Με τον όρο κνίδωση περιγράφεται η κλινική κατάσταση που χαρακτηρίζεται από ανάγλυφα δερματικά εξανθήματα, στρογγυλού ή ακανόνιστου σχήματος (πομφοί) και θυμίζουν τσίμπημα κουνουπιού. Οι πομφοί έχουν συνήθως έντονο κνησμό, μπορεί να βγουν σε οποιοδήποτε σημείο του σώματος και έχουν ένα ρόδινο προς ερυθρό χρώμα που χάνεται προσωρινά αν πιεστούν. Χαρακτηριστικά, διαρκούν λιγότερο από 24 ώρες ο κάθε ένας, φεύγουν χωρίς να αφήσουν σημάδια αλλά συνήθως επανεμφανίζονται σε άλλο σημείο του σώματος για να συνεχιστεί αυτή η σαν «αναβόσβημα» εικόνα. Μερικές φορές η κνίδωση συνυπάρχει με αγγειοοίδημα, πρήξιμο δηλαδή, συνήθως στα βλέφαρα, τα χείλη ή τα πτερύγια των αυτιών.
Η κνίδωση ονομάζεται χρόνια αν το εξάνθημα διαρκεί παραπάνω από 6 εβδομάδες. Υπολογίζεται ότι 0,5-5% του πληθυσμού μπορεί να εκδηλώσει κάποια στιγμή στη ζωή του συμπτώματα χρόνιας κνίδωσης και αποτελεί μία από τις συχνότερες αιτίες που θα οδηγήσουν έναν ασθενή σε αλλεργιολογικό ιατρείο. Σύμφωνα με τις μελέτες, περίπου 30-50% των περιπτώσεων διαρκεί μέχρι 6 μήνες, ένα επιπλέον 40-50% θα υποχωρήσει στο έτος ενώ σε περίπου 10% των ασθενών η κνίδωση διαρκεί περισσότερο.
Είναι επικίνδυνη η χρόνια κνίδωση;
Στην πλειοψηφία των ασθενών η αιτία της χρόνιας κνίδωσης δεν είναι «εξωτερική» – δεν αναγνωρίζεται δηλαδή κάποιο αίτιο τροφικό ή φαρμακευτικό ούτε έκθεση του ασθενούς σε αλλεργιογόνα της ατμόσφαιρας. Αυτά έχουν ιδιαίτερη σημασία σε σχέση με τη διάγνωση. Εξαιτίας όμως των παραπάνω, η χρόνια κνίδωση είναι μια καθαρά δερματική εκδήλωση και δεν συνοδεύεται από συμπτώματα «εσωτερικά», όπως π.χ. οίδημα λάρυγγα και δύσπνοια, οξέα γαστρεντερικά επεισόδια, ζάλη ή λιποθυμία. Με λίγα λόγια, η χρόνια κνίδωση σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να συγχέεται με την αναφυλαξία ή το αλλεργικό σοκ! Ωστόσο, λόγω της επίπτωσης στην ποιότητα ζωής των ασθενών (χρονιότητα συμπτωμάτων, κακή ποιότητα ύπνου κ.ά.) η χρόνια κνίδωση είναι ιδιαίτερα βασανιστική.
Στις περισσότερες περιπτώσεις δεν μπορεί να βρεθεί κάποιο συγκεκριμένο αίτιο που προκαλεί τη χρόνια κνίδωση γι’ αυτό και χαρακτηρίζεται ως «αυθόρμητη». Πολύ συχνά την ονομάζουμε «ιδιοπαθή»: ως ιδιοπαθές στην ιατρική χαρακτηρίζεται κάτι την αιτία του οποίου δε μπορούμε να προσεγγίσουμε.
Σε πολλές περιπτώσεις η χρόνια κνίδωση λαμβάνει και τον προσδιορισμό «αυτοάνοση». Αυτό τρομοκρατεί τους ασθενείς γιατί θυμίζει άλλα σοβαρά αυτοάνοσα νοσήματα όπως ερυθηματώδη λύκο, ρευματοειδή αρθρίτιδα κ.λπ. Αυτό πρέπει να είναι ξεκάθαρο: «αυτοάνοση» είναι η νόσος που οφείλεται σε αντισώματα που δημιουργεί ο οργανισμός και στρέφονται στον ίδιο. Απλά, δηλαδή, υποδηλώνεται ένας μηχανισμός – σε καμιά περίπτωση ταύτιση ή κατ’ ανάγκη εξέλιξη στο μέλλον σε άλλο αυτοάνοσο νόσημα!
Από την άλλη, σε μερικές περιπτώσεις, η χρόνια αυθόρμητη κνίδωση συνυπάρχει με κάποια μορφή φυσικής κνίδωσης. Φυσική κνίδωση είναι η εμφάνιση πομφών μετά από ερεθισμό του δέρματος από παράγοντες όπως η έκθεση στο κρύο (κνίδωση από ψύχος), η άνοδος της εσωτερικής θερμοκρασίας (χολινεργική κνίδωση), η παρατεταμένη πίεση (κνίδωση εκ πιέσεως) κ.ά. Πιο συχνά, στη χρόνια κνίδωση παρατηρείται δερμογραφισμός: οι πομφοί στην περίπτωση αυτή εμφανίζονται, εκτός από αυτόματα, και μετά από μηχανικό ερεθισμό του δέρματος όπως το ξύσιμο (ιδιαίτερα συχνά), το τσίμπημα ή η πίεση.
Η διάγνωση της χρόνιας κνίδωσης προκύπτει από τη λήψη από τον αλλεργιολόγο ενός καλού αλλεργιολογικού ιστορικού. Όπως προαναφέρθηκε, το αίτιο σπάνια είναι «εξωγενές» και για αυτό κατά κανόνα δε χρειάζεται να γίνουν αυτά που ονομάζονται αλλεργικά τεστ.
Αντίθετα πρέπει να γίνει μια σειρά αιματολογικών κατά βάση εξετάσεων για να αποκλειστεί η, πολύ μικρή, πιθανότητα κάποιας άλλης σοβαρότερης νόσου που προκαλεί τη χρόνια κνίδωση. Επίσης, οι εξετάσεις αναδεικνύουν άλλες νόσους που συχνά συνυπάρχουν όπως είναι ο υποθυρεοειδισμός (θυρεοειδίτιδα Hashimoto) αλλά και η παρασίτωση. Στην τελευταία περίπτωση, πιθανόν και να υπάρχει αιτιολογική συσχέτιση οπότε ενδεχόμενη αντιμετώπιση της παρασίτωσης μπορεί να αντιμετωπίσει οριστικά και τη χρόνια κνίδωση. Τέλος, κυρίως ερευνητικά, μπορεί να γίνει και δοκιμασία αυτόλογου ορού που αναδεικνύει τον αυτοάνοσο χαρακτήρα της κνίδωσης.
Πώς αντιμετωπίζεται η χρόνια κνίδωση; Χρειάζεται κάποια δίαιτα;
Η φαρμακευτική αγωγή κατά κανόνα περιλαμβάνει μακροχρόνια λήψη των κατάλληλων για κάθε ασθενή αντιισταμινικών, ενδεχομένως για περιορισμένα διαστήματα κορτιζόνη και, επί ανάγκης, εξειδικευμένη αγωγή τρίτης γραμμής όπως ανοσοκατασταλτικά ή το νεώτερο μονοκλωνικό αντίσωμα ομαλιζουμάμπη.
Όσον αφορά στη δίαιτα, αυτό είναι αντικείμενο μεγάλης αντιπαράθεσης ακόμη και μεταξύ των ιατρών. Υπενθυμίζεται ότι η χρόνια κνίδωση δεν είναι τροφικής αιτιολογίας, επομένως δεν απαγορεύεται η κατανάλωση οποιουδήποτε τροφίμου. Φαίνεται, ωστόσο, ότι ορισμένα τρόφιμα (ψευδοαλλεργιογόνα) μπορεί να επιδεινώσουν παροδικά τα συμπτώματα και επομένως συστήνεται να περιοριστεί (και όχι να αποκλειστεί) η κατανάλωση σε μεγάλες ποσότητες: τέτοια τρόφιμα είναι κυρίως αυτά που περιέχουν συντηρητικά, τεχνητά χρώματα ή αρώματα (π.χ. συσκευασμένα, τυποποιημένα προϊόντα), τα αναψυκτικά και η σοκολάτα, τα παλαιωμένα τυριά, τα επεξεργασμένα τρόφιμα (π.χ. αλλαντικά), τα μπαχαρικά κ.ά.
Άλλοι παράγοντες που φαίνεται ότι επιδεινώνουν (προσοχή: όχι προκαλούν) τη χρόνια κνίδωση είναι το stress, τα πολύ στενά και ζεστά ρούχα ή η ζέστη και η λήψη φαρμάκων όπως η ασπιρίνη και άλλα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη (αντιπυρετικά, αναλγητικά).
Συμπερασματικά, η χρόνια αυθόρμητη κνίδωση είναι συνήθως μακροχρόνια, με επίπτωση στην ποιότητα ζωής των ασθενών, αλλά ακίνδυνη στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων. Ο αλλεργιολόγος μέσα από τον κατάλληλο έλεγχο μπορεί να την αντιμετωπίσει, ενδεχομένως και οριστικά, και να προσφέρει τις ορθές οδηγίες για μια νόσο που περιβάλλεται από αρκετούς μύθους.
13°
Dr. Δημήτρης Μήτσιας MD, PhD Αλλεργιολόγος Παίδων και Ενηλίκων www.mitsias-allergy.gr
