Επανάσταση στην οφθαλμολογία

Την έγκαιρη παρέμβαση σε οφθαλμολογικές παθήσεις καθώς και παρακολούθηση της εξέλιξής τους προσφέρει σήμερα μια επαναστατική τεχνολογία, καθώς δίνει τη δυνατότητα απεικόνισης όλου του εσωτερικού του ματιού σε μία εικόνα. Η τεχνολογία αυτή είναι διαθέσιμη και στην Ελλάδα.

Το σύστημα λέγεται Optos και χρησιμοποιεί την τελευταία λέξη στην απεικονιστική του αμφιβληστροειδούς, τη λεγόμενη απεικόνιση υπερευρέως πεδίου, η οποία με μία και μόνο λήψη δημιουργεί έγχρωμη εικόνα ακόμα και 200 μοιρών του χιτώνα που αντιστοιχεί σχεδόν σε όλη την εσωτερική επιφάνειά του.

Αυτό είναι εφικτό με το συνδυασμό κατόπτρων και πολλαπλών απεικονιστικών μεθόδων, μερικές από τις οποίες είναι ο αυτοφθορισμός, η αγγειογραφία με φλουοροσκεΐνη και η αγγειογραφία με το πράσινο της ινδοκυανίνης.

Η πιο συναρπαστική λεπτομέρεια της τεχνολογίας αυτής είναι ότι δεν απαιτεί διαστολή της κόρης του ματιού (μυδρίαση) που είναι αναμφισβήτητα η μεγαλύτερη «αγγαρεία» της πλήρους οφθαλμολογικής εξέτασης και ο πιο συχνός λόγος για τη μη πραγματοποίησή της τόσο από πλευράς ασθενούς, όσο και συχνά από πλευράς οφθαλμιάτρου. Η μυδρίαση απαιτεί μισή έως μία ώρα αναμονής μετά την ενστάλλαξη ειδικών σταγόνων και θολώνει την όραση για 4 έως 6 ώρες!

Έγκαιρη διάγνωση

Με το νέο σύστημα όμως και χωρίς να γίνει αυτή η διαδικασία, ο οφθαλμίατρος μπορεί να δει την περιφέρεια του αμφιβληστροειδούς ακόμα και σε μικρά παιδιά, με αποτέλεσμα να διαγιγνώσκει νωρίτερα και, το κυριότερο, να εντοπίζει εγκαίρως την εξέλιξη πιθανών, σοβαρών οφθαλμοπαθειών, όπως η διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια, η ραγοειδίτιδα, ρωγμές και πρόωρες αποκολλήσεις αμφιβληστροειδή, οι αγγειακές αποφράξεις και οι όγκοι, η ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας κ.ά. Επιπλέον, η νέα τεχνολογία είναι ιδανική για τη μετεγχειρητική παρακολούθηση της αποκόλλησης του αμφιβληστροειδούς και άλλων παθήσεων.

Ο αμφιβληστροειδής χιτώνας βρίσκεται στο πίσω μέρος του ματιού (στον βυθό) και παίζει καθοριστικό ρόλο στην όραση αφού φέρει τα εξειδικευμένα κύτταρα (λέγονται ραβδία και κωνία) που υποδέχονται το φως και το «προωθούν» στο οπτικό νεύρο για να μετατραπεί στον εγκέφαλο σε εικόνες. Το κεντρικό τμήμα του αμφιβληστροειδούς λέγεται ωχρά κηλίδα, η εκφύλιση της οποίας αποτελεί κύρια αιτία τύφλωσης των ηλικιωμένων.

«Το σύστημα Optos είναι μία επαναστατική, εύχρηστη συσκευή που μας επιτρέπει να ελέγχουμε πολύ μεγαλύτερο τμήμα του αμφιβληστροειδούς απ’ ό,τι με τα συμβατικά απεικονιστικά μηχανήματα», λέει ο επιστημονικός διευθυντής του Οφθαλμολογικού Ινστιτούτου LaserVision Δρ. Αναστάσιος-Ι. Κανελλόπουλος, καθηγητής Οφθαλμολογίας στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης και πρόεδρος της Διεθνούς Εταιρείας Διαθλαστικής Χειρουργικής για την Αμερικανική Ακαδημία Οφθαλμολογίας (ISRS/ΑΑΟ). «Είναι συμπαγές και επιτραπέζιο, επομένως δεν χρειάζεται πολύ χώρο για να τοποθετηθεί, ενώ κάθε μία από τις απεικονιστικές μεθόδους που ενσωματώνει επιτελεί και ένα συγκεκριμένο έργο. Για παράδειγμα, η αγγειογραφία με το πράσινο της ινδοκυανίνης χρησιμοποιείται για την απεικόνιση των αγγείων του χοριοειδούς χιτώνα, γεγονός απαραίτητο για τη σωστή διάγνωση, τη διαχείριση και τη θεραπεία παθήσεων όπως η νεοαγγειακή ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς».

Μεγάλα πλεονεκτήματα

Η εφαρμογή της εξέτασης, όπως προαναφέραμε, δεν απαιτεί διαστολή της κόρης του ματιού με ειδικό κολλύριο, ενώ η ταχύτητα με την οποία σαρώνει το μάτι η ακτίνα λέιζερ του συστήματος, με τη χρήση ειδικών κατόπτρων, επιτρέπει να δημιουργηθεί γρήγορα μία αψεγάδιαστη εικόνα του αμφιβληστροειδούς και των αγγείων του.

Επειδή, εξάλλου, στο σύστημα είναι ενσωματωμένη και μία άλλη τεχνολογία, που λέγεται οφθαλμοσκόπηση με λέιζερ σάρωσης, ο οφθαλμίατρος μπορεί να απεικονίσει τον αμφιβληστροειδή ακόμα κι αν υπάρχουν εμπόδια, όπως το θόλωμα του οφθαλμικού φακού που οφείλεται στον καταρράκτη.

«Οι οφθαλμίατροι πρέπει να εξετάσουν λεπτομερώς τις εσωτερικές δομές του ματιού για να μπορέσουν να λάβουν σωστές κλινικές αποφάσεις, είτε αυτό αφορά τη διάγνωση μιας ασθένειας είτε το σχεδιασμό, τη συνέχιση ή την τροποποίηση μιας θεραπείας», τονίζει ο Δρ. Κανελλόπουλος. «Εξίσου σημαντικός είναι ο λεπτομερής έλεγχος και μετά το πέρας κάποιας θεραπείας, στο πλαίσιο της παρακολούθησης του ασθενούς για τον έγκαιρο εντοπισμό τυχόν υποτροπών ή νέων προβλημάτων. Σε όλ’ αυτά μπορεί να μας βοηθήσει το νέο σύστημα, το οποίο έχουμε ήδη φέρει στη χώρα μας».

Το νέο σύστημα πρωτοπαρουσιάστηκε το 2014 στο σημαντικότερο οφθαλμολογικό συνέδριο του κόσμου, το AAO 2014, ενώ η ευρεία διάθεσή του παγκοσμίως άρχισε τον Μάιο του 2015. Οι έως τώρα μελέτες με αυτό έδειξαν ότι μπορεί να έχει σημαντικές κλινικές εφαρμογές.

Στην περίπτωση της διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας, για παράδειγμα, ερευνητές από το Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ ανακάλυψαν ότι ο αμφιβληστροειδής μπορεί περιφερειακά να έχει περισσότερα προβλήματα απ’ ό,τι στο κέντρο του και πως, όταν συμβαίνει αυτό, οι ασθενείς τείνουν να παρουσιάζουν ταχύτερη εξέλιξη της νόσου τους.

Αντίστοιχα, το νέο σύστημα επιτρέπει την εύκολη ανίχνευση προβλημάτων όπως η συσσώρευση ιζημάτων(drusen), η ατροφία και οι χρωστικές αλλοιώσεις που είναι πολύ συχνές στους ασθενείς με ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας. Οι έως τώρα μελέτες έχουν δείξει πως όταν υπάρχει υπεραυτοφθορισμός στην περιφέρεια του αμφιβληστροειδούς, ο ασθενής είναι πιθανότερο να πάσχει από προχωρημένη ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς, γεγονός που σημαίνει ότι «ίσως η ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς δεν είναι μία πάθηση μόνο του κεντρικού τμήματος του αμφιβληστροειδούς, αλλά αφορά ολόκληρο το χιτώνα», λέει ο Δρ. Κανελλόπουλος.

Σημαντικά οφέλη έχουν βρεθεί και σε άλλες οφθαλμοπάθειες, όπως η ραγοειδίτιδα που είναι μια μορφή φλεγμονής στο μάτι. Μερικοί ασθενείς έχουν σχετικά λίγες βλάβες στο οπίσθιο τμήμα του ματιού αλλά έχουν πολλές στην περιφέρεια του αμφιβληστροειδούς, η οποία μέχρι τώρα δεν απεικονιζόταν καλά και έτσι δεν μπορούσε να ξέρει ο οφθαλμίατρος αν η νόσος είναι ενεργή ή όχι.

Και μετεγχειρητικά, όμως, το σύστημα παρέχει πολλά οφέλη, αφού μέσα σε 1-2 δευτερόλεπτα και χωρίς να γίνει διαστολή της κόρης του ματιού μπορεί για παράδειγμα να ελεγχθεί η πορεία μιας εγχείρησης καταρράκτης ή ενός yag λέιζερ.

Ένα άλλο όφελος είναι ότι οι υψηλής ευκρίνειας εικόνες που λαμβάνονται είναι ιδανικές για την ενημέρωση των ασθενών, πολλοί από τους οποίους κατανοούν καλύτερα τι τους συμβαίνει ότι το βλέπουν με σαφήνεια σε μία έγχρωμη εικόνα, η οποία κατά κάποιο τρόπο αποτελεί τρισδιάστατη απεικόνιση του ματιού.

«Τα έως τώρα στοιχεία δείχνουν ότι οι πληροφορίες που μπορούμε να συλλέξουμε από την περιφέρεια του αμφιβληστροειδούς είναι εξαιρετικά πολύτιμες ενώ η προσωπική μου εμπειρία από τη Νέα Υόρκη είναι συναρπαστική, αφού η πλήρης οφθαλμολογική εξέταση μπορεί να πραγματοποιηθεί μέσα σε μόλις 15 λεπτά», προσθέτει ο Δρ. Κανελλόπουλος. Και συνεχίζει: «Ακόμα και ο πιο έμπειρος χειρουργός-οφθαλμίατρος πρέπει να συνδυάσει στην αντίληψή του τις εικόνες της εκτενούς βυθοσκόπησης, που είναι επίπονη και για τον ασθενή αλλά και για τον εξεταστή. Με το Optos, όμως, προκύπτει μία ενιαία εικόνα για λεπτομερή επισκόπηση και τεκμηρίωση, που αλλάζει πλέον τα δεδομένα που διδάχθηκα στις ΗΠΑ και εφαρμόζω προσωπικά τα τελευταία 24 έτη της κλινικής μου εμπειρίας. Είμαστε ιδιαίτερα ενθουσιασμένοι που αυτή η τεχνολογία είναι πια διαθέσιμη εδώ και έξι μήνες και στην Ελλάδα».