθηκε σημαντικά με αυξημένο κίνδυνο καρκίνου του προστάτη τουλάχιστον κατά 56%. Μια ανασκόπηση ανέφερε ότι όσοι ακολουθούν τη μεσογειακή διατροφή έχουν σημαντικά περισσότερες πιθανότητες μείωσης των κινδύνων συγκριτικά με εκείνους που ακολουθούν τον δυτικό τρόπο διατροφής. Ομοίως, μια άλλη μελέτη διαπίστωσε μείωση κατά 46% του κινδύνου στους ανθρώπους που κατανάλωναν πολλές ντομάτες και λιπαρά ψάρια και μικρές ποσότητες επεξεργασμένου κρέατος. Η θετική επίδραση της ντομάτας διαπιστώθηκε και σε άλλες μελέτες.

«Επειδή σε τακτικά διαστήματα πραγματοποιείται μια μελέτη και τα ευρήματά της παρουσιάζονται ως δεδομένα στην πρόληψη ή αντιμετώπιση μιας ασθένειας, οι ενδιαφερόμενοι συχνά βρίσκονται σε σύγχυση για τον τρόπο ζωής και διατροφής που θα πρέπει να ακολουθούν. Υπάρχουν ωστόσο κατευθυντήριες οδηγίες, για τις οποίες μπορούν οι ενδιαφερόμενοι να ενημερώνονται από τον θεράποντα ιατρό τους. Η εφαρμογή τους δεν εξασφαλίζει, βέβαια, την αποφυγή του καρκίνου. Ακόμα, όμως, κι όταν η νόσος προκύψει, η εξέλιξη των ιατρικών και χειρουργικών μεθόδων θεραπείας προσφέρουν στον ασθενή μεγαλύτερες πιθανότητες ίασης και μάλιστα χωρίς ταλαιπωρία. Η λαπαροσκοπική και ρομποτική χειρουργική προσφέρει ταχύτερη ανάρρωση, λιγότερο μετεγχειρητικό πόνο και γρηγορότερη επιστροφή στις καθημερινές δραστηριότητες. Τα ουσιαστικά αυτά πλεονεκτήματα έχουν καθιερώσει και στη χώρα μας τις συγκεκριμένες μεθόδους, με εκπληκτικά αποτελέσματα», καταλήγει ο Δρ. Μάρκος Καραβιτάκης που είναι εξειδικευμένος στην ελάχιστα επεμβατική χειρουργική στην ουρολογία.