Λένε, αυτοί που γνωρίζουν αυτά τα πράγματα, ότι τρεις επαναστάσεις σημάδεψαν, ή ίσως κιόλας τραυμάτισαν, την δυτική σκέψη. Του Κοπέρνικου, του Δαρβίνου και του Φρόιντ. Η πρώτη εκθρόνισε την γη απο την τιμητική της θέση στο κέντρο του σύμπαντος καταφέρνοντας ένα συγκλονιστικό πλήγμα στην αυταρέσκειά μας. Δεν είμαστε πια το κέντρο του κόσμου. Η δεύτερη, που ακόμα φαίνεται δεν την έχουμε καλοχωνέψει, μας θέλει απόγονους των πιθήκων, ποιους, εμάς τους ανθρώπους. Ακουσον, άκουσον. Εκεί που πιστεύαμε ότι είμαστε ξεχωριστά και προνομιούχα πλάσματα της δημιουργίας, κατ' εικόνα και ομοίωση. Η τρίτη ήταν βρώμικο χτύπημα κάτω από τη ζώνη. Το ίδιο μας το Εγώ δεν είναι πια αφεντικό στο ίδιο του το σπίτι. Ας φωνάζει, ας διαμαρτύρεται, ας κοκορεύεται, ας λέει, Εννοώ αυτό που λέω και λέω αυτό που εννοώ, Τελεία και παύλα. Κι ας τραγουδάει «Είμαι Εγώ και το κέφι μου θα κάνω και θα πιω και δυο ποτήρια παραπάνω, Απ’ τη σούρα μου τη μύτη μου δε βλέπω, μα γλεντάω δίχως να παρεκτραπώ και γι’ αυτό ελέγχους δε σου επιτρέπω σ’ ό,τι πιω, σ’ ό,τι χορέψω, σ’ ό,τι πω».
Αμ δέ. Αυτά τα νταϊλίκια τέλος. Δεν κάνει πιά κουμάντο το Εγώ, αλλά το Εκείνο. Ποιο εκείνο, βρε παιδιά; Μην τρελαθούμε. Αμ το εκείνο, αυτό που ο γερο Φρόιντ το έλεγε das Es, λατινιστί id.
Τα άλλα δυο χτυπήματα τα αντέξαμε, αλλά τούτο δω πώς αντέχεται;
Να ’ταν ο τσιφλικάς το αφεντικό, να ξεσηκωνόμασταν να τον διώχναμε κακήν κακώς από το τσιφλίκι του με τις τσουγκράνες. Να ’ταν ο εργοστασιάρχης ο άκαρδος, να τραβούσαμε μια απεργία βρε αδερφέ να τον γονατίζαμε. Να ’ταν ο τραπεζίτης το αφεντικό να τα παίρναμε τα λεφτάκια μας από τη τράπεζα, να τα βάζαμε κάτω απ’ το στρώμα να του δείξουμε ποιος είναι τ' αφεντικό. Αλλά με αυτό το Εκείνο τι να κάνουμε; Να χτυπάμε το κεφάλι μας στον τοίχο μήπως και το ζαλίσουμε και του δείξουμε ποιος είναι το αφεντικό;
Τι να κάνουμε λοιπόν; Μια που μας βάρεσε ύπουλα κάτω απ τη ζώνη ο γέρο Φρόιντ, μια που μας είπε, μην απελπίζεστε παιδιά, Wo es war, soll ich werden, δηλαδή σε ελεύθερη μετάφραση, εκεί που το Εκείνο ήταν, θα ’ρθει και θα πάρει τη θέση του το Εγώ. Ουφ, ευτυχώς. Και πώς θα γίνει αυτό; Μα πώς αλλιώς; Με την ψυχανάλυση. Τώρα επειδή αυτά τα πράγματα δεν είναι αστεία, δεν γίνονται στο τσακ μπραφ. Παίρνει λίγο χρόνο.
Πόσο ακριβώς μη ρωτάτε. Μπορεί να πάρει πέντε χρόνια, μπορεί δέκα χρόνια μπορεί και λίγο παραπάνω.
Αλλά μπρος στα κάλλη τι είναι ο πόνος, ή μάλλον ο χρόνος; Δεν πρόκειται βέβαια για κάλλη, αλλά τρόπος του λέγειν. Και κοστίζει αυτή η ρημάδα η ψυχανάλυση, αλλά τίποτα δεν είναι τζάμπα σ' αυτή τη ζωή. Θες να ξαναγίνεις αφεντικό στο ίδιο σου το σπίτι; Πρέπει να πληρώσεις, ε, εντάξει, μπορεί να πληρώσεις κάτι παραπάνω αλλά στο τέλος θα το ευχαριστηθείς. Τώρα μη με ρωτήσετε τι να κάνετε αν δεν έχετε φραγκάκια για ψυχανάλυση.
Τι να σας πω; Αφήστε το Εκείνο να κάνει τα κουμάντα του και τα αφεντιλίκια του. Εξάλλου, από όλα τα αφεντικά που έχουμε πάνω από το κεφάλι μας, το Εκείνο είναι κολλεγιόπαις, ή τουλάχιστον έτσι λέω εγώ. Τώρα οι φίλοι μου οι ψυχαναλυτές ας διαρρηγνύουν τα ιμάτια τους και ας φωνάζουν ψιθυριστά (οι ψυχαναλυτές μόνο ψιθυριστά φωνάζουν) ότι το Εκείνο είναι σκοτεινό και άγριο θηρίο και ουέ κι αλίμονο σε όποιον το υποτιμά. Είναι θηρίο ανήμερο που αν δεν το δαμάσεις, θα τα κάνει λίμπα όλα. Είναι όπως έλεγε ο γερο Φρόιντ ένα καζάνι γεμάτο ενορμήσεις που κοχλάζουν. Εκεί μέσα είναι το σεξ και ο θάνατος και όποιον πάρει ο χάρος. Δηλαδή όλους θα μας πάρει ο Χάρος στο τέλος, αλλά μέχρι τότε τι γίνεται.
Τέλος πάντων, εγώ δεν τα πάω πολύ καλά με τα αφεντικά, μιας και είμαι κάπως τζαναμπέτης άνθρωπος. Αυτό που με διαολίζει σ' αυτό που έκανε ο γέρο Φρόιντ, που παρεπιπτόντως ήταν πανέξυπνος άνθρωπος, δεν είναι ότι εκθρόνισε το Εγώ απο την καρέκλα της εξουσίας, αλλά ότι πήρε όλα τα αφεντικά που είχαμε πάνω απο το κεφάλι μας, και τα 'χωσε μέσα στο κεφάλι μας. Μεγάλη χάρη τους έκανε.
Για καλό και για κακό, ας έχουμε το νου μας, γιατί όπως τραγουδούσε κι ο Διονυσάκης μας πριν απο πολλά χρόνια «Τα όνειρά σου μη τα λες γιατί μια μέρα κρύα, μπορεί και οι φροϊδιστές να ρθούν στην εξουσία»
Στην πρώτη συνάντηση με τίτλο «Ψυχανάλυση και κινηματογράφος της παρατήρησης - Μεγεθύνοντας το αδιόρατο», την Κυριακή 24 Νοεμβρίου, ο Γρηγόρης Μανιαδάκης συνομιλεί με την Εύα Στεφανή
11°
