Οι ραγδαίες εξελίξεις τον τομέα της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, όπως η γέννηση παιδιών από τρεις γονείς που θυμίζουν σενάρια επιστημονικής φαντασίας, έρχονται και στην Ελλάδα. Η γέννηση του πρώτου παιδιού από τρεις γονείς έχει επιτευχθεί το 2016 στο Μεξικό από Αμερικανούς επιστήμονες ενώ στην Ελλάδα έχει δοθεί άδεια από την Εθνική Αρχή Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής στην Μονάδα Εξωσωματικής Γονιμοποίησης του ΙΑΣΩ, προκειμένου να μελετηθεί πειραματικά η αποτελεσματικότητα και η ασφάλεια αυτής της μεθόδου με προκλινικές και αργότερα με κλινικές δοκιμές.
Για τις εξελίξεις στην τεχνολογία της ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, καθώς επίσης για τις τεχνικές δυνατότητες και τους ηθικούς προβληματισμούς μίλησαν στο ΑΠΕ -ΜΠΕ στο περιθώριο του συνεδρίου με θέμα "Τεχνολογία και ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή" ο ομότιμος καθηγητής Σχολής Επιστημών Υγείας – Τμήμα Ιατρικής ΑΠΘ Βασίλης Ταρλατζής και η επίκουρη καθηγήτρια Εμβρυολογίας-Γενετικής στην Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή του Τμήματος Ιατρικής της Σχολής Επιστημών Υγείας του ΑΠΘ Κατερίνα Χατζημελετίου. Το συνέδριο διοργανώνουν στις 2 και 3 Νοεμβρίου το Εργαστήριο Μελέτης Ιατρικού Δικαίου και Βιοηθικής της Νομικής Σχολής του ΑΠΘ, η Εταιρεία Νομικών Βορείου Ελλάδος (ΕΝΟΒΕ) και η Ελληνική Εταιρεία Μελέτης Δικαίου Τεχνολογίας και Κατασκευών.
Ομαλότερη εμμηνόπαυση χωρίς φάρμακα
Όπως ανέφερε ο κ. Ταρλατζής σήμερα, χάρη στη μέθοδο της κρυοσυντήρησης των ωαρίων και των εμβρύων και στη μέθοδο της υαλοποίησης γυναίκες, που έχουν προβληθεί από κακοήθη νοσήματα μπορούν να αποκτήσουν παιδιά. Επίσης, χάρη σε αυτές τις μεθόδους, μπορούν τεκνοποιήσουν και γυναίκες που θέλουν να αποκτήσουν παιδιά σε μεγαλύτερη ηλικία, όταν πλέον τα ωάριά τους έχουν μειωθεί.
Επιπλέον υπάρχει η δυνατότητα εκτός από την κρυοσυντήρηση των ωαρίων να κρυοσυντηρηθεί ο ωοθηκικός ιστός μιας γυναίκας που έχει κακοήθη πάθηση και στη συνέχεια όταν θα έχει ιαθεί να μεταφερθεί στον οργανισμό ο ιστός και να μπορέσει να παράγει ξανά ωάρια. Η τεχνική αυτή μπορεί να αποτελέσει και θεραπεία ορμονικής υποστήριξης γυναικών σε εμμηνόπαυση. Δηλαδή να μεταφερθεί ο κρυοσυντηρημένος ωοθηκικός ιστός σε οποιοδήποτε σημείο του σώματος της εμμηνοπαυσιακής γυναίκας και να παράγονται οι ορμόνες που χρειάζεται χωρίς να έχει ανάγκη τη λήψη φαρμάκων. "Αυτό", όπως ανέφερε ο κ. Ταρλατζής, "είναι κάτι που διερευνάται αυτή τη στιγμή, τεχνικά η δυνατότητα υπάρχει αλλά δεν έχει εφαρμοστεί συστηματικά για αυτή την ένδειξη".
Μια δεύτερη σημαντική τεχνολογική εξέλιξη, όπως τόνισε ο κ. Ταρλατζής, έχει γίνει στον τομέα του προεμφυτευτικού γενετικού ελέγχου για διάφορα κληρονομικά και άλλα νοσήματα. "Αυτό δίνει τη δυνατότητα να γεννηθούν υγιή παιδιά από ζευγάρια που φέρουν πολύ σοβαρές γενετικές αρρώστιες. Και μάλιστα σήμερα με τις εξελίξεις στην γενετική ανάλυση μπορούμε να διαπιστώνουμε γενετικά νοσήματα πολύ γρήγορα, πολύ εύκολα και με χαμηλό κόστος (μπορούμε με κάτω από 1000 ευρώ να ελέγξουμε πάνω από 1000 μεταλλάξεις γονιδίων σε λίγο DNA). Αυτό δίνει τη δυνατότητα να ελέγχονται τα έμβρυα για διάφορες παθολογικές καταστάσεις και να γεννιούνται υγιή παιδιά" πρόσθεσε ο κ. Ταρλατζής.
Αναφερόμενος στο θέμα των παιδιών με τρεις γονείς, ο κ.Ταρλατζής εξήγησε ότι πρόκειται για μία μέθοδο διόρθωσης προβλημάτων στο μιτοχονδριακό DNA με την μεταφορά των πυρήνων σε ωάρια που έχουν υγιές μιτοχονδριακό DNA ώστε να αποφευχθούν κάποιες πάρα πολύ σοβαρές, βαριές ασθένεις που προκύπτουν από τις βλάβες σε αυτό το είδος του DNA. "Αυτό στην Ελλάδα δεν έχει εφαρμοστεί αλλά έχει δοθεί άδεια από την Εθνική Αρχή Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής στην Μονάδα Εξωσωματικής Γονιμοποίησης του μαιευτηρίου ΙΑΣΩ προκειμένου να προχωρήσουν σε πειράματα και να μελετηθεί η αποτελεσματικότητα και η ασφάλεια αυτής της μεθόδου . Θα γίνουν προκλινικές και μετέπειτα κλινικές δοκιμές" επισήμανε ο κ.Ταρλατζής.
Παράλληλα τόνισε ότι μία πάρα πολύ σημαντική εξέλιξη, η οποία δεν εφαρμόζεται στην Ελλάδα αλλά έχει εφαρμοστεί στις ΗΠΑ και την Κίνα, είναι η διόρθωση των βλαβών στο DNA στον πυρήνα των κυττάρων μας με συνέπεια να διορθώνονται και γενετικές αρρώστιες . “Ακόμη δεν έχει γεννηθεί παιδί με αυτή τη μέθοδο , έχει γίνει σε ανθρώπινα έμβρυα στο εργαστήριο στις ΗΠΑ και στην Κίνα Η τεχνολογία αυτή η οποία συνεχώς εξελίσσεται είναι πάρα πάρα πολύ σημαντική με δεδομένο ότι μπορεί να θεραπεύσει γενετικές αρρώστιες . Διορθώνει τη βλάβη που προκαλεί την αρρώστια και έτσι θα μπορεί να αποκαθίσταται η υγεία των ασθενών. Είναι πιθανόν να εφαρμοστεί στα επόμενα χρόνια εφόσον διασφαλιστεί η αποτελεσματικότητά της και η ασφάλειά της στα γεννητικά κύτταρα ή στα έμβρυα οπότε έτσι απαλείφεται αυτή η αρρώστια και από τις επόμενες γενεές στη συγκεκριμένη οικογένεια. Βεβαίως είναι ένα θέμα πολύ σοβαρό και ευαίσθητο διότι ότι αλλαγή κάνεις στα γεννητικά κύτταρα μεταφέρεται και στις επόμενες γενιές . Αυτή η τεχνολογία CRISPR/Cas-9 θεωρείται μία από τις σημαντικότερες επιστημονικές εξελίξεις των τελευταίων ετών. Βεβαίως οι προβληματισμοί υπάρχουν, βεβαίως πρέπει να υπάρχει πολύ μεγάλη περίσκεψη και προσοχή αλλά εάν αποδειχτεί η ασφάλεια και η αποτελεσματικότητα της μεθόδου θεωρώ ότι θα αποτελέσει πραγματικά ένα ορόσημο στην ιστορία της ανθρώπινης υγείας και της ιατρικής" εξήγησε ο κ. Ταρλατζής.
Οι δυνατότητες που παρέχει η κρυοσυντήρηση
Οι ραγδαίες εξελίξεις στον τομέα της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής κατέστησαν δυνατή την κρυοσυντήρηση και φύλαξη γεννητικού υλικού τόσο στον άνδρα όσο και στην γυναίκα ανέφερε η κ Χατζημελετίου. Στον άντρα παρέχεται η δυνατότητα κρυοσυντήρησης και φύλαξης δείγματος σπέρματος σε περιπτώσεις ολιγοασθενοσπερμίας, υποψίας φθίνουσας πορείας της αναπαραγωγικής ικανότητας ή δυσκολίας κατά την παραγωγή σπέρματος, ορχικού ιστού σε περιπτώσεις αζωοσπερμίας και δειγμάτων σπέρματος σε περιπτώσεις που πάσχει από κακοήθεια και πρόκειται να υποβληθεί σε ογκολογική θεραπεία.
Στη γυναίκα παρέχεται η δυνατότητα κρυοσυντήρησης και φύλαξης: μη γονιμοποιημένων ωαρίων για τη διατήρηση της γονιμότητάς της γυναίκας για ιατρικούς ή για κοινωνικούς λόγους, τμημάτων ωοθηκικού ιστού, όταν πρόκειται να υποβληθεί σε θεραπεία λόγω κακοήθειας και ωαρίων δότριας
Στα ζευγάρια παρέχεται η δυνατότητα να κρυοσυντηρηθούν έμβρυα που έχουν προκύψει από τη διαδικασία της εξωσωματικής γονιμοποίησης.
"Υπάρχουν δύο τρόποι κατάψυξης: α) η βραδεία κατάψυξη που χρησιμοποιεί υψηλές συγκεντρώσεις κρυοπροστατευτικών κέσων και σταδιακή μείωση της θερμοκρασίας στους -196οC και β) η υαλοποίηση που κερδίζει έδαφος και χρησιμοποιείται πλέον σχεδόν αποκλειστικά για την κατάψυξη ωάρίων και εμβρύων. Η υαλοποίηση έχει υψηλότερα ποσοστά επιβίωσης γιατί χρησιμοποιώντας υψηλές συγκεντρώσεις κρυο-προστατευτικών μέσων και άμεση έκθεση στο υγρό άζωτο, αποφεύγει τη δημιουργία κρυστάλλων πάγου. Τα ωάρια και τα έμβρυα προς υαλοποίηση, αρχικά, εκτίθενται σε μία σειρά κρυοπροστατευτικών διαλυμάτων και μετά τοποθετούνται σε ειδικές παγιέτες/φορείς, που σφραγίζονται ερμητικά και βυθίζονται κατευθείαν σε υγρό άζωτο στους -196°C όπου και αποθηκεύονται σε ειδικά δοχεία φύλαξης" εξήγησε η κ. Χατζημελετίου.
Η υαλοποίηση εμβρύων εφαρμόζεται:
-σε πλεονάζοντα έμβρυα μετά την ολοκλήρωση ενός φρέσκου θεραπευτικού κύκλου εξωσωματικής γονιμοποίησης με εμβρυομεταφορά.
-σε όλα τα έμβρυα όταν η γυναίκα παρουσιάσει σύνδρομο υπερδιέγερσης ωοθηκών και για τη δική της ασφάλεια αποφεύγεται η εμβρυομεταφορά στον φρέσκο κύκλο.
-σε πλεονάζοντα έμβρυα που έχουν διαγνωστεί ως φυσιολογικά μετά από βιοψία και προεμφυτευτική γενετική διάγνωση στο στάδιο της αυλάκωσης (τρίτη ημέρα μετά τη γονιμοποίηση) και αφού έχει ολοκληρωθεί η εμβρυομεταφορά 1-2 φυσιολογικών εμβρύων στον φρέσκο κύκλο, ώστε να είναι διαθέσιμα στο ζευγάρι για μελλοντική εμβρυομεταφορά, εφόσον τα χρειαστεί.
-σε όλα τα έμβρυα μετά από βιοψία και προεμφυτευτική γενετική διάγνωση στο στάδιο της βλαστοκύστης (πέμπτη ημέρα μετά τη γονιμοποίηση).
-σε όλα τα έμβρυα όταν το ενδομήτριο δεν είναι δεκτικό.
Η κ. Χατζημελετίου επισήμανε ότι προκύπτουν βιοηθικοί προβληματισμοί στις περιπτώσεις που το ζευγάρι έχει πετύχει εγκυμοσύνη και δεν θέλει επιπλέον παιδιά, που το ζευγάρι έχει χωρίσει, που ένα από τα δύο άτομα έχει πεθάνει και στην περίπτωση χρήσης γενετικού υλικού από σύντροφο ατόμου που απεβίωσε. Παράλληλα ανέφερε ότι το χρονικό διάστημα που μπορούν να διατηρηθούν τα κρυοσυντηρημένα έμβρυα είναι 10 έτη και ότι πρέπει να αλλάξει αυτό το όριο.
"Η δυνατότητα που ανοίγεται με τη δωρεά ωαρίων στις τράπεζες κρυοσυντήρησης και η επίτευξη εγκυμοσύνης σε προχωρημένη ηλικία ίσως οδηγούν σε επιπλέον ηθικούς προβληματισμούς" πρόσθεσε η κ. Χατζημελετίου.
'Οσον αφορά τα νομικά ζητήματα της ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής ο κ. Ταρλατζής τόνισε ότι η χώρα μας έχει μια από τις πιο φιλελεύθερες και προοδευτικές νομοθεσίες στον κόσμο και στην Ευρώπη.
"Η κρυοσυντήρηση γονιμοποιημένων ωαρίων καλύπτεται από τη νομοθεσία. Σε ό,τι αφορά την κρυοσυντήρηση ωαρίων, εκεί υπάρχουν ορισμένα θέματα, τα οποία πιθανότατα θα πρέπει σε ενδεχόμενη αναθεώρηση του νόμου του σχετικού με την υποβοηθούμενη αναπαραγωγή να επανεξεταστούν, γιατί πρέπει να διασφαλιστεί ότι τα ωάρια μπορούν να φυλαχθούν αρκετά χρόνια και όχι μόνο 5+5 . Όσον αφορά το θέμα των παιδιών με τρεις γονείς, όπως προείπα ,έχει δοθεί μια ερευνητική άδεια προς το παρόν και επίσης σε ό,τι αφορά τη διόρθωση του γεννητικού υλικού, που δεν έχει εφαρμοστεί στη χώρα μας, θα μπορούσε να καλυφθεί με την υπάρχουσα νομοθεσία και με ερευνητική άδεια" πρόσθεσε ο κ. Ταρλατζής.
Στην πρώτη συνάντηση με τίτλο «Ψυχανάλυση και κινηματογράφος της παρατήρησης - Μεγεθύνοντας το αδιόρατο», την Κυριακή 24 Νοεμβρίου, ο Γρηγόρης Μανιαδάκης συνομιλεί με την Εύα Στεφανή
12°
