Ποια αθλήματα είναι επικίνδυνα για τραυματισμό των παιδιών στα μάτια

Την κυριότερη αιτία απώλειας της όρασης στα παιδιά σχολικής ηλικίας αποτελούν οι τραυματισμοί των ματιών, κυρίως κατά τη διάρκεια αθλημάτων. Ευτυχώς, στο 90% των περιπτώσεων οι σοβαροί τραυματισμοί των ματιών στη διάρκεια της άθλησης μπορούν να αποφευχθούν.

«Οι πιθανότητες τραυματισμού στο μάτι εξαρτώνται από τη δραστηριότητα», λέει ο χειρουργός-οφθαλμίατρος Δρ. Αναστάσιος-Ι. Κανελλόπουλος, MD, ιδρυτής και επιστημονικός διευθυντής του Ινστιτούτου Οφθαλμολογίας LaserVision, καθηγητής Οφθαλμολογίας Πανεπιστημίου Νέας Υόρκης, NYU Medical School. «Το μπάσκετ είναι η κύρια αιτία τραυματισμού των ματιών στην εφηβεία, ενώ πολλοί τραυματισμοί συμβαίνουν κατά τα αθλήματα με ρακέτες, τα αθλήματα στο νερό αλλά και το ποδόσφαιρο».

Στην πραγματικότητα, τα αθλήματα μπορεί να ταξινομηθούν ως χαμηλού, υψηλού ή πολύ υψηλού κινδύνου για τραυματισμό στα μάτια. Τα αθλήματα χαμηλού κινδύνου είναι αυτά που κατά κανόνα δεν απαιτούν επαφή με άλλα άτομα, ούτε χρήση μπάλας, ρακέτας, ροπάλου ή άλλου εξοπλισμού χειρός. Παραδείγματα χαμηλού κινδύνου αθλημάτων είναι η κολύμβηση, ο χορός, η ενόργανη γυμναστική, το τρέξιμο, το βάδην κ.λπ.

Τα υψηλού κινδύνου αθλήματα συχνά χρησιμοποιούν εξοπλισμό ή/και μπορεί να εμπεριέχουν σωματική επαφή, έκθεση στον ήλιο ή έκθεση σε επιβλαβή αντικείμενα. Παραδείγματα τέτοιων αθλημάτων είναι το μπάσκετ, το μπέιζμπολ, το χόκεϊ, το ποδόσφαιρο, το ράγκμπι, το λακρός κ.λπ. Η ποδηλασία σε υπαίθριους χώρους, η ξιφασκία, το τένις, το πινγκ πονγκ και τα άλλα αθλήματα με ρακέτες επίσης είναι υψηλού κινδύνου.

Πολύ υψηλό κίνδυνο τραυματισμού στα μάτια έχουν τα αθλήματα που περιλαμβάνουν άμεση επαφή με το πρόσωπο, όπως το μποξ, η πάλη, οι πολεμικές τέχνες κ.λπ.

Τί είδους τραυματισμοί μπορεί να συμβούν; «Είναι πολλοί και διαφορετικοί, αλλά πιο συχνοί είναι αυτοί που οφείλονται σε αμβλύ τραύμα, δηλαδή σε πρόσκρουση αντικειμένου με το μάτι», απαντά ο Δρ. Κανελλόπουλος. Πιο επικίνδυνα για σοβαρό τραυματισμό του βολβού και πιθανή απώλεια όρασης είναι τα αθλήματα στα οποία χρησιμοποιείται μπάλα μικρού μεγέθους (μικρότερη από αυτή του τένις). Τα κτυπήματα με μπάλες μεγάλου μεγέθους μπορεί να απειλήσουν κυρίως τα οστά γύρω τον βολβό του ματιού, καθώς και το κεφάλι (κυρίως διάσειση εγκεφάλου). Η μελανιά στο μάτι (ή «μαυρισμένο» μάτι) συνήθως υποδηλώνει τραύμα γύρω από το μάτι, αλλά σε μερικές περιπτώσεις μπορεί να συνοδεύεται και από βλάβη στο ίδιο το μάτι.

Πιο σοβαροί τραυματισμοί είναι το κάταγμα της οφθαλμικής κόγχης (δηλαδή το κάταγμα στο οστό κάτω από τον βολβό του ματιού), η ρήξη του οφθαλμικού βολβού και η αποκόλληση του αμφιβληστροειδούς χιτώνα. Ο αμφιβληστροειδής βρίσκεται βαθιά μέσα στο μάτι και περιέχει τα κύτταρα που είναι υπεύθυνα για την όραση. Γι’ αυτό υπάρχει κίνδυνος τύφλωσης, αν δεν αντιμετωπιστεί εγκαίρως η αποκόλλησή του.

Άλλα είδη τραυματισμών στα μάτια είναι οι διεισδυτικοί τραυματισμοί (διάτρηση του ματιού) που αναπτύσσονται όταν μπαίνει στο μάτι κάποιο αντικείμενο. Κλασικά παραδείγματα είναι να σπάσουν τα γυαλιά που φοράει το παιδί και ένα κομμάτι γυαλί να μπει στο μάτι ή το να κτυπήσει ένα παιδί με το δάκτυλό του το μάτι ενός συμπαίκτη ή αντιπάλου του. Οι διεισδυτικοί τραυματισμοί κυμαίνονται από ήπια έως βαθιά κοψίματα στο βολβό του ματιού.

Τέλος, υπάρχουν και οι τραυματισμοί από την υπεριώδη ακτινοβολία (UV) του ηλίου, που είναι πιο συχνοί με τις υπαίθριες δραστηριότητες, όπως η ποδηλασία, το σκι και τα άλλα αθλήματα στο νερό και στο χιόνι κ.λπ.

Η πρόληψη

«Οι επιπτώσεις των τραυματισμών μπορεί να είναι από ήπιες έως πολύ σοβαρές, καθώς σε μερικές περιπτώσεις οδηγούν σε μερική ή πλήρη απώλεια της οράσεως», λέει ο Δρ. Κανελλόπουλος. «Επομένως, τα παιδιά και οι γονείς τους πρέπει να συμβουλεύονται έναν εξειδικευμένο οφθαλμίατρο για τους τρόπους προστασίας, κυρίως όταν οι ανήλικοι πρόκειται να συμμετάσχουν σε σπορ υψηλού ή πολύ υψηλού κινδύνου».

Το πρώτο βήμα της πρόληψης είναι ο ετήσιος οφθαλμολογικός έλεγχος πριν από την έναρξη της άθλησης. «Μην ξεχάσετε στη διάρκειά του να ενημερώσετε τον οφθαλμίατρο αν το παιδί έχει ιστορικό προβλημάτων με τα μάτια ή αν στην οικογένειά σας υπάρχει ιστορικό προβλημάτων στον αμφιβληστροειδή χιτώνα», συνιστά ο ειδικός. «Αν υπάρχει τέτοιο ιστορικό, είναι απαραίτητο να φορά το παιδί ειδικά προστατευτικά ματιών όταν αθλείται».

Επιπλέον, αν το παιδί πρόκειται να ασχοληθεί με υπαίθρια δραστηριότητα, έχει ζωτική σημασία να φορά ένα καλό ζευγάρι γυαλιών ηλίου. Ωστόσο, ούτε τα γυαλιά ηλίου ούτε τα διορθωτικά γυαλιά οράσεως ή οι φακοί επαφής μπορούν να προστατεύσουν τα μάτια από τα τραύματα λόγω πρόσκρουσης ή διείσδυσης, υπογραμμίζει ο Δρ. Κανελλόπουλος. Αντιθέτως, «μπορεί να αυξάνουν τους κινδύνους, διότι δημιουργούν ένα ψευδές αίσθημα ασφαλείας», τονίζει. «Αν το παιδί χρειάζεται γυαλιά οράσεως ή φακούς επαφής, είναι απαραίτητο να φορά από πάνω τους ειδικά προστατευτικά γυαλιά. Και αυτό ισχύει ακόμα και για τα αθλήματα στα οποία θα φορά επιπροσθέτως κράνος ή μάσκα (π.χ. ράγκμπι, ξιφασκία κ.λπ.)».

Η αντιμετώπιση

Εάν το παιδί κτυπήσει στο μάτι, δεν πρέπει να προσπαθήσει να αντιμετωπίσει το τραύμα μόνο του. Και αυτό διότι άλλα μπορεί να νιώθει και άλλα να έχει. Η αμυχή στο μάτι, λ.χ., δημιουργεί την αίσθηση ότι υπάρχει ξένο σώμα (π.χ. μια βλεφαρίδα) την οποία δεν μπορεί να δει για να την αφαιρέσει. Επομένως, αν τρίψει το μάτι του μπορεί να κάνει μεγαλύτερη ζημιά.

Άμεση εξέταση από τον οφθαλμίατρο απαιτείται αν μετά το κτύπημα εκδηλωθούν συμπτώματα όπως διαταραχή ή απώλεια της όρασης, έντονος πόνος, αίμα στο μάτι, εκροή πύου ή υγρού από το μάτι, εμφανές κόψιμο (στον βολβό του ματιού, το βλέφαρο ή στην περιοχή γύρω από το μάτι), αντικείμενο μέσα στο μάτι ή πρήξιμο που «κλείνει» το μάτι. «Οι περισσότεροι τραυματισμοί στα μάτια απαιτούν θεραπεία, η οποία εξαρτάται από το είδος και τη σοβαρότητα του τραυματισμού», λέει ο Δρ. Κανελλόπουλος. «Ωστόσο στις σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να απαιτηθεί ακόμα και χειρουργική επέμβαση. Σε κάθε περίπτωση, το παιδί δεν πρέπει να επιστρέψει στην άθληση εάν δεν αποθεραπευτεί εντελώς και δεν πρέπει ποτέ να συμμετέχει στα σπορ παίρνοντας παυσίπονα ή βάζοντας τοπικά αναισθητικά. Δεν πρέπει επίσης να επιστρέψει στην άθληση εάν έχει οποιαδήποτε διαταραχή της όρασης εξαιτίας του τραυματισμού. Και βεβαίως μετά από την αποθεραπεία του δεν πρέπει ποτέ ούτε να ξαναπροπονηθεί, ούτε να ξαναγωνιστεί χωρίς να φορά ειδικά προστατευτικά ματιών».