Στη δωρεά ωαρίων για να αποκτήσουν παιδί στρέφονται σήμερα ολοένα και περισσότερα ζευγάρια με πρόβλημα υπογονιμότητας: σύμφωνα με στοιχεία που έδωσε στις αρχές Ιουλίου στη δημοσιότητα η Εθνική Αρχή Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής (ΕΑΙΥΑ), το 2015 έγιναν στη χώρα μας 4.768 κύκλοι εξωσωματικής γονιμοποίησης με δωρεά ωαρίων. Ο αριθμός αυτός είναι αυξημένος κατά 41% σε σύγκριση με τους αντίστοιχους κύκλους του 2014. Περισσότεροι από τους μισούς από αυτούς τους κύκλους ήταν επιτυχημένοι, καθώς το 55,1% οδήγησαν σε εγκυμοσύνη.
Ποιες είναι όμως οι ενδείξεις της δωρεάς ωαρίων και ποιες γυναίκες είναι κατάλληλες δωρήτριες; «Ο κύριος λόγος για τη χρήση δωρεάς ωαρίων είναι η υπογονιμότητα που οφείλεται σε μειωμένη ωοθηκική εφεδρεία», λέει ο μαιευτήρας-χειρουργός γυναικολόγος Δρ. Ιωάννης Π. Βασιλόπουλος, MD, MSc, ειδικός στην Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή και ιδρυτικό μέλος του Institute of Life-ΙΑΣΩ. «Αυτό σημαίνει ότι η γυναίκα έχει μειωμένο αριθμό ωοθυλακίων κυρίως λόγω ηλικίας ή πρόωρης ωοθηκικής ανεπάρκειας».
Πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια
Η πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια είναι μία διαταραχή κατά την οποία εξαντλούνται ή υπολειτουργούν τα ωοθυλάκια από πολύ πρώιμη ηλικία, μερικές φορές ακόμα και από την εφηβεία. Αυτό έχει ως συνέπεια να εκδηλώνει η γυναίκα εμμηνόπαυση πολύ πριν τη φυσιολογική ηλικία των 45-50 ετών.
Υπολογίζεται ότι μία γυναίκα στις 250 στις ηλικίες κάτω των 30 ετών και μία στις 100 σε ηλικία κάτω των 40 ετών εμφανίζουν πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια. Αυτή μπορεί να οφείλεται σε πολλούς λόγους, μεταξύ των οποίων συμπεριλαμβάνονται:
* Χρωμοσωμικές ανωμαλίες κυρίως του χρωμοσώματος Χ (όπως η λεγόμενη γοναδική δυσγενεσία με ή χωρίς σύνδρομο Turner, και το σύνδρομο του εύθραυστου Χ)
* Πολλαπλές ενδοκρινικές παθήσεις (π.χ. υποπαραθυρεοειδισμός και υποαδρεναλισμός).
«Λιγότερο συχνά η πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια είναι επακόλουθο διηθητικών ή λοιμωδών νόσων, όπως η παρωτίτιδα, ή ακόμα και εγχειρήσεων στην πυελική χώρα», προσθέτει ο Δρ. Βασιλόπουλος. «Μπορεί επίσης να είναι αυτοάνοσο νόσημα σε κάποιες περιπτώσεις. Ωστόσο στο 80-90% των περιπτώσεων η αιτιολογία της είναι άγνωστη και έτσι χαρακτηρίζεται ως ιδιοπαθής».
Η προχωρημένη ηλικία επίσης είναι σημαντική ένδειξη για δωρεά ωαρίων. Υπολογίζεται ότι η δωρεά είναι απαραίτητη σε περισσότερο από το 70% των γυναικών ηλικίας άνω των 45 ετών οι οποίες προσπαθούν να αποκτήσουν μωρό, αλλά και σε πολλές γυναίκες ηλικίας άνω των 40 ετών. Οι γυναίκες αυτές έχουν μειωμένο αριθμό ωοθυλακίων που κατά κανόνα υποδηλώνει και χαμηλής ποιότητας ωάρια, γιατί η ποιότητα των ωαρίων φθίνει ραγδαία μετά την ηλικία των 35-40 ετών.
Η δωρεά ωαρίων μπορεί επίσης να είναι απαραίτητη σε περιπτώσεις κατά τις οποίες η εξωσωματική γονιμοποίηση έχει αποτύχει κατ’ επανάληψη, καθώς και όταν υπάρχει κίνδυνος η μητέρα να μεταδώσει κάποιο γενετικό νόσημα στα παιδιά της.
Ειδικά όταν αυτό το γενετικό νόσημα ή το όποιο πρόβλημα στο ωάριο είναι μιτοχονδριακό μπορεί να εφαρμοστεί μια πρωτοποριακή μέθοδος που λέγεται μεταφορά μητρικής ατράκτου (spindle transfer ή MST). Η τεχνική MST περιλαμβάνει την αφαίρεση του πυρήνα από το ωάριο της μέλλουσας μητέρας και τη μεταφορά του σε ένα ωάριο δότριας από το οποίο έχει αφαιρεθεί ο πυρήνας. Αυτό γίνεται επειδή τα μιτοχόνδρια βρίσκονται εκτός πυρήνα (στο κυτταρόπλασμα) και εφόσον υπάρχει μιτοχονδριακό πρόβλημα πρέπει να απορριφθεί το κυτταρόπλασμα. Τα μιτοχόνδρια είναι οι δομές όπου παράγεται η ενέργεια κάθε κυττάρου (στην προκειμένη περίπτωση του ωαρίου). Με τη μεταφορά του πυρήνα της μέλλουσας μητέρας στο κυτταρόπλασμα της δότριας δημιουργείται ένα νέο, διορθωμένο ωάριο, χωρίς μιτοχονδριακό πρόβλημα.
Στο Institute of Life-ΙΑΣΩ διεξάγεται, έπειτα από ειδική άδεια της ΕΑΙΥΑ, μεγάλη έρευνα με τη μέθοδο αυτή για να διαπιστωθεί εάν μπορεί να βοηθήσει:
* Γυναίκες με ενδομητρίωση, εφόσον έχουν προηγουμένως εξαντληθεί οι υπόλοιπες θεραπευτικές επιλογές
* Γυναίκες με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, με επαναλαμβανόμενες αποτυχίες στις προσπάθειες εξωσωματικής
* Γυναίκες αυξημένης αναπαραγωγικής ηλικίας
* Γυναίκες με επαναλαμβανόμενες αποτυχίες εμφύτευσης καλής ποιότητας εμβρύων ή επαναλαμβανόμενες αποβολές.
Στην έρευνα του Institute of Life- ΙΑΣΩ συμμετέχουν γυναίκες ηλικίας κάτω των 40 ετών οι οποίες ουσιαστικά πάσχουν από υπογονιμότητα εξαιτίας φτωχής ποιότητας ωαρίων και οι οποίες είχαν τουλάχιστον δύο αποτυχημένους κύκλους εξωσωματικής γονιμοποίησης με ή χωρίς εμβρυομεταφορά. Η μελέτη άρχισε τον Μάιο του 2017 και θα διαρκέσει έως τον Μάρτιο του 2022.
Ποιες γυναίκες όμως είναι κατάλληλες δότριες ωαρίων; «Με βάση την ισχύουσα νομοθεσία, οι δότριες πρέπει να έχουν ηλικία άνω των 18 ετών αλλά να μην έχουν συμπληρώσει το 35ο έτος της ηλικίας τους», απαντά ο Δρ. Βασιλόπουλος. Ωστόσο το ηλικιακό όριο μπορεί να αυξηθεί στα 40 έτη αν συντρέχει σπουδαίος λόγος, ύστερα από απόφαση της Αρχής Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής.
Οι δότριες πρέπει επίσης να έχουν πλήρη δικαιοπρακτική ικανότητα (επομένως να μην έχουν τεθεί σε δικαστική συμπαράσταση), καθώς και να είναι υγιείς. Δεν γίνονται δεκτές ως δότριες οι γυναίκες που πάσχουν από κληρονομικά, γενετικά ή μεταδοτικά νοσήματα.
Αν η γυναίκα είναι έγγαμη ή συζεί με ελεύθερη ένωση, απαιτείται και η έγγραφη συναίνεση του συζύγου ή συντρόφου, πέρα από τη δική της έγγραφη συναίνεση να προσφέρει τα ωάριά της για την τεκνοποίηση τρίτων προσώπων.
Η διαδικασία της δωρεάς ωαρίων και της εμφύτευσης είναι παρόμοια με την κλασική εξωσωματική γονιμοποίηση. Η λήψη των ωαρίων από τη δότρια γίνεται αφού πρώτα περάσει από μια σειρά εξετάσεων που αφορούν γενικά την υγεία της, τη φυσική και νοητική της κατάσταση, αλλά και το γενετικό υλικό της (πρέπει να εξασφαλιστεί ότι δεν είναι η ίδια φορέας κάποιας άγνωστης γενετικής νόσου). Όταν ο έλεγχος είναι επιτυχημένος, υποβάλλεται σε ωοθηκική διέγερση με ενέσιμες ορμόνες και όταν έρθει η κατάλληλη μέρα, γίνεται η ωοληψία.
Η δότρια είναι ανώνυμη και έτσι δεν επιτρέπεται η δωρεά ωαρίων σε γνωστούς της. Όσον αφορά, τέλος, την ασφάλεια της μεθόδου, «οι όποιοι κίνδυνοι είναι εξίσου χαμηλοί με εκείνους που θα διέτρεχε μια γυναίκα εάν προχωρούσε σε ωοληψία για να αποκτήσει δικό της παιδί», καταλήγει ο Δρ. Βασιλόπουλος.
13°
