Η ανοσοθεραπεία στη μάχη με τον καρκίνο του πνεύμονα

Ο καρκίνος του πνεύμονα οφείλεται κυρίως στο κάπνισμα και είναι η βασική αιτία θανάτου από καρκίνο παγκοσμίως, σε συντριπτικό ποσοστό. Κάθε χρόνο 1,76 εκατομμύριο άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους από καρκίνο του πνεύμονα, αριθμός που αντιστοιχεί σε περισσότερους από 4.800 θανάτους καθημερινά.

Ο καρκίνος του πνεύμονα διακρίνεται σε δύο μεγάλες κατηγορίες: τον μη μικροκυτταρικό (ΜΜΚΠ), που είναι και ο συχνότερος, και τον μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα.
Τα ποσοστά επιβίωσης είναι πολύ μικρότερα στον καρκίνο του πνεύμονα  σε σχέση με τους άλλους συχνούς καρκίνους:  Το μέσο ποσοστό των ασθενών με ΜΜΚΠ που επιβιώνουν για 5 έτη είναι 17,1%, τη στιγμή που στον καρκίνο του παχέος εντέρου είναι 65%, στον καρκίνο του μαστού 90% και στον καρκίνο του προστάτη 99,9%. Τα αποτελέσματα είναι τόσο φτωχά επειδή τη στιγμή που γίνεται η διάγνωση, περισσότεροι από τους μισούς ασθενείς με καρκίνο του πνεύμονα  έχουν ήδη μεταστάσεις και σε άλλα όργανα. 

Μέχρι πρόσφατα, η συνήθης αγωγή για τους περισσότερους ασθενείς με προχωρημένο ΜΜΚΠ ήταν η χημειοθεραπεία. Όταν προστέθηκε σε αυτή το bevacizumab (ένα φάρμακο που εμποδίζει τον καρκινικό όγκο να δημιουργεί νέα αγγεία), τα αποτελέσματα της θεραπείας βελτιώθηκαν, αυξάνοντας την επιβίωση.

Η εποχή της ανοσοθεραπείας

Τα καρκινικά κύτταρα έχουν τη δυνατότητα να «κρύβονται» από το ανοσοποιητικό σύστημα, δηλαδή από την άμυνα του οργανισμού. Η κατανόηση του μηχανισμού με τον οποίο συμβαίνει αυτό, οδήγησε στην ανοσοθεραπεία, δηλαδή μια νέα γενιά φαρμάκων, που επιτρέπουν στα αμυντικά κύτταρα να αναγνωρίζουν και να καταστρέφουν τα κακοήθη κύτταρα. 

Σε μια ομάδα των ασθενών με ΜΜΚΠ, τα καρκινικά κύτταρα εμφανίζουν υψηλά επίπεδα της πρωτεΐνης PD-L1. Σε αυτούς, η ανοσοθεραπεία σχετίζεται με καλύτερη αποτελεσματικότητα. Το ανοσοθεραπευτικό φάρμακο pembrolizumab έχει εγκριθεί από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων για ασθενείς με ΜΜΚΠ που δεν έχουν πάρει προηγούμενη θεραπεία για την προχωρημένο νόσο τους, όταν η πρωτεΐνη PD-L1 ανιχνεύεται σε τουλάχιστον 50% των καρκινικών κυττάρων.

Όμως και στους ασθενείς με χαμηλότερα επίπεδα της PD-L1, τα φάρμακα της ανοσοθεραπείας έχουν υψηλή αποτελεσματικότητα, όταν συνδυάζονται με κλασική χημειοθεραπεία ή άλλα φάρμακα ανοσοθεραπείας, αλλά και σε τριπλούς συνδυασμούς της ανοσοθεραπείας με χημειοθεραπεία και βιολογικούς παράγοντες. 

▶ Στο πρόσφατο συνέδριο της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Παθολογικής Ογκολογίας (ESMO), σύμφωνα με τη μελέτη IMpower130, η προσθήκη της ανοσοθεραπείας με το φάρμακο atezolizumab στην κλασική χημειοθεραπεία βελτίωσε σημαντικά τη δραστικότητα της θεραπείας, με τα αποτελέσματα να είναι πιο εμφανή σε ασθενείς με χαμηλά επίπεδα πρωτεΐνης PD-L1 στα καρκινικά κύτταρα.

▶ Λίγο νωρίτερα, στο ετήσιο συνέδριο της Αμερικανικής Εταιρείας Κλινικής Ογκολογίας (ASCO) του 2018, ανακοινώθηκαν τα αποτελέσματα της μελέτης του συνδυασμού ανοσοθεραπείας (atezolizumab)  με χημειοθεραπεία, αλλά και το βιολογικό παράγοντα εναντίον της αγγειογένεσης bevacizumab. Σύμφωνα με αυτά, η προσθήκη του atezolizumab ελάττωνε τον κίνδυνο θανάτου και  βελτίωνε τη διάρκεια επιβίωσης. Το όφελος στην επιβίωση αφορούσε όλες τις υποομάδες ασθενών που συμμετείχαν στη μελέτη, ενώ είναι η πρώτη φορά που φάνηκε όφελος και για ασθενείς με ιδιαίτερους μοριακούς δείκτες, στους οποίους η ανοσοθεραπεία μόνη δεν είχε δείξει όφελος. Βελτίωση στην έκβαση της νόσου είχαν και ασθενείς με δυσμενή χαρακτηριστικά (π.χ. μεταστάσεις στο ήπαρ), όταν η θεραπεία τους περιλάμβανε τον συνδυασμό με την ανοσοθεραπεία, ενώ το όφελος αφορούσε και όγκους με χαμηλά ή μηδενικά επίπεδα PD-L1.

Σημαντικές ήταν, πάντως, και οι εξελίξεις για τον μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα, μετά από 20 χρόνια αποτυχημένων προσπαθειών. Στο πρόσφατο Παγκόσμιο Συνέδριο για τον Καρκίνο του Πνεύμονα (WCLC), που έγινε στο Τορόντο, ανακοινώθηκε ότι το atezolizumab σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία βοήθησε τα άτομα με εκτεταμένου σταδίου μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα, καθυστερώντας την εξέλιξη της νόσου και βελτιώνοντας τη συνολική επιβίωση.