Γιατρέ μου, λίγη κάνναβη

Το υπουργείο Υγείας φέρεται να έχει αποφασίσει να προωθήσει τη χρήση κάνναβης για ιατρικούς σκοπούς. Στο μοντέλο της Γερμανίας, ως παράδειγμα, αναφέρθηκαν 40 βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ, με ερώτησή τους στον αρμόδιο υπουργό, Ανδρέα Ξανθό. Για το πού βρισκόμαστε, αν η χρήση κάνναβης για ιατρικούς σκοπούς αποτελεί ένα «παράθυρο» για την αποποινικοποίηση της ψυχαγωγικής χρήσης, τι συμβαίνει σε άλλες χώρες, μας μιλάει ο διευθυντής του Διογένη, Θανάσης Αποστόλου.

Τον τελευταίο καιρό όλο και περισσότερο συζητείται το θέμα της χρήσης κάνναβης για ιατρικούς σκοπούς. Πρόσφατα, μάλιστα, 40 βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ ζήτησαν από τον υπουργό Υγείας, Ανδρέα Ξανθό, να προωθήσει τη σχετική νομοθετική ρύθμιση. Πού ακριβώς βρισκόμαστε; Υπάρχει καθυστέρηση και αν ναι, εκτιμάτε ότι είναι πολιτικοί οι λόγοι της καθυστέρησης αυτής;

Οι νομοθετικές αλλαγές για την κάνναβη που γίνονται τα τελευταία χρόνια σε διάφορες χώρες έχουν αντίκτυπο και στην Ελλάδα. Το θέμα της κάνναβης αποτελεί θέμα αμφιλεγόμενο, κυρίως λόγω των ρυθμίσεων που έχουν συμφωνηθεί τον περασμένο αιώνα από τη διεθνή κοινότητα. Η διεθνής ενιαία σύμβαση για τα ναρκωτικά του 1961 έχει συμπεριλάβει την κάνναβη στις απαγορευμένες ναρκωτικές ουσίες μετά από δεκαετίες αντιπαράθεσης από τα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ού αιώνα. Δεν υπήρχε συμφωνία ανάμεσα στα κράτη για τη ρύθμιση στη διεθνή σύμβαση, πράγμα που δημιούργησε από την αρχή δυσφορία σε διάφορες χώρες καθώς και διαφορετικές  εφαρμογές. Πολλές χώρες νομοθέτησαν μετά τη διεθνή συμφωνία του 1961 αυστηρότατα μέτρα κατά της κάνναβης. Άλλες χώρες αποστασιοποιήθηκαν και εφάρμοσαν ελαστικότερες ρυθμίσεις. Η Ελλάδα ανήκει στην κατηγορία των χωρών που εφάρμοσαν αυστηρότερα μέτρα απ’ ό,τι απαιτούσε η σύμβαση του 1961. Απαγόρευσε ακόμα και την καλλιέργεια της κλωστικής κάνναβης, ενώ η σύμβαση του 1961 δεν την απαγορεύει. Η απαγόρευση της καλλιέργειας κλωστικής κάνναβης δεν ισχύει πλέον μετά την ψήφιση του νόμου 4139/2013.

Οι  πρόσφατες νομοθετικές ρυθμίσεις της κάνναβης για ιατρική χρήση σε διάφορες χώρες δημιούργησαν ένα θετικό κλίμα και όλο και περισσότερες χώρες προτίθενται να ρυθμίσουν το θέμα στην εθνική τους νομοθεσία. Η Ελλάδα έκανε το πρώτο βήμα προς νομοθετική ρύθμιση με την απόφαση του Υπουργού Υγείας να συστήσει ομάδα εργασίας με σκοπό να κάνει αποτίμηση της σύγχρονης εμπειρίας σχετικά με την ιατρική χρήση της κάνναβης, να μελετήσει την υφιστάμενη νομοθεσία και να διατυπώσει προτάσεις για τις απαιτούμενες ρυθμίσεις, προκειμένου να καταστεί δυνατή η ιατρική χρήση σκευασμάτων που περιέχουν κανναβινοειδή. Το πόρισμα της ομάδας εργασίας δημοσιεύτηκε στις 22 Φεβρουαρίου 2017. Η ομάδα εργασίας αναγνωρίζει ότι, σύμφωνα με όσα αναφέρονται στο πόρισμα, είναι αποδεκτές οι φαρμακολογικές ιδιότητες της κάνναβης και ότι οι ρυθμίσεις που χρειάζονται για τη νόμιμη παραγωγή και διάθεση μπορούν να πραγματοποιηθούν στη βάση του ισχύοντος καθεστώτος του νόμου 4139/2013. Η ομάδα εργασίας θεωρεί ότι ίσως χρειαστεί κάποια τροπολογία του ν. 4139/2013 στην περίπτωση που αποφασιστεί  να δοθούν άδειες παραγωγής και διάθεσης  κάνναβης για ιατρική χρήση και σε φυσικά ή νομικά πρόσωπα.

Πού ακριβώς βρισκόμαστε; Αν λάβει κανείς υπόψη τη στάση της Ελλάδας απέναντι στο καθεστώς της κάνναβης κατά τα τελευταία 60 χρόνια, βρισκόμαστε αυτή τη στιγμή σε μια πολύ ενδιαφέρουσα κατάσταση που ενδεχομένως να καταλήξει σε διευθέτηση της παραγωγής και διάθεσης κάνναβης για ιατρική χρήση. Το Υπουργείο Υγείας δήλωσε ότι δεσμεύεται να προωθήσει τη λήψη μέτρων ώστε οι ασθενείς με συγκεκριμένες παθήσεις να αποκτήσουν πρόσβαση σε φαρμακευτικά σκευάσματα με αποδεδειγμένο κλινικό όφελος. Οι 40 βουλευτές είναι, σύμφωνα με την ερώτησή τους, ενθουσιασμένοι από το μοντέλο της Γερμανίας. Δεν είναι όμως σαφές τι θέλει η κυβέρνηση. Αν υπάρξει καθυστέρηση αυτή θα είναι από την κυβέρνηση. Το υπουργείο έχει πάρει θέση. Θέλει να προβεί σε ρύθμιση. Ο Υπουργός Υγείας πρέπει να διασαφηνίσει πιο μοντέλο θέλει να εισαγάγει στην Ελλάδα. Έχουμε αυτή τη στιγμή ένα πόρισμα που αναγνωρίζει τη χρησιμότητα της ιατρικής κάνναβης. Το υπουργείο δεν πρέπει να καθυστερήσει την απάντηση που πρέπει να δώσει στις προτάσεις της ομάδας εργασίας. Όσο πιο συγκεκριμένες και σαφείς θα είναι οι απαντήσεις και οι προτάσεις του υπουργείου τόσο πιο εύκολη θα είναι η αποδοχή τους.

Στην Ελλάδα, ποιοι αντιδρούν στη χρήση κάνναβης για ιατρικούς σκοπούς;

Το θέμα της κάνναβης για ιατρικούς σκοπούς δεν ενδείκνυται για οποιαδήποτε αντιπαράθεση, πρόκειται για θέμα που αφορά ασθενείς οι οποίοι θα ωφεληθούν από τη νομοθετική ρύθμιση. Τα πολιτικά κόμματα στη Βουλή δεν έχουν εκφράσει -απ’ ότι γνωρίζω- αντιρρήσεις. Αν υπάρχουν θα πρέπει να ακουστούν και να δικαιολογηθούν με επιχειρήματα. Στα Κοινοβούλια των ευρωπαϊκών χωρών οι νόμοι για την ιατρική κάνναβη ψηφίστηκαν τόσο από τα κόμματα της συμπολίτευσης όσο και της αντιπολίτευσης. Δεν υπάρχει, κατά τη γνώμη μου, λόγος διαφωνίας  για το συγκεκριμένο θέμα. Η ιατρική κάνναβη αφορά ασθενείς και όχι το ευρύ κοινό.

Η ιατρική χρήση κάνναβης αφορά και την ανακούφιση και τη θεραπεία; Για ποιες περιπτώσεις/ασθένειες ενδείκνυται; Έχει συγκεκριμένα πλεονεκτήματα έναντι άλλων φαρμάκων;

Από έρευνες και ιατρικές μελέτες έχει αποδειχθεί ότι η κάνναβη έχει ευεργετική δράση σε καρκινοπαθείς που αντιμετωπίζουν έντονες παρενέργειες από τις χημειοθεραπείες, όπως ναυτία, απώλεια όρεξης και απώλεια βάρους. Επίσης και σε άτομα που πάσχουν από μια σειρά νόσων όπως επιληψία, χρόνιος πόνος, σπαστικότητα, σκλήρυνση κατά πλάκας κ.λπ. Η ομάδα εργασίας του Υπουργείου Υγείας περιγράφει με σαφήνεια τις ευεργετικές δράσεις και τις παρενέργειες. Στις χώρες που έχουν νομιμοποιήσει την κάνναβη για ιατρική χρήση η χορήγησή της γίνεται σε ασθενείς που αποδεδειγμένα πάσχουν από βαριές ασθένειες και έχουν εξαντλήσει άλλες εναλλακτικές μεθόδους θεραπείας. Οι χώρες αυτές νομιμοποίησαν την ιατρική κάνναβη επειδή αναγνωρίζουν τις ευεργετικές δράσεις της.

Ο παραδοσιακός τρόπος χρήσης κάνναβης (τσιγάρο) παρουσιάζει παρόμοια οφέλη ή είναι κάτι εντελώς διαφορετικό; 

Το κάπνισμα γενικά δεν ωφελεί στην υγεία. To τακτικό κάπνισμα κάνναβης είναι επιβλαβές για την υγεία. Βλάπτει τους πνεύμονες, μπορεί να προκαλέσει φλεγμονή στο φάρυγγα και τη μύτη. Γι’ αυτό το λόγο αποθαρρύνεται το κάπνισμα της φαρμακευτικής κάνναβης. Συνιστάται σαν κατάλληλη μορφή λήψης η εισπνοή με αξιόπιστο εξατμιστή.

Οι βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ αναφέρθηκαν στο παράδειγμα της Γερμανίας. Τι ακριβώς ισχύει στη Γερμανία;

Στην ερώτησή τους οι βουλευτές κάνουν, πράγματι, ειδική αναφορά στις ρυθμίσεις που έκανε τελευταία η  Γερμανία. Η Γερμανία ενέκρινε ένα προοδευτικό νόμο για τη χρήση της ιατρικής κάνναβης. Στο γερμανικό μοντέλο, ελαιώδη εκχυλίσματα και αποξηραμένα λουλούδια κάνναβης θα συνταγογραφούνται όπως όλα τα άλλα φάρμακα και θα διατίθενται από τα φαρμακεία σε ασθενείς. Το κόστος θα καλύπτεται από τα ασφαλιστικά ταμεία. Θα συσταθεί δημόσια υπηρεσία η οποία θα χορηγεί άδειες για την καλλιέργεια και τη διάθεση της ιατρικής κάνναβης. Ο νόμος ψηφίστηκε με σκοπό να βελτιώσει μια χρονοβόρα διαδικασία που ίσχυε μέχρι την έγκριση του νόμου. Μέχρι τότε μικρές ποσότητες κάνναβης μπορούσαν να χορηγηθούν μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις. Ο ασθενής υπέβαλε αίτηση να του χορηγηθεί  άδεια από την Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Φαρμάκων. Μετά την έγκριση της αίτησης, οι ενδιαφερόμενοι μπορούσαν να αγοράσουν από φαρμακεία την απαιτούμενη κάνναβη. Με τον νόμο απλοποιείται αισθητά η διαδικασία. Η μόνη προϋπόθεση είναι τώρα η διαπίστωση ότι οι ασθενείς πάσχουν αποδεδειγμένα από βαριές ασθένειες, οι οποίες δεν αντιμετωπίζονται αποτελεσματικά από άλλες μεθόδους θεραπείας. Πρέπει να τονίσουμε ότι ο νόμος στη Γερμανία υποβλήθηκε από τη συντηρητική χριστιανοδημοκρατική κυβέρνηση και ψηφίστηκε από το ευρύ φάσμα των πολιτικών κομμάτων της Ομοσπονδιακής Βουλής.

Επειδή η Γερμανία δεν έχει ακόμη έτοιμο τον μηχανισμό για την εγχώρια παραγωγή εισάγει προς το παρόν ιατρική κάνναβη από την Ολλανδία, η οποία έχει την ανάλογη εμπειρία εδώ και μια 15ετία και τη δυνατότητα παραγωγής με αυστηρές προδιαγραφές και υπό τον έλεγχο του υπουργείου. Το γραφείο για την ιατρική κάνναβη στην Ολλανδία είναι η ανάλογη δημόσια υπηρεσία που ρυθμίζει και ο νόμος της Γερμανίας.

Μια ενδεχόμενη νομοθετική ρύθμιση της χρήσης κάνναβης για ιατρικούς σκοπούς θα αποτελούσε ένα βήμα και για την ελεύθερη χρήση της για ψυχαγωγικούς σκοπούς;

Νομοθετικές ρυθμίσεις για την κάνναβη αφορούν κυρίως τρεις κατηγορίες. Την κάνναβη για βιομηχανικούς σκοπούς (κλωστική κάνναβη), την κάνναβη για ιατρική χρήση και την κάνναβη για ψυχαγωγικούς σκοπούς. Νομοθετικές ρυθμίσεις για την κάνναβη για ψυχαγωγικούς σκοπούς έχουν γίνει μέχρι τώρα μόνο από την Ουρουγουάη και 7 πολιτείες των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής. Κάθε μια από αυτές τις ρυθμίσεις βασίζεται σε ένα συγκεκριμένο σκεπτικό που ανταποκρίνεται στον ειδικό σκοπό της ρύθμισης. Είναι, κατά τη γνώμη μου, λάθος προσέγγιση να θεωρηθεί η ρύθμιση της ιατρικής κάνναβης σαν ένα προ-στάδιο της αποποινικοποίησης της κάνναβης για ψυχαγωγικούς σκοπούς. Όπως είναι λανθασμένη προσέγγιση να θεωρηθεί η νομοθετική ρύθμιση για την κλωστική κάνναβη προ-στάδιο της ρύθμισης για την κάνναβη για ιατρική χρήση. Αναμφισβήτητα, οι ρυθμίσεις για την κλωστική και την ιατρική κάνναβη αποτελούν θετική συμβολή στην αναγνώριση των θετικών ιδιοτήτων του φυτού της κάνναβης όμως δεν υφίσταται αιτιώδης συνάφεια μεταξύ των ρυθμίσεων. Η κάθε ρύθμιση πρέπει να αξιολογείται αυτόνομα στη βάση του ειδικού σκοπού για τον οποίο γίνεται.

Τα επιχειρήματα για τη νομιμοποίηση της κάνναβης για ψυχαγωγικούς σκοπούς είναι πολλά και -κατά τη γνώμη μου- πειστικά αλλά χρειάζεται να αφιερώσουμε μια ειδική συζήτηση για το θέμα. Επιγραμματικά θα ήθελα να αναφέρω ότι η κάνναβη χρησιμοποιείται -με το καθεστώς της απαγόρευσης εν ενεργεία- από πάνω από 200 εκατομμύρια χρήστες και ο αριθμός των χρηστών αυξάνεται συνεχώς ακριβώς μετά την απαγόρευσή της το 1961. Η καταστολή με τις κατασχέσεις, την καταστροφή των δενδρυλλίων και την τιμωρία των χρηστών δεν καταλήγουν στα επιθυμητά αποτελέσματα. Αντίθετα η απαγόρευση είναι υποστηρικτική των εγκληματικών κύκλων που ελέγχουν την παράνομη καλλιέργεια και διακίνηση, συμβάλουν στα τεράστια κέρδη μαύρου χρήματος, στη διαπλοκή και τη διαφθορά. Είναι μια συζήτηση που χρειάζεται να γίνει με επιχειρήματα και αναζήτηση εναλλακτικών λύσεων.

Ο «ΔΙΟΓΕΝΗΣ» – Διάλογος Πολιτικής για τα Ναρκωτικά –, όπως αναφέρει στην ιστοσελίδα του (www.diogenis.info) είναι οργάνωση Μη Κερδοσκοπικού χαρακτήρα, με κύριους στόχους: (α) την προώθηση του διαλόγου για την πολιτική των ναρκωτικών στην Νοτιοανατολική Ευρώπη και αλλαγών στην νομοθεσία με προσανατολισμό στη δημόσια υγεία και στα ανθρώπινα δικαιώματα, (β) τη βελτίωση της επικοινωνίας με εθνικές και διεθνείς αρχές του χώρου των ναρκωτικών και (γ) την παρακολούθηση των εξελίξεων του χώρου τόσο σε εθνικό, περιφερειακό, ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο.