Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας η σημερινή και συγκλονίζει το γεγονός ότι η Ελλάδα βρίσκεται στην πρώτη θέση της κατάταξης μεταξύ των χωρών της Ε.Ε. στον τζόγο μεταξύ των εφήβων της, ενώ ιδιαίτερα υψηλά στην κατάταξη είναι επίσης η χρήση εισπνεομένων ναρκωτικών ουσιών!
Η ψυχολόγος της Εταιρείς Κοινωνικής Ψυχιατρικής και Ψυχικής Υγείας Ελευθερία Λαμπροπούλου μιλά σήμερα στην Athens Voice και καλεί μεταξύ άλλων τους γονείς, αλλά και τους εκπαιδευτικούς, να μην υποτιμούν και να μην αδιαφορούν ενώπιον συμπεριφορικών δυσλειτουργιών, τις οποίες μπορεί να εμφανίζει ένας νέος ή μία νέα. Να απευθύνονται στους ειδικούς και να προσπαθούν πάντα να «χτίζουν» νέους με ψυχική ανθεκτικότητα, νέους, δηλαδή, οι οποίοι θα μπορούν να ανακάμπτουν μετά από μία κατάσταση υψηλής ψυχικής και σωματικής πίεσης.
Υπήρξε μία πρόσφατη διεθνής μελέτη, η οποία υποστηρίζει ότι τα ψυχικά νοσήματα ξεκινούν από την ηλικία των 14 ετών! Έχει κάποια βάση αυτός ο ισχυρισμός;
Η αλήθεια είναι ότι περίπου οι μισές ψυχικές διαταραχές ξεκινούν περίπου στην ηλικία των 14 ετών, ιδιαίτερα στην εφηβική ηλικία, απλώς αυτό το οποίο συμβαίνει είναι ότι, στις περισσότερες περιπτώσεις, αυτές μένουν αδιάγνωστες και χωρίς θεραπεία για χρόνια. Έτσι, καταλήγουμε στο σημείο να έχουμε να αντιμετωπίσουμε πια ήδη εδραιωμένα προβλήματα. Η αλήθεια είναι ότι το «χτίσιμο» ενός ανθρώπου ξεκινά από τα πρώτα κιόλας χρόνια της ζωής του. Εκεί «χτίζονται» οι βάσεις.
Εάν κατατάσσαμε τις αιτίες για την πυροδότηση ψυχικών νοσημάτων στους νέους, θα λέγατε ότι οι πρακτικές του bullying βρίσκονται πολύ ψηλά στην κατάταξη;
Ναι, το είναι κάτι το οποίο απασχολεί και γονείς και εκπαιδευτικούς, αλλά και τους γονείς. Από τις πιο πρόσφατες έρευνες φαίνεται ότι ο εκφοβισμός έχει σοβαρές και μακροπρόθεσμες συνέπειες στη ζωή ενός παιδιού και στην κοινωνική του λειτουργικότητα, ακόμη και στη σωματική του υγεία, αφού και με ψυχοσωματικές εκδηλώσεις εκφράζουμε κάποιες δυσλειτουργίες. Αυτό το οποίο εμείς έχουμε να κάνουμε είναι να κινηθούμε προληπτικά και αποτρεπτικά σε σχέση με τη θυματοποίηση των παιδιών μας από το . Γι’ αυτό, και εξαιτίας του , αλλά και εξαιτίας των άλλων δυσκολιών τις οποίες αντιμετωπίζουν σήμερα οι νέοι, η σημερινή Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας είναι αφιερωμένη στη λεγόμενη «νεανική ανθεκτικότητα», ο οποίος είναι ένας όρος ο οποίος σημαίνει την ικανότητα του νέου να ανακάμψει από μία υψηλή άσκηση πίεσης, να μαθαίνει από τις δυσκολίες της ζωής και να εξελιχθεί μέσα από αυτές. Αυτό δεν είναι κάτι το οποίο είτε το έχεις είτε δεν το έχεις, είναι κάτι το οποίο καλλιεργείται, προϋποθέτει την έκθεση σε δυσκολίες και περιλαμβάνει όλες τις συμπεριφορές και τις σκέψεις, τις οποίες μπορεί κανείς να μάθει και να αναπτύξει. Μία θετική, δηλαδή, προσαρμογή στις δυσκολίες της ζωής. Κι αυτό, ακριβώς για το σίγουρο είναι ό,τι όλοι μας θα έρθουμε κάποια στιγμή αντιμέτωποι με δυσκολίες και, επειδή σε όλες τις ψυχικές και σωματικές διαταραχές λέμε ότι είναι καλύτερα να προλαμβάνεις παρά να θεραπεύεις, σημαντικό ρόλο και εδώ παίζει να «χτίζουμε» ανθρώπους δυνατούς και να αφιερώσουμε λίγο χρόνο στους παράγοντες εκείνους οι οποίοι μπορούν να αυξήσουν την «νεανική ανθεκτικότητα».
Η προσωπική επιστημονική γνώμη σας συμβαδίζει με τον ισχυρισμό της σύγχρονης Ψυχιατρικής, σύμφωνα με τον οποίον η εκδήλωση ψυχικώς νοσημάτων οφείλεται σε βιολογικούς και γενετικούς προσδιοριστικούς παράγοντες;
Κοιτάξτε, γενικότερα στις ψυχικές διαταραχές δεν μπορούμε να απομονώσουμε μόνο γενετικούς ή μόνο περιβαλλοντικούς παράγοντες. Η εμφάνισή τους και η εκδήλωσή τους είναι, συνήθως, αποτέλεσμα αλληλεπίδρασης ενός αριθμού παραγόντων. Σαφώς υπάρχουν γονιδιακές και κληρονομικές προδιαθέσεις, βάσει των ερευνών, αλλά τα πρώτα χρόνια της ζωής ενός ανθρώπου, οι σχέσεις του, η λειτουργία των γονέων ως προτύπων, όλα αυτά επηρεάζουν πάρα πολύ το γεγονός εάν κάποιος θα νοσήσει τελικά ή όχι, αλλά και πώς θα αντιμετωπίσει την πορεία του. Άλλωστε, είναι και κάπως μεμψίμοιρο να αποδίδουμε την εμφάνιση μίας ψυχικής διαταραχής μόνον σε γονιδιακούς παράγοντες. Γιατί, τι κάνουμε εμείς, τελικά; Σαφώς εάν πάσχουν και οι δύο γονείς από κατάθλιψη, υπάρχουν αυξημένες πιθανότητες να εμφανίσει και το παιδί κατάθλιψη, κάτι το οποίο, όμως, και πάλι δεν μπορεί να αποδειχθεί εντελώς γονιδιακά, γιατί ρόλο παίζει και η λειτουργία των γονέων ως προτύπων στις συμπεριφορές τους. Επειδή, λοιπόν, έχουμε να κάνουμε με αλληλεπίδραση παραγόντων, γι’ αυτό δίνουμε ιδιαίτερη σημασία στην πρόληψη και στις προσπάθειες για ενδυνάμωση των παιδιών, για να μπορούν να ανταπεξέλθουν στις δυσκολίες. Βασικό είναι να διδάσκεται ο έφηβος να έχει αυτοεκτίμηση, να πιστεύει στον εαυτό του, να έχει εμπιστοσύνη στον εαυτό του, να έχει ευκαιρίες για να ανακαλύπτει τα ταλέντα του, να αντιλαμβάνεται ότι οι δυσκολίες αποτελούν μέρος της ζωής και, μέσω αυτών, ασκούμαστε. Ούτε η παθητική προσαρμογή στις δυσκολίες είναι η λύση ούτε, όμως, και η πλήρης άρνηση των δυσκολιών.
Ποια, θα λέγατε, ότι είναι σήμερα στην Ελλάδα τα πιο συχνά ψυχικά νοσήματα στους νέους και τις νέες;
Γενικά υπάρχει, πράγματι, αύξηση στην εμφάνιση συναισθηματικών και συμπεριφορικών διαταραχών, ακόμη και νέων ψυχοπαθολογικών εκδηλώσεων. Αρκεί να σας πω ότι, βάσει των ερευνητικών δεδομένων, η χώρα μας βρίσκεται στην πρώτη θέση μεταξύ των χωρών της Ευρώπης στον στοιχηματισμό, στον τζόγο στους εφήβους. Επίσης, είμαστε αρκετά υψηλά στη χρήση εισπνεομένων ουσιών – πιο πάνω από τον μέσο όρο – έχουμε υψηλά ποσοστά κατάθλιψης, ενώ η αυτοκτονία στους εφήβους είναι η δεύτερη αιτία θανάτου στη χώρα μας. Γενικότερα, οι έρευνες δείχνουν ότι σημειώνουμε χαμηλά ποσοστά ικανοποίησης από το εκπαιδευτικό σύστημα. Οι δεκαπεντάχρονοί μας βρίσκονται τελευταίοι ή προτελευταίοι στον δείκτη της ικανοποίησης από το εκπαιδευτικό σύστημα. Καταλαβαίνετε τώρα τι μπορεί να σημαίνει αυτό!
Υπάρχει έντονο κοινωνικό στίγμα όσον αφορά τις ψυχικές διαταραχές στους εφήβους και τις νέες; Θα λέγατε ότι ένας τέτοιος στιγματισμός εμποδίζει τους γονείς να απευθυνθούν σε ψυχιάτρους και ψυχολόγους, με αποτέλεσμα να υποεκτιμάται ο επιπολασμός των ψυχικών διαταραχών στους νέους στη χώρας μας;
Θα έλεγα ότι, όσο περνούν τα χρόνια, το φαινόμενο του κοινωνικού στιγματισμού των ψυχικώς διαταραχών εκλείπει. Αυτό αποδίδεται, σε μεγάλο βαθμό, και στις δράσεις τις οποίες αναλαμβάνουν οι φορείς της Ψυχικής Υγείας στα σχολεία και προς τους γονείς και προς τους εκπαιδευτικούς και προς τους μαθητές. Εκείνο το οποίο πρέπει να έχουν οι γονείς στο νου τους είναι να μην αδιαφορούν για μία πρώιμη δυσλειτουργική συμπεριφορά των εφήβων, να μην αποδίδουν αυτή τη συμπεριφορά μόνο στο μεταβατικόν της συγκεκριμένης ηλικιακής περιόδου, η οποία εκ φύσεως ορίζεται από αναστάτωση. Να απευθύνονται σε ειδικούς οι γονείς, γιατί, εάν αυτά τα φαινόμενα αφήνονται στη μοίρα τους, χρονίζουν, με αποτέλεσμα, φυσικά, να έχουμε αργότερα μη υγιείς ενήλικες, απογοητευμένους ανθρώπους, μη παραγωγικούς και σε ατομικό και σε συλλογικό επίπεδο, και σε κοινωνικό και σε επαγγελματικό επίπεδο. Υγιείς έφηβοι σήμερα, σημαίνει συγκροτημένοι και υγιείς ενήλικες στη συνέχεια, οικογενειάρχες, επαγγελματίες κ.λπ.
Στην πρώτη συνάντηση με τίτλο «Ψυχανάλυση και κινηματογράφος της παρατήρησης - Μεγεθύνοντας το αδιόρατο», την Κυριακή 24 Νοεμβρίου, ο Γρηγόρης Μανιαδάκης συνομιλεί με την Εύα Στεφανή
18°
