Μια ξεχωριστή προβολή του βραβευμένου ντοκιμαντέρ «ΒΥΖΙΑ», σε σκηνοθεσία Ανιές Σκλάβου και Στέλιου Τατάκη, μία προβολή η οποία θα συνοδευτεί από ανοιχτή συζήτηση διοργανώνει το ερχόμενο Σάββατο 3 Φεβρουαρίου, στις 12 το μεσημέρι, στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος, το Κέντρο Ημέρας για την Ψυχολογική Υποστήριξη Ασθενών με Καρκίνο (ΚΗΨΥΑΚ) της Εταιρίας Κοινωνικής Ψυχιατρικής και Ψυχικής Υγείας (ΕΚΨΥ και ΨΥ), με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Καρκίνου, την 4η Φεβρουαρίου.
Η A.V. συνάντησε την Ανιές Σκλάβου και την κοινωνική λειτουργό και ψυχοθεραπεύτρια της «ΕΚΨΥ και ΨΥ» Ευτυχία Αρτέμη, στον φιλόξενο χώρο της Ταινιοθήκης της Ελλάδας, και είχε μαζί τους μία πολύ διαφωτιστική συζήτηση για τους τρόπους με τους οποίους οι άνθρωποι έρχονται αντιμέτωποι με τον καρκίνο, τα συναισθήματα τα οποία κρύβουν, τους φόβους οι οποίοι τους καταβάλλουν.
Το ντοκιμαντέρ έχει ως θέμα του τον καρκίνο του μαστού. Γιατί δεν επιλέξατε τον καρκίνο, γενικότερα;
Α.Σ.: Η ταινία δεν είναι μόνο για τον καρκίνο του μαστού, η ταινία είναι για τα βυζιά, για το γυναικείο στήθος και όλους τους συμβολισμούς τους οποίους αυτό περιλαμβάνει. Το στήθος της γυναίκας είναι η ταυτότητά της, είναι ο έρωτας, είναι η τροφή, η μητρότητα και, δυστυχώς, είναι και ο πόνος. Είναι ο πόνος της αρρώστιας. Μία αρρώστια η οποία δεν απειλεί μόνο τη ζωή μίας γυναίκας, αλλά, ακόμη κι εάν θεραπευτεί, αφήνει τα σημάδια της στη γυναίκα. Είναι εμφανές πλέον ότι έχει υποφέρει από κάτι το οποίο θα της το θυμίζει διαρκώς, ακόμη κι εάν εκείνη έχει κερδίσει τη ζωή της.
Ε.Α.: Από την πλευρά της Εταιρείας Κοινωνικής Ψυχιατρικής και Ψυχικής Υγείας θέλαμε φέτος, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Καρκίνου, να χρησιμοποιήσουμε έναν διαφορετικό τρόπο για να επικοινωνήσουμε τα μηνύματά μας. Έτσι, μέσα από μία πολύ ευτυχή συγκυρία και τυχαία, γνωρίσαμε το συγκεκριμένο ντοκιμαντέρ, την Ανιές και τον Στέλιο, και είδαμε ότι, μέσα σε 55 λεπτά, το ντοκιμαντέρ θίγει όλα εκείνα τα ζητήματα τα οποία απασχολούν επίσης τους ασθενείς μας.
Δεδομένου ότι ο καρκίνος θίγει, πέραν από το σώμα, την ψυχή και την προσωπικότητα της πάσχουσας, πως θα λέγατε ότι επηρεάζει ο καρκίνος του μαστού την ψυχή και την προσωπικότητα της γυναίκας με καρκίνο του μαστού;
Ε.Α.: Να μιλήσουμε γενικότερα για τον καρκίνο. Καρκίνος είναι μία γενική ονομασία η οποία περιλαμβάνει περίπου διακόσιες ασθένειες, με ένα κοινό χαρακτηριστικό, το οποίο είναι η μετάλλαξη στην αναπαραγωγή των κυττάρων. Η διάγνωση της ασθένειας προκαλεί μία σημαντική ρήξη στη ζωή του ατόμου. Τη βιώνει καταστροφικά. Απειλεί, στην ουσία, τη ζωή του. Σημαδεύει μία περίοδο της ζωής του, η οποία χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερη αβεβαιότητα και πολύ φόβο. Έτσι δημιουργεί πολύ έντονα συναισθήματα…
Είναι η ιδέα του θανάτου, η οποία προκαλεί αυτά τα συναισθήματα;
Ε.Α.: Είναι ο θάνατος, κατ’ αρχάς, αλλά μέσα από αυτό προκαλούνται και άλλα υπαρξιακά ερωτήματα και φόβοι…
Α.Σ.: Πολλές φορές υπάρχει η ενοχή: Γιατί σε μένα; Έκανα κάτι κακό και τιμωρούμαι; Περνούν διάφορες σκέψεις από το μυαλό.
Ε.Α.: Οι ασθενείς μας, όταν έρχονται σε εμάς, νιώθουν πολύ έντονα συναισθήματα. Φόβος, ενοχή, θυμός, μοναξιά, μεγάλη δυσκολία να επικοινωνήσουν αυτό το οποίο νιώθουν στο περιβάλλον τους. Είναι πολύ απειλητική ασθένεια ο καρκίνος και στο μυαλό των περισσοτέρων ισοδυναμεί με τον θάνατο. Οπότε, όπως καταλαβαίνετε, αυτή η ασθένεια μπορεί να προκαλέσει και κατάθλιψη, πολύ έντονο άγχος κ.ά. Γι’ αυτό απαιτείται η σφαιρική προσέγγιση του καρκίνου.
Α.Σ.: Κάτι που λέει η Λιόπη Αμπατζή μέσα στην ταινία – η Λιόπη Αμπατζή είναι η ανθρωπολόγος η οποία είχε την ιδέα για αυτό το ντοκιμαντέρ και μιλά και για την δική της ιστορία μέσα στην ταινία – είναι ότι, από την ημέρα της διάγνωσης της δικής της ασθένειας, «ξύπνησα το επόμενο πρωί και κατάλαβα ότι είχα χάσει την ανεμελιά μου»… Πολλοί άνθρωποι λένε ότι, ακόμη κι εάν θεραπευτούν, αυτή η σκέψη για τον καρκίνο δεν τους εγκαταλείπει ποτέ. Δεν φεύγει «αυτό» από μέσα σου. Πάντα υπάρχει ο φόβος της υποτροπής, της ενδεχόμενης επιστροφής της νόσου.
Ε.Α.: Οι ασθενείς μας δεν αντέχουν αυτές τις σκέψεις και μας ρωτούν πώς να απαλλαγούν από τέτοιες σκέψεις. Όμως, ο στόχος δεν είναι να απαλλαγούν από αυτές τις σκέψεις. Είναι να τις αφήσουν ελεύθερες, φτάνει να μην τους καταβάλλουν. Αυτές οι σκέψεις χρειάζονται, γιατί με αυτόν τον τρόπο θα γίνει και η επεξεργασία, η διαχείριση του βιώματος και αυτό είναι πολύ σημαντικό. Συνήθως οι ογκολόγοι συστήνουν «να πας να κάνεις ψυχοθεραπεία, για να έχεις θετική ψυχολογία». Ο κόσμος «μεταφράζει» την θετική ψυχολογία με την «υποχρέωση» να είναι κανείς χαρούμενος. Έτσι το καταλαβαίνουν οι περισσότεροι. Όχι, δεν ισχύει αυτό! Εκείνο το οποίο χρειάζεται είναι να είμαστε σε επαφή με τα συναισθήματα, ακόμη και με τα δύσκολα από αυτά, τα δυσφορικά, τη στενοχώρια, τη θλίψη, τον θυμό και να τα επεξεργαστούμε. Να τα συνειδητοποιήσουμε. Έτσι θα καταλάβουμε και την πραγματικότητα. Αυτό λέμε στους ασθενείς μας: Να έρθουν σε επαφή με τα συναισθήματα, να αφήσουν τη σκέψη να τους πλημμυρίσει, να βάλουν τις σκέψεις τους «στο τραπέζι». Και αυτό θα τους οδηγήσει σε πιο θετική στάση απέναντι στον καρκίνο. Όχι μία άρνηση της πραγματικότητας, «δεν έχω τίποτε», «θα πάνε όλα καλά», δηλαδή μία επίπλαστη αισιοδοξία. Όχι! «Ξέρω τι μου συμβαίνει», «λαμβάνω όλες τις σχετικές πληροφορίες» – αυτή είναι η ενεργητική στάση .
Τι έχετε εισπράξει εσείς ως μηνύματα από τους θεατές του ντοκιμαντέρ σας, οι οποίοι ανήκουν στην κατηγορία των καρκινοπαθών συνανθρώπων μας;
Α.Σ.: Κοιτάξτε, δυστυχώς όλοι μας έχουμε κάποια σχετικά βιώματα. Δεν υπάρχει σπίτι το οποίο να μην έχει εμπειρία από τον καρκίνο. Είναι στιγμές κατά τις οποίες το ντοκιμαντέρ «μιλά» και για την άρνηση, τον φόβο, «μιλάει» και για το «πνίξιμο» των σχετικών συναισθημάτων εκ μέρους των ασθενών. Έτσι, πάρα πολλοί θεατές ανοίχτηκαν, ακόμη και στην πρεμιέρα, στο Φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης, άνθρωποι άρχισαν να μας μιλούν, αναφερόμενοι σε προσωπικές τους εμπειρίες. Εξέφραζαν, δηλαδή, ενώπιον αγνώστων τους δικούς τους φόβους, τις δικές τους σκέψεις. Και συγκινούνται και ανακαλύπτουν «κομμάτια» από τη δική τους ιστορία, τη δική τους ζωή. Είναι κάποιοι, τους οποίους η ταινία τους κατακλύζει! Είναι χαρακτηριστικό ότι στα πρώτα 5 – 10 λεπτά μετά από το τέλος του ντοκιμαντέρ δεν μιλάει κανείς! Μένουν σιωπηλοί, προσπαθούν να επεξεργαστούν αυτό το οποίο έχουν μόλις δει. Όμως, στη συνέχεια, ξεκινούν συζητήσεις, οι οποίες εισέρχονται ακόμη και σε πολύ προσωπικά θέματα! Η ταινία, δηλαδή, «ανοίγει» τους ανθρώπους, «ανοίγει» τους ανθρώπους για να μιλήσουν. Και, ξέρετε, δεν είναι καλό να κρυβόμαστε ή να κρατάμε πράγματα μέσα μας.
Ε.Α.: Οι άνθρωποι δυσκολεύονται, ακόμη και σήμερα, να μιλήσουν για τον καρκίνο…
Λέτε κάπου ότι ο καρκίνος είναι ταμπού. Εγώ έχω την αίσθηση, καθώς είμαι υγειονομικός συντάκτης, ότι μιλάμε πολύ για τον καρκίνο…
Ε.Α.: Μιλάμε όσοι δεν έχουμε καρκίνο! Οι άνθρωποι οι οποίοι νοσούν από καρκίνο δεν μιλούν… Δυσκολεύονται πάρα πολύ να μιλήσουν για τη νόσο! Μία ασθενής μου μου έλεγε ότι δυσκολεύεται να δει ακόμη και εκείνες τις διαφημίσεις με το ροζ κορδελάκι, το «σήμα» του καρκίνου… Δεν θέλει επίσης να βλέπει ταινίες για τον καρκίνο… Κάποιοι δεν τον ονομάζουν καν καρκίνο! Λένε για «αρρώστια», για την «επάρατη νόσο». Οι ασθενείς βρίσκουν στο Κέντρο μας έναν χώρο για να μιλήσουν. Φοβούνται ότι θα στενοχωρήσουν κάποιον. Γιατί; Ενώ βιώνουν ένα τόσο έντονο γεγονός στη ζωή τους, αισθάνονται πολλοί ότι δεν μπορούν να μιλήσουν γι’ αυτό, ότι δεν μπορούν να το επικοινωνήσουν στα παιδιά τους, στην οικογένειά τους, στο κοινωνικό τους περιβάλλον, στον επαγγελματικό τους χώρο. Φοβούνται ότι θα στενοχωρέσουν, θα επηρεάσουν αρνητικά τους άλλους. «Πώς να το πω στα παιδιά μου». «Να το πω στα παιδιά μου;». Αισθάνονται ένα βάρος! Και, φυσικά, να θυμόμαστε πάντα ότι κάθε περίπτωση είναι διαφορετική, κάθε ασθενής είναι διαφορετικός.
Κέντρο Ημέρας για την Ψυχολογική Υποστήριξη Ασθενών με Καρκίνο της Εταιρίας Κοινωνικής Ψυχιατρικής και Ψυχικής Υγείας, 210 3233401, 210 3233402, www.psychooncology.gr www.facebook.com/psychooncology
Ευχαριστούμε θερμά την Ταινιοθήκη της Ελλάδος για τη φιλοξενία.
Στην πρώτη συνάντηση με τίτλο «Ψυχανάλυση και κινηματογράφος της παρατήρησης - Μεγεθύνοντας το αδιόρατο», την Κυριακή 24 Νοεμβρίου, ο Γρηγόρης Μανιαδάκης συνομιλεί με την Εύα Στεφανή
14°
