Μία φυσική καταστροφή αποτελεί τραυματική εμπειρία για όλους. Τα παιδιά, όπως άλλωστε και οι ενήλικες, μπορεί να βιώσουν αλλαγές στις σκέψεις, τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά τους.
Για παράδειγμα, τα παιδιά που έχουν βιώσει μια φυσική καταστροφή μπορεί να ανησυχούν ότι αυτή θα επαναληφθεί ή ότι θα απομακρυνθούν από τους γονείς τους. Μπορεί ακόμα να ανησυχούν για την ασφάλεια, τόσο τη δική τους όσο και των κοντινών τους ανθρώπων. Ενδέχεται να παρουσιάσουν μειωμένη προσοχή και μειωμένη δυνατότητα συγκέντρωσης στο σχολείο ή το σπίτι, αλλαγές στον ύπνο ή την όρεξή τους, συχνές αλλαγές διάθεσης, να βιώνουν αισθήματα θλίψης ή να παρουσιάζουν εκρήξεις θυμού και ευερεθιστότητα. Ίσως ακόμα να απομακρυνθούν από τα μέλη της οικογένειάς τους, τους φίλους ή δραστηριότητες που συνήθιζαν να απολαμβάνουν ή μπορεί να έχουν μειωμένη σχολική επίδοση. Τα παιδιά μπορεί ακόμα να αισθάνονται υπεύθυνα για αυτό που συνέβη, λόγω κάποιου πράγματος που έκαναν ή που δεν έκαναν, ακόμα και αν αυτό δεν ακούγεται λογικό.
Επιβαρυντικοί παράγοντες για την έκταση των ψυχολογικών συνεπειών μιας φυσικής καταστροφής στα παιδιά είναι η απώλεια κάποιου μέλους της οικογένειάς τους ή κάποιου φιλικού προσώπου, το να έχουν δει τα παιδιά εικόνες σοβαρά τραυματισμένων ανθρώπων ή και πτώματα, να αγνοείται κάποιο μέλος της οικογένειάς τους, να αρρωστήσουν ή να τραυματιστούν κατά τη διάρκεια της φυσικής καταστροφής, το να χάσουν το σπίτι τους, το σχολείο ή τα υπάρχοντά τους, να μην καταφέρουν να εκκενώσουν την περιοχή κατά τη διάρκεια της καταστροφής, όπως και το να είχαν παρόμοιες εμπειρίες στο παρελθόν. Αν κάποιο παιδί έχει κάποιες από τις παραπάνω εμπειρίες, η καλύτερη προσέγγιση είναι να αναζητήσει ο γονέας ή ο κηδεμόνας τη βοήθεια ειδικού ψυχολόγου.
Τα βασικά βήματα που μπορούν να ακολουθήσουν οι γονείς ή κηδεμόνες για να υποστηρίξουν ψυχολογικά τα παιδιά τους μετά από φυσικές καταστροφές, με βάση σχετικό οδηγό από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στην ΗΠΑ, είναι τρία: Άκου, Προστάτεψε, Συνδέσου.
1. Άκου
Το πρώτο βήμα που πρέπει να ακολουθήσει ένας γονέας ή ένας κηδεμόνας είναι να ακούσει το παιδί του και να δώσει προσοχή τόσο σε αυτά που του λέει, όσο και στο πώς συμπεριφέρεται.
Δώστε στο παιδί σας να καταλάβει ότι είστε πρόθυμοι να το ακούσετε και να απαντήσετε σε όποιες ερωτήσεις μπορεί να έχει σχετικά με την καταστροφή. Απαντήστε τις ερωτήσεις του με απλό και ειλικρινή τρόπο. Ίσως χρειαστεί να επαναλάβετε τις απαντήσεις αρκετές φορές. Προσπαθήστε να μην πιέζετε τα παιδιά να μιλήσουν. Όταν το παιδί καταλάβει ότι μπορεί να συζητήσει για την καταστροφή, ίσως ανακαλύψετε ότι μπορεί να σας μιλήσει για αυτή με πολλούς τρόπους, συμπεριλαμβανομένης της ζωγραφικής ή του παιχνιδιού. Σε κάθε περίπτωση ακούστε προσεκτικά, διορθώστε παρανοήσεις, εκμεταλλευτείτε την ευκαιρία για να εξηγήσετε το πώς λαμβάνουν βοήθεια όσοι την χρειάζονται και διαβεβαιώστε το παιδί ότι είστε διαθέσιμοι για αυτό, όποτε θέλει να μιλήσει. Θυμίστε του ακόμα ότι οι φυσικές καταστροφές είναι σπάνιες.
Κάποιες από τις ερωτήσεις που μπορούμε να κάνουμε σε ένα παιδί είναι οι εξής:
Τι νομίζεις ότι συνέβη;
Τι νομίζεις ότι συμβαίνει τώρα; Τι νομίζεις για τη βοήθεια που δίνεται σε όσους τη χρειάζονται;
Για ποιο πράγμα ανησυχείς περισσότερο;
Υπάρχει κάτι που θες να μου πεις ή κάτι για το οποίο θες να ξέρεις περισσότερα;
Μπορούμε να κάνουμε τα παιδιά να αισθανθούν καλύτερα με τους ακόλουθους τρόπους:
Φροντίστε για την ασφάλεια του παιδιού. Το παιδί πρέπει να έχει στέγη, νερό και τροφή, όπως και πρόσβαση σε ιατρική περίθαλψη.
Κάντε περισσότερη υπομονή. Το παιδί μπορεί να μη θέλει να απομακρυνθεί από εσάς. Αυτό είναι κάτι που μπορεί να σας δυσκολέψει, καθώς ίσως έχετε να φροντίσετε πολλούς ανθρώπους ή το σπίτι σας. Κάντε υπομονή με το παιδί και ενημερώστε το για το πότε θα μπορέσετε να περάσετε ανενόχλητοι χρόνο μαζί, όπως για παράδειγμα μετά το φαγητό ή πριν τον ύπνο.
Διατηρήστε την καθημερινή σας ρουτίνα στο βαθμό που είναι δυνατόν.
Δώστε προσοχή στο τι βλέπουν και ακούν τα παιδιά μετά την καταστροφή.
Κάντε ένα διάλειμμα από την καταστροφή και τις ενέργειες για την αντιμετώπιση των συνεπειών της, με το να παίξετε μαζί ή να διαβάσετε ένα βιβλίο.
Να είστε ένα θετικό παράδειγμα για το παιδί σας. Όταν τα παιδιά βλέπουν τους γονείς να καταφέρνουν να αντιμετωπίζουν μία καταστροφή, προστατεύονται από αγωνίες σχετικά με τις συνέπειες της καταστροφής που μπορεί να τα κατακλύσουν.
Μιλήστε στο παιδί σας για συνηθισμένες αντιδράσεις μετά από μία τέτοια καταστροφή και δώστε του να καταλάβει ότι αυτά που νιώθει είναι φυσιολογικά.
Συμπεριλάβετε το παιδί σας στη διαμόρφωση ενός πλάνου ασφαλείας για το μέλλον.
3. Συνδέσου
Το να έρθετε σε επαφή με την ευρύτερη οικογένεια, φίλους και άλλους ανθρώπους στην κοινότητα μπορεί να βοηθήσει τόσο το παιδί σας όσο και εσάς.
Βρείτε άτομα που μπορούν να προσφέρουν βοήθεια.
Μάθετε για τη βοήθεια που είναι διαθέσιμη στην κοινότητά σας μετά την καταστροφή.
Κρατήστε ανοιχτές διαύλους επικοινωνίας με άλλους ενήλικες που έχουν ρόλο στη ζωή του παιδιού σας.
Ενθαρρύνετε τη συμμετοχή του παιδιού σας σε δραστηριότητες που απολάμβανε πριν την καταστροφή, όπως το να παίζει με φίλους και συμμαθητές ή να επισκέπτεται μέλη της ευρύτερης οικογένειας.
Μιλήστε στο παιδί για το πώς αντιμετώπισαν παρόμοιες καταστροφές άλλοι άνθρωποι στο παρελθόν.
Τέλος, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι δεν θα έχουν όλα τα παιδιά τις ίδιες αντιδράσεις. Κάποια παιδιά ίσως φαίνονται να είναι εντάξει, ενώ την ίδια στιγμή βιώνουν μεγάλες εσωτερικές εντάσεις. Επίσης, το κάθε μέλος της οικογένειας μπορεί να έχει διαφορετικό τρόπο για να αντιμετωπίσει τις συνέπειες μιας φυσικής καταστροφής ή να χρειαστεί διαφορετικό χρόνο για την αντιμετώπισή τους. Καλό είναι να θυμόμαστε ακόμα ότι τα παιδιά σε διαφορετικές ηλικίες καταλαβαίνουν διαφορετικά πράγματα, καθώς και ότι μπορεί και να αντιδράσουν διαφορετικά. Επίσης, θυμηθείτε ότι η συμπεριφορά του παιδιού σας μπορεί να χειροτερέψει πριν καλυτερεύσει. Αν θεωρείτε ότι χρειάζεστε παραπάνω βοήθεια, μη διστάσετε να απευθυνθείτε σε ειδικούς.
Και κυρίως μην ξεχνάτε ότι και εσείς και το παιδί σας μπορείτε να προσβλέπετε σε ανάρρωση από τα ψυχικά τραύματα.
11°
