Ο Οδυσσέας βάζει τα χέρια του στην κιθάρα και δοκιμάζει ένα δύσκολο κομμάτι. Στο πρώτο κιόλας πέρασμα θυμώνει. «Δεν μπορώ, είναι δύσκολο», λέει. Ξεφυσάει και αγανακτεί. «Όχι, δεν μπορώ», ξαναλέει και φεύγει. «Την προηγούμενη εβδομάδα μπορούσα, αλλά τώρα δεν μπορώ».
«Δεν μπορείς γιατί τις τελευταίες μέρες δεν μελετάς», λέει ο πατέρας του, χωρίς ίχνος έντασης, μεταφέροντας απλώς τη γνώση του. «Και η μουσική θέλει καθημερινή δουλειά. Αυτό που κατακτάς, χάνεται αν δεν το υπηρετείς».
Συγκατανεύω. Αυτό που λέει, το ξέρω καλά. Από τη μουσική, από τη μελέτη, από ό,τι απαιτεί επανάληψη. Μητέρα της μαθήσεως λέγεται η επανάληψη – κι όχι άδικα. Το ξέρω, βεβαίως, κι απ’ το τρέξιμο.
Λίγες μέρες νωρίτερα, συζητούσαμε με τον Κωστή για κάποιον που έχει μαύρη ζώνη στο καράτε. Κάποιον που αν τον δεις σήμερα δεν έχει την παραμικρή σχέση με το άθλημα -με κανένα άθλημα, για την ακρίβεια. Κι έλεγε ο Κωστής, κάπως αστειευόμενος, πως οι μαύρες ζώνες πρέπει να έχουν ημερομηνία λήξης. Πως πρέπει να τις παίρνεις όταν πληροίς τις προϋποθέσεις των εξετάσεων, όταν η φυσική σου κατάσταση, ο βαθμός ενδιαφέροντος και η «επένδυση» που κάνεις στο άθλημα σε χρόνο και χώρο μέσα σου δείχνουν προς την ίδια κατεύθυνση, αλλά πως πρέπει να τις ξανακερδίζεις στην πορεία. Πρέπει να μπορείς να συνδέεσαι μαζί τους σε ενεστώτα χρόνο, αντί να είναι κομμάτι από το παρελθόν σου και μόνον.
Συμβαίνει με δεκάδες πράγματα -παιδειές, κυρίως- από αυτά με τα οποία κατά καιρούς καταπιανόμαστε στη ζωή μας. Πράγματα που κάποτε τα βρήκαμε ενδιαφέροντα, κάποτε τα διακονήσαμε, κάποτε ενδεχομένως τα κάναμε κυρίαρχα, για να πάρουν έπειτα θέση στην ιστορία αντί στην καθημερινότητά μας. Τα μαθήματα πιάνου που κάποτε ξεκινήσαμε από επιθυμία ή υποχρέωση, οι προπονήσεις στην ενόργανη, το κολυμβητήριο, η ενασχόληση με τα κοινά. Δραστηριότητες που επιλέξαμε κι ακολουθήσαμε, που διαμόρφωσαν εν μέρει ή εν πολλοίς αυτό που είμαστε, μα ολίσθησαν από την κυρίαρχη καθημερινότητα στην προσωπική ιστορία.
Δεν μιλώ αφοριστικά. Τίποτα δεν κρατάει για πάντα, αυτή είναι η φύση της ζωής. Οι κύκλοι κλείνουν, ανοίγουν νέοι, κι ό, τι έμαθες στον έναν -σαν αίσθηση αυτογνωσίας, μεθοδικότητα ή συγκεκριμένη γνώση- σε ακολουθεί στον επόμενο. Χάνεται, μόνον, κάτι: η αίσθηση μιας δραστηριότητας ως μέτρου της ζωής σου. Το δικό σου μέτρο.
Ποια είναι η διαχωριστική γραμμή; Αυθαίρετα θα έλεγα το αποτύπωμα μιας δραστηριότητας, η ένταση που έχει. Με όρους πραγματικούς, όπως τον χρόνο, ή συναισθηματικούς, όπως ο βαθμός ταύτισης. Την ώρα που αποφασίζεις να αφήσεις κάτι πίσω σου, είναι κομμάτι της ιστορίας σου -δικό σου μα ήδη κάπως έξω από εσένα. Όσο γι΄αυτά που μένουν, μπορεί να είναι στην περιφέρεια της ζωής, ή κυρίαρχα. Στα δρομικά, για παράδειγμα, να είσαι πρώην δρομέας, νυν ερασιτέχνης δρομέας (χομπίστας, όπως λέει ένας φίλος) ή δρομέας με Δ κεφαλαίο, τώρα και σταθερά. Το Δ κεφαλαίο δεν το ορίζουν ο χρόνος ή η κατάταξη στον εκάστοτε αγώνα. Η κατηγοριοποίηση δεν γίνεται με όρους πρωταθλητισμού. Γίνεται με βάση τον αυτοχαρακτηρισμό. Με γνώμονα αν αυτό που λες πως διακονείς, το διακονείς πράγματι. Αν είναι σημαντικό σήμερα, τώρα. Αν το τρέφεις με αυτό που χρειάζεται -χιλιόμετρα, χρόνο, την προσοχή σου, την προσπάθεια.
Αν είσαι κιθαρίστας, μελετάς, παίζεις, προβάρεις. Τα δάχτυλά σου χαϊδεύουν τα τάστα και τις χορδές, εξοικειώνονται με τον ήχο, ψηλαφούν και δοκιμάζουν. Κι όταν δεν μπορείς, δεν προλαβαίνεις ή δεν βγαίνει, σε απασχολεί. Νιώθεις το κενό και την έλλειψη, φαντάζεσαι τα δάχτυλα, ακούς τον ανύπαρκτο ήχο. Αν είσαι δρομέας, τρέχεις. Προπονείσαι, δοκιμάζεις, βγαίνεις στον δρόμο, ονειρεύεσαι τις ανηφόρες. Χαζεύεις τις βιτρίνες με τα δρομικά, κοιτάζεις το καλεντάρι με τους αγώνες, κι ας μην τρέχεις. Το αποτύπωμα είναι φρέσκο και σε ευθεία γραμμή.
Αυτό που είσαι -δρομέας, κιθαρίστας, ό,τι θες- ορίζεται από την παρουσία όσο κι απ΄την απουσία. Η απουσία, ωστόσο, ενέχει την επιθυμία, τη νοσταλγία. Είσαι «νυν» ή «πρώην» με βάση ένα πλέγμα όρων. Πόσο αναγκαίο είναι αυτό για την ύπαρξή σου, πόσο κομβικό. Πόσα bytes της ζωής σου καταναλώνει, σε δραστηριότητα, προετοιμασία ή σκέψη. Πόση επιθυμία γεννά -σήμερα, τώρα δα, όχι σε μια προηγούμενη ζωή. Και πόσο δεσμεύεσαι, εσύ, στον εαυτό σου, να το θρέψεις.
Στην πρώτη συνάντηση με τίτλο «Ψυχανάλυση και κινηματογράφος της παρατήρησης - Μεγεθύνοντας το αδιόρατο», την Κυριακή 24 Νοεμβρίου, ο Γρηγόρης Μανιαδάκης συνομιλεί με την Εύα Στεφανή
12°
