Αντιβιοτικά: Η επίσκεψη στο γιατρό σχετίζεται με την ασφάλεια του ασθενή

Με αφορμή την Παγκόσμια Εβδομάδα Ευαισθητοποίησης για την Ορθολογική Χρήση των Αντιβιοτικών αλλά και την Ευρωπαϊκή Ημέρα Ενημέρωσης για τα Αντιβιοτικά, η δρ. Φλώρα Κοντοπίδου, παθολόγος λοιμώξεων και υπεύθυνη του Γραφείου Νοσοκομειακών Λοιμώξεων και Μικροβιακής Αντοχής του Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ), διαφωτίζει στην A.V. κρίσιμες πτυχές του μείζονος θέματος δημόσιας υγείας, το οποίο ονομάζεται «αντοχή στα αντιβιοτικά».

Τι είναι μικροβιακή αντοχή ή, αλλιώς, αντοχή στα αντιβιοτικά;
Η μικροβιακή αντοχή είναι ένα εργαστηριακό φαινόμενο, που όμως εκφράζει σε αληθινές συνθήκες, την πιθανή αποτυχία της θεραπείας της λοίμωξης εάν δοθεί το συγκεκριμένο αντιβιοτικό στο οποίο το βακτήριο έχει αναπτύξει αντοχή. Η μικροβιακή αντοχή αναπτύσσεται με την υπερκατανάλωση ή μη ορθή χρήση των αντιβιοτικών και με την οριζόντια μετάδοση των ανθεκτικών βακτηρίων από ασθενή σε ασθενή όταν δεν τηρούνται οι κανόνες υγιεινής. Γι’ αυτό το λόγο οι επιπτώσεις της δεν αφορούν την προσωπική υγεία του καθενός μας αλλά και την υγεία των συνανθρώπων μας (οικείο περιβάλλον, συν-νοσηλευόμενοι ασθενείς). Επίσης, έχει αποδειχθεί η μεταφορά της από τον άνθρωπο στα ζώα και στο περιβάλλον.

Κατά τις τελευταίες δεκαετίες, η χώρα μας κατέχει μία απ ό τις πρώτες θέσεις, αν όχι την πρώτη στη μικροβιακή αντοχή στην ΕΕ. Έχει υπάρξει κάποια πρόοδος στον τομέα αυτό και σε τι συνίσταται;
Κατέχουμε την πρώτη θέση στην κατανάλωση των αντιβιοτικών στον εξωνοσοκομειακό χώρο, με το μεγαλύτερο ποσοστό να χορηγείται για λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού. Η βελτίωση που βλέπουμε τα τελευταία χρόνια είναι περισσότερο ποιοτική με τη χρήση παλαιότερων αντιβιοτικών. Σχετικά με τα επίπεδα μικροβιακής αντοχής, έχουμε τα υψηλότερα ποσοστά σε συγκεκριμένες κατηγορίες βακτηρίων που όμως αφορούν τα νοσοκομεία και που η διασπορά τους, γενικότερα στον ευρωπαϊκό και διεθνή χώρο τα τελευταία χρόνια, αυξάνεται διαρκώς. Για το λόγο αυτό άλλωστε, η κινητοποίηση της παγκόσμιας κοινότητας για την αντιμετώπιση της μικροβιακής αντοχής είναι τόσο έντονη.

Ποιο θεωρείτε ως το πιο σημαντικό μέτρο που μπορεί να ληφθεί για την αντιμετώπιση του προβλήματος;
Στον χώρο τον εξωνοσοκομειακό, η παγκόσμια κοινότητα έχει αναδείξει ως σημαντικότερο μέτρο την υπεύθυνη και ορθή χρήση των αντιβιοτικών στον άνθρωπο, στην κτηνιατρική και κτηνοτροφία και στο περιβάλλον. Αυτό αποτελεί και τη βάση της ενιαίας υγείας, δηλαδή την αντιμετώπιση της μικροβιακής αντοχής ενιαία σε άνθρωπο, ζώα, περιβάλλον, γιατί οι επιπτώσεις της αφορούν ολόκληρο το οικοσύστημα.

Όσον αφορά τα νοσοκομεία το θέμα είναι περισσότερο πολύπλοκο. Ο έλεγχος της μικροβιακής αντοχής στο νοσοκομειακό περιβάλλον απαιτεί πολυτομεακές και πολύπλευρες δράσεις που να στοχεύουν τόσο στην ορθή χρήση των αντιβιοτικών όσο και στην εφαρμογή των μέτρων πρόληψης ελέγχου όπως είναι για παράδειγμα η Υγιεινή των Χεριών.

Ο απλός πολίτης πώς μπορεί να προστατευθεί και/ή να συμβάλει στην καταπολέμηση της μικροβιακής αντοχής;
Το σημαντικότερο είναι οι πολίτες να μην αγοράζουν αντιβιοτικά από τα φαρμακεία ή από το διαδίκτυο ή να χρησιμοποιούν αντιβιοτικά που τους έχουν περισσέψει στο σπίτι χωρίς να συμβουλευτούν τον γιατρό τους. Η συνταγογράφηση των αντιβιοτικών δεν είναι απαραίτητη μόνο για την ασφαλιστική κάλυψη του κόστους του φαρμάκου. Η επίσκεψη στον γιατρό σχετίζεται άμεσα με την ασφάλεια του ασθενή, γιατί η συνταγογράφηση του φαρμάκου ακολουθεί την κλινική εκτίμηση του ασθενή από τον ιατρό. Επίσης, ο γιατρός θα μας καθοδηγήσει για το πώς να λάβουμε τη θεραπεία μας και για πόσο χρονικό διάστημα.

Πρόκειται για οδηγίες που βασίζονται σε διεθνείς επιστημονικά τεκμηριωμένες αρχές και γι αυτό θα πρέπει να τις τηρούμε. Η πρώιμη διακοπή των φαρμάκων προδιαθέτει στην ανάπτυξη ανθεκτικών μικροοργανισμών και στις υποτροπές της λοίμωξης, όπως και η υποδοσολογία. Τέλος, θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι κάθε ένα επεισόδιο λοίμωξης είναι διαφορετικό από τα άλλα, ακόμη κι αν εμφανίζουμε τα ίδια συμπτώματα, ειδικά όσον αφορά την θεραπεία τους.

Ειδικά για τις λοιμώξεις του αναπνευστικού, λόγω και της επερχόμενης χειμερινής περιόδου, να θυμάστε ότι η συντριπτική πλειονότητα των λοιμώξεων αυτών είναι ιογενούς αιτιολογίας και άρα δεν χρειάζονται αντιβιοτικά για να θεραπευτούν. Υπάρχουν πολύ αξιόπιστα άμεσα τεστ που μπορούν να βοηθήσουν τον γιατρό να διαγνώσει την ιογενή από την μικροβιακή λοίμωξη και να αποφύγει την χορήγηση αντιβιοτικών.

Η αντιμετώπιση της μικροβιακής αντοχής κατέχει υψηλή θέση στην ατζέντα δημόσιας υγείας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το ΚΕΕΛΠΝΟ μετέχει από πλευράς Ελλάδας, μαζί με άλλους 44 εταίρους, στην Κοινή Δράση για τη Μικροβιακή Αντοχή (EU-JAMRAI). Ως υπεύθυνη του προγράμματος, ποιες οι προσδοκίες σας από το πρόγραμμα;
Η μικροβιακή αντοχή ειδικά για τη χώρα μας είναι πραγματικά μία κρίση δημόσιας υγείας. Τα τελευταία χρόνια γίνεται μία μεγάλη προσπάθεια στα ελληνικά νοσοκομεία για τον έλεγχο και την πρόληψη των νοσοκομειακών λοιμώξεων καθώς και της μικροβιακής αντοχής. Στο πλαίσιο αυτής της εθνικής προσπάθειας, το ΚΕΕΛΠΝΟ ανέλαβε να ηγηθεί μίας κοινής ευρωπαϊκής δράσης με στόχο να καταθέσει την εμπειρία της χώρας στον τομέα αυτό και να μάθει από την εμπειρία κρατών με προηγμένα συστήματα στον έλεγχο των νοσοκομειακών λοιμώξεων. Η εφαρμογή της πρόληψης των λοιμώξεων διεθνώς είναι μία μεγάλη πρόκληση για όλα τα υγειονομικά συστήματα και η αποτελεσματικότητά της εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως είναι οι ιδιαιτερότητες του υγειονομικού συστήματος, του θεσμικού πλαισίου κάθε χώρας αλλά της κουλτούρας ασθενών και επαγγελματιών υγείας. Στόχος της δράσης είναι να διερευνηθούν αυτοί οι παράγοντες ώστε να οδηγηθούμε σε αποτελεσματικές δράσεις.