Οι 10+1 πιο διαδεδομένοι διατροφικοί μύθοι

Της Έλενας Χάλαρη

Η ελλιπής ενημέρωση σχετικά με τα ζητήματα διατροφής συμβάλλει συχνά στη δημιουργία και συντήρηση «μύθων» και τη διάδοση λανθασμένων τακτικών, η υιοθέτηση των οποίων μπορεί να επηρεάσει την υγεία μας, οδηγώντας στην αύξηση του σωματικού βάρους ή παρεμποδίζοντας την ομαλή λειτουργία του οργανισμού. Το φαινόμενο των διατροφικών μύθων οφείλεται εν πολλοίς στην πεποίθηση πως υπάρχουν συγκεκριμένα διατροφικά μοντέλα, τα οποία μπορούν να λειτουργήσουν για όλους. Ξεκινώντας με την παραδοχή πως «το διατροφικό πλάνο πρέπει να προσαρμόζεται στις ιδιαίτερες ανάγκες του κάθε ατόμου ώστε να είναι αποτελεσματικό», η Κλινική Διαιτολόγος-Διατροφολόγος Κατερίνα Βάμβουκα σχολιάζει τους πιο διαδεδομένους διατροφικούς μύθους και μας κατατοπίζει σχετικά με το τι ισχύει σε σχέση με αυτούς.

Μύθος #1: Το μέλι και η μαύρη ζάχαρη είναι πιο υγιεινές επιλογές από τη λευκή ζάχαρη και έχουν λιγότερες θερμίδες. 
Άλλο υγιεινό τρόφιμο, άλλο με λιγότερες θερμίδες. Οπότε, ναι, σαφώς το μέλι και η μαύρη ζάχαρη είναι πιο υγιεινά τρόφιμα από τη λευκή ζάχαρη γιατί περιέχουν άλλες μορφές υδατανθράκων. Χρειάζεται, δηλαδή, ο οργανισμός να κάνει περισσότερη διεργασία για να μπορέσει να διασπάσει τα συγκεκριμένα σάκχαρα, σε σχέση με τη γλυκόζη που βρίσκεται στη λευκή ζάχαρη. Ωστόσο δεν περιέχουν λιγότερες θερμίδες. Όταν καταναλώνονται στην ίδια ποσότητα είναι ακριβώς το ίδιο. 

Μύθος #2: Υπάρχουν συγκεκριμένες τροφές που προκαλούν κυτταρίτιδα
Είναι ένας τεράστιος μύθος η σύνδεση της τροφής με την κυτταρίτιδα. Ουσιαστικά πρόκειται για ένα ζήτημα που πρέπει να δούμε ολιστικά. Το είδος της διατροφής που ακολουθούμε και η ύπαρξη ή μη άσκησης στην καθημερινότητά μας, αλλά και η ποιότητα του δέρματος του κάθε ατόμου είναι σίγουρα παράγοντες που σχετίζονται με την εμφάνιση κυτταρίτιδας. Υπάρχουν τροφές, όπως η ζάχαρη, τα αναψυκτικά και το αλκοόλ που «ευθύνονται» για το φαινόμενο αυτό, μόνο εφόσον εντάσσονται στο πλαίσιο ενός συνολικά ανθυγιεινού lifestyle, το οποίο μπορεί να χαρακτηρίζεται από καθιστική ζωή και έλλειψη κίνησης.

Μύθος #3: Τα γαλακτοκομικά καθορίζουν την ανάπτυξη των παιδιών και προστατεύουν τις γυναίκες από την οστεοπόρωση
Σίγουρα τα παιδιά και οι γυναίκες κατά την εμμηνόπαυση είναι ομάδες πληθυσμού που χρειάζονται την κατανάλωση γαλακτοκομικών. Όχι γιατί κάποιο παιδί θα ψηλώσει γρηγορότερα ή περισσότερο επειδή καταναλώνει γαλακτοκομικά προϊόντα, αλλά γιατί θα είναι πιο πυκνά τα κόκαλά του. Σίγουρα τα γαλακτοκομικά βοηθούν στη συνολική ανάπτυξη, όμως το ύψος καθορίζεται από ορμονολογικούς παράγοντες. Έρευνες έχουν αποδείξει ότι η σωστή διατροφή και η επαρκής άσκηση βοηθούν ακόμη περισσότερο στην ανάπτυξη του ύψους στα παιδιά. 
Στις γυναίκες η πρόσληψη γαλακτοκομικών δεν συμβάλλει στην αποθήκευση ασβεστίου στα κόκκαλά τους, αλλά βοηθά τη συντήρηση του ρυθμού απώλειας του ασβεστίου που χάνουν.  Δεν μας ενδιαφέρει αν πρόκειται για προϊόν ζωικής ή φυτικής προέλευσης, αλλά η περιεκτικότητα σε ασβέστιο που έχει ένα προϊόν είτε είναι υποκατάστατο είτε όχι. Οπότε καλό θα είναι να ελέγχουμε και τις διατροφικές ετικέτες.

Μύθος #4: Ένας άνθρωπος πρέπει να πίνει «άφθονο νερό», τουλάχιστον 8-10 ποτήρια νερό τη μέρα
Η κατανάλωση νερού είναι ανάλογη με τις θερμιδικές ανάγκες, τις καύσεις που κάνει ένας οργανισμός. Οπότε δεν υπάρχει μία ρότα ότι όλοι πρέπει να πίνουν 10-12 ποτήρια νερό τη μέρα, ούτε ισχύει το «όσο περισσότερο, τόσο το καλύτερο». Είναι ένας παράγοντας που σταθμίζεται ανάλογα με το άτομο που έχεις απέναντί σου. Σίγουρα το νερό βοηθάει πάρα πολύ στο ότι μεταφέρονται οι άχρηστες και χρήσιμες ουσίες εντός του οργανισμού, αλλά είναι και κάτι το οποίο το προσλαμβάνουμε και από άλλες πηγές. 

Μύθος #5: Υπάρχουν συγκεκριμένες τροφές που προκαλούν ακμή
Υπάρχουν τροφές που προκαλούν ακμή, όταν έχουμε έναν οργανισμό του οποίου το ανοσοποιητικό είναι ήδη διαταραγμένο. Συνήθως επηρεάζουν άτομα που έχουν μικροβιακό φορτίο, δηλαδή αντιμετωπίζουν ζητήματα ακμής, «νοσούν». Οπότε κάποια τρόφιμα, τα οποία είναι λίγο πιο αλλεργιογόνα, μπορούν να επηρεάσουν την κατάσταση και για αυτό τα αποφεύγουμε.

Μύθος #6: Υπάρχουν τρόφιμα «λιποδιαλυτικά» ή «αρνητικών θερμίδων»
Γίνονται έρευνες για κάποια συγκεκριμένα συστατικά ή τρόφιμα, τα οποία φαίνεται να έχουν μια θετική δράση, αλλά δεν είναι κάτι μετρήσιμο. Μπορεί να βοηθούν με έμμεσο τρόπο στην απώλεια βάρους. Αν αυτό γινόταν άμεσα τότε τα αποτελέσματα θα ήταν και μεγαλύτερα. Μπορεί, για παράδειγμα, ένα τρόφιμο ή συστατικό να βοηθάει στην καταπολέμηση της κατακράτησης υγρών ή στην ενυδάτωση του οργανισμού, αλλά όχι στην καύση του λίπους.

Μύθος #7: Όταν τρώμε υγιεινά δεν παχαίνουμε
Ό,τι θεωρείται «υγιεινό» δεν σημαίνει ότι είναι και «διαιτητικό» και επομένως μπορεί να καταναλώνεται σε απεριόριστες ποσότητες. Για παράδειγμα, το λευκό ψωμί και το ψωμί ολικής έχουν ακριβώς τις ίδιες θερμίδες. Η διαφορά είναι ότι το ολικής είναι πλούσιο σε φυτικές ίνες που βοηθούν στη σωστή λειτουργία του εντέρου και στη προστασία της καρδιάς.
Αντίστοιχα, δεν υπάρχουν συνδυασμοί τροφών που «παχαίνουν», αλλά η ποσότητα και η ποιότητα των τροφίμων καθορίζει και την επίδραση που αυτά θα έχουν στον οργανισμό μας. Οπότε δεν παχαίνει το κρέας αν συνδυάζεται με ρύζι, όταν έχουμε να κάνουμε με έναν οργανισμό ο οποίος στο σύνολο της ημέρας μπορεί να έχει υψηλές ενεργειακές ανάγκες, τις οποίες καλύπτει είτε τρώγοντας υδατάνθρακες μαζί με το γεύμα του –ώστε να είναι ένα πιο πλήρες γεύμα– είτε καταναλώνοντάς τους τμηματικά στα υπόλοιπα γεύματά του μέσα στην ημέρα. 

Μύθος #8: Τα αυγά αυξάνουν τη χοληστερίνη
Τα τελευταία επιστημονικά δεδομένα δείχνουν ότι η ποσότητα  της «κακής» χοληστερόλης στον κρόκο του αυγού είναι μικρή και συνεπώς δεν είναι ικανή να δημιουργήσει από μόνη της προβλήματα. Στις δυτικές κοινωνίες η υπερκατανάλωση κόκκινου κρέατος αυξάνει τα επίπεδα κορεσμένου λίπους, κάτι που σε συνδυασμό με υπερκατανάλωση αυγών μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένη χοληστερίνη.

Μύθος #9: Το βραδινό φαγητό μάς παχαίνει
Κατά περίπτωση, ναι. Δηλαδή, δεν θέλουμε τόσο πολύ να αντιστρέφουμε τα γεύματά μας. Ωστόσο, σε γενικές γραμμές μας ενδιαφέρει συνολικά το ισοζύγιο θερμίδων, οπότε όταν έχουμε να κάνουμε με έναν υγιή οργανισμό ο οποίος έχει μικρά και συχνά γεύματα μέχρι το βραδινό του γεύμα –ας είναι και ο κύριος όγκος των γευμάτων του το βράδυ–, αν είναι στα πλαίσια των θερμίδων που πρέπει να παίρνει με βάση τις ανάγκες του, μπορεί να το κάνει. Γενικά, όμως, αν αντιστρέφουμε τα γεύματά μας και το κύριο γεύμα μας είναι αργά το βράδυ και δεν έχουμε ενδιάμεσα (γεύματα), επειδή συγκεντρώνεται και όλος ο όγκος των θερμίδων και επηρεάζει τα επίπεδα ζαχάρου στο αίμα, αυτό μακροπρόθεσμα μπορεί να μας δυσκολέψει στην απώλεια βάρους.

Μύθος #10: Το νούμερο στη ζυγαριά είναι καθοριστικό
Το βάρος από μόνο του δεν λέει πολλά για έναν διαιτολόγο. Αυτό συμβαίνει για πολλούς λόγους. Αρχικά, οι μύες ζυγίζουν περισσότερο από το λίπος, ενώ η υπερκατανάλωση σε ζάχαρη κάποιες φορές συμβάλλει στο να δημιουργηθεί πρήξιμο. Παράλληλα, οι ορμονικές διακυμάνσεις στις γυναίκες, όπως και η γυμναστική, μπορεί να προκαλέσουν σημαντικές αλλαγές στη σύσταση του σώματος (λίπος, υγρά, μύες) και έτσι να υπάρξει ανεπιθύμητη αύξηση στο βάρος. 

Μύθος #11: Ακολουθώντας ένα πρόγραμμα διατροφής που αποκλείει τα τρόφιμα ζωικής προέλευσης, θα αντιμετωπίσουμε προβλήματα έλλειψης σιδήρου
Η βασική διαφορά ανάμεσα στον ζωικής και φυτικής προέλευσης σίδηρο είναι ότι ο ζωικός σίδηρος απορροφάται πολύ πιο γρήγορα από τον φυτικό και είναι πολύ πιο βιοδιαθέσιμος, δηλαδή είναι σε τέτοια μορφή που ο οργανισμός από μόνος του μπορεί ουσιαστικά να τον απορροφήσει. Σε σχέση με τον ζωικής προέλευσης σίδηρο, ο μη αιμικός σίδηρος που βρίσκεται στα φυτικής προέλευσης τρόφιμα, όπως για παράδειγμα στο σπανάκι ή τις φακές, για την καλύτερη απορρόφησή τους θα πρέπει να καταναλώνεται μαζί με το γεύμα και μια πηγή βιταμίνης C.