Για τη γυναίκα που προσπαθεί να συλλάβει και δεν τα καταφέρνει, είτε φυσιολογικά είτε με κάποια μέθοδο υποβοήθησης της αναπαραγωγής, η ποιότητα των ωαρίων παίζει καθοριστικό ρόλο στην επιτυχία. Το τι όμως πραγματικά σημαίνει καλή ή κακή ποιότητα ωαρίων και το πώς φαίνεται να καταλήγουμε σε αυτό το συμπέρασμα δεν είναι τόσο απλή υπόθεση, διευκρινίζει η Χαρούλα Μαθιοπούλου Μπιλάλη, Μοριακή Βιολόγος με εξειδίκευση στην Ιατρικώς Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή.
Στην πραγματικότητα, η κακή ποιότητα ωαρίων φαίνεται και κρίνεται εκ του αποτελέσματος, είναι δηλαδή άμεσα συνυφασμένη με την πιθανότητα εμφύτευσης του εμβρύου και την εγκαθίδρυση και εξέλιξη μίας υγιούς εγκυμοσύνης.
Η ποιότητα των ωαρίων δε μπορεί να προσδιοριστεί «απλά» κοιτάζοντας το ωάριο αμέσως μετά από μία ωοληψία ή «απλά» μετρώντας τα ποσοστά γονιμοποίησης ή παρατηρώντας τις αρχικές διαιρέσεις των εμβρύων. Ναι μεν με τον τρόπο αυτό μπορεί να γίνει μία αξιολόγηση, όμως δυστυχώς ακριβώς επειδή ένα ωάριο ή έμβρυο φαίνεται καλό στο εργαστήριο, αυτό δεν σημαίνει κιόλας πως θα δώσει ένα θετικό τεστ κύησης.
Άρα, αυτό που περιγράφεται ως κακή ή καλή ποιότητα ωαρίων, ή και εμβρύων από εκεί και έπειτα, είναι κάτι πιο σύνθετο, και σε καμία περίπτωση δε μπορεί να παραμετροποιηθεί μόνο με μορφολογικά κριτήρια.
Ας δούμε όμως ποιες είναι κάποιες βασικές παράμετροι που επηρεάζουν την ποιότητα των ωαρίων:
Λιγότερα ωάρια, μικρότερη πιθανότητα για καλή ποιότητα, με κάποιες εξαιρέσεις. Στην πράξη, μια γυναίκα που έχει αυξημένα τα επίπεδα της FSH και χαμηλή ΑΜΗ θεωρείται ότι έχει μειωμένο αποθεματικό ωοθηκών. Έχει παρατηρηθεί σε χιλιάδες κύκλους εξωσωματικής γονιμοποίησης ότι οι γυναίκες με αυξημένα επίπεδα FSH έχουν σημαντικά χειρότερη ποιότητα ωαρίων και σπάνια μένουν έγκυοι από μόνες τους. Φαίνεται όμως να μένουν έγκυοι σχετικά εύκολα με ωάρια από δότριες, εφόσον βέβαια δεν συντρέχει και άλλος περιοριστικός παράγοντας υπογονιμότητας.
Ο ακριβής φυσιολογικός μηχανισμός πίσω από αυτό δεν είναι απόλυτα ξεκάθαρος. Ωστόσο, γνωρίζουμε ότι όταν τα ωάρια αποκτώνται από γυναίκες με αυξημένα επίπεδα FSH, ενώ λαμβάνονται και γονιμοποιούνται κανονικά και υφίστανται φυσιολογικές (φαινομενικά) εμβρυϊκές διαιρέσεις έως την 3η ημέρα, σπάνια αναπτύσσονται πέρα από το στάδιο των 8 κυττάρων, δημιουργούν σε πολύ μικρότερα ποσοστά βλαστοκύστεις και τα ποσοστά εμφύτευσης είναι πολύ μικρά. Σε γενικές γραμμές, όσο πιο μεγάλη δυσκολία υπάρχει στην παραγωγή ωαρίων λόγω μειωμένου αποθεματικού ωοθηκών, τόσο μεγαλύτερη είναι η ανάγκη για εξατομίκευση στη θεραπευτική προσέγγιση και σωστή προετοιμασία.
Ηλικία της γυναίκας
Δύο γυναίκες με σχετικά ίδια χαρακτηριστικά όσον αφορά το αποθεματικό των ωοθηκών, όπως επιβεβαιώνεται και από τις FSH / ΑΜΗ και από υπερηχογραφικά δεδομένα, δεν έχουν απαραίτητα την ίδια δυναμική για καλή ποιότητα ωαρίων, καθώς σημαντικό ρόλο παίζει και η ηλικία της γυναίκας. Μεγαλύτερη ηλικία ισοδυναμεί με μεγαλύτερη πιθανότητα χρωμοσωμικών ανωμαλιών και κακή ποιότητα ωαρίων. Για αυτό και τα ωάρια που λαμβάνονται από γυναίκες που διανύουν την 4η δεκαετία της ζωής τους ακόμα και αν «φαίνονται» φυσιολογικά, γονιμοποιούνται κανονικά και υφίστανται κανονικές εμβρυϊκές διαιρέσεις, τα έμβρυα έχουν δυναμική να εμφυτευτούν σε εξαιρετικά μικρό ποσοστό. Λόγω των χαμηλών ποσοστών εμφύτευσης που παρατηρούνται παγκοσμίως σε γυναίκες άνω των 45 ετών, τα κανονικά επίπεδα FSH δεν θεωρούνται «καθησυχαστικά». Και εδώ το κλειδί στην επιτυχία κόντρα στη στατιστική είναι η εφαρμογή ενός εξατομικευμένου πλάνου δράσης ώστε να μη χάνεται πολύτιμος χρόνος, καθώς και η σωστή προετοιμασία και των δύο συντρόφων.
Το στρες επηρεάζει τη σωματική και ψυχική κατάσταση ενός υγιούς ατόμου και διαταράσσει την ομοιόσταση του οργανισμού. Το ψυχολογικό στρες δυνητικά μπορεί να επηρεάσει τη βιολογία της γυναικείας αναπαραγωγής, επιδρώντας σε επίπεδο ωοθηκών, ωοθυλακίων και κατά επέκταση των ωαρίων. Αυξημένα επίπεδα ορμονών του στρες, όπως η κορτιζόλη, μειώνουν την παραγωγή οιστραδιόλης, επηρεάζοντας τις κυτταρικές λειτουργίες στο εσωτερικό του ωοθυλακίου, πράγμα που έχει ως αποτέλεσμα τη χειροτέρευση της ποιότητας των ωαρίων. Ο δε τρόπος ζωής (κατανάλωση αλκοόλ, κάπνισμα, ανθυγιεινή διατροφή κ.ά.) μπορεί να δημιουργήσει αντιδραστικά είδη οξυγόνου (ROS) στις ωοθήκες, γεγονός που επηρεάζει περαιτέρω την ικανότητα για αναπαραγωγή. Φυσιολογικά επίπεδα ROS ρυθμίζουν τις λειτουργίες των ωαρίων, ενώ η συσσώρευσή τους οδηγεί σε οξειδωτικό στρες (OS). Το οξειδωτικό στρες στο ωοθυλακιακό υγρό επιδεινώνει την ποιότητα των ωαρίων και μειώνει την αναπαραγωγική ικανότητα. Το οξειδωτικό στρες είναι ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες που έχει άμεσο αρνητικό αντίκτυπο στην ποιότητα των ωαρίων και περιορίζει τη γονιμότητα στα περισσότερα είδη θηλαστικών, συμπεριλαμβανομένου του ανθρώπου. Εξειδικευμένα συμπληρώματα διατροφής για το αναπαραγωγικό σύστημα όπως τα Fertilovit (www.fertilovit.gr), περιέχουν ισχυρά αντιοξειδωτικά σε ορθομοριακές φόρμουλες, που αποκαθιστούν την ισορροπία μεταξύ του επιπέδου των ROS και των αντιοξειδωτικών εντός των ωοθηκών, γεγονός ιδιαίτερα σημαντικό για τη διατήρηση της γυναικείας αναπαραγωγικής υγείας.
Σε κάθε περίπτωση, η αναλυτική, σε βάθος καταγραφή των δεδομένων μίας γυναίκας, είναι αυτή που μπορεί να βοηθήσει στο να γίνει κατανοητό γιατί φαίνεται να έχει κακή ποιότητα ωαρίων και αν αυτό μπορεί να επηρεάζεται και από εξωγενείς παράγοντες. Σίγουρα κάποιοι μηχανισμοί δεν μπορούν να ελεγχθούν, όμως υπάρχουν θεραπευτικές προσεγγίσεις που μπορεί να επηρεάσουν θετικά την όποια προσπάθεια. Η εξατομίκευση είναι το κλειδί της επιτυχίας.
Χαρούλα Μαθιοπούλου Μπιλάλη
BSc MMedSc, Μοριακή Βιολόγος με εξειδίκευση στην Ιατρικώς Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή. Πιστοποιημένη Health & Wellness Coach, Επιστημονική Συνεργάτιδα της Μον. Υπ. Αναπαραγωγής Life ΜΗΤΕΡΑ, Επιστημονική Διευθύντρια FERTILOVIT® Nutraceuticals, Member of the European Society of Human Reproduction and Embryology, Member of the American Society of Reproductive Medicine, www.harroulabilali.gr
8°
