Είναι ο Ιανουάριος ο πιο θανατερός μήνας του χρόνου;

Αλήθεια υπάρχει κάποια πιο θανατερή περίοδος κάθε χρόνου; Είναι δυνατόν η πρωτοχρονιά να είναι η μέρα όπου καταγράφονται περισσότεροι θάνατοι παγκοσμίως από κάθε άλλη μέρα του έτους; Και τέλος πάντων, γιατί πεθαίνουμε περισσότερο τον Ιανουάριο;

Στον γαλλικό τύπο γίνεται κουβέντα για τους θανάτους του Ιανουαρίου εδώ και αρκετό καιρό αφού τα στοιχεία είναι σοκαριστικά. Το 2015, με βάση την γαλλική στατιστική υπηρεσία και όπως διαβάζουμε σε άρθρο της Liberation ο αριθμός των θανάτων που καταγράφηκαν τον Ιανουάριο ήταν κατά 18% μεγαλύτερος από τον μέσο όρο του έτους. Συγκεκριμένα μιλάμε για 57.400 θανάτους ενώ για παράδειγμα τον Ιούνιο ή τον Σεπτέμβριο –που θεωρούνται οι λιγότερο θανατεροί μήνες– καταγράφηκαν μόνο 43.600. Το 2014 επίσης τα στοιχεία επιβεβαιώνουν τον κανόνα με τον Ιανουάριο να ξεπερνά κατά 10% σε θανάτους τους υπόλοιπους έντεκα μήνες του χρόνου. Η εφημερίδα Le Monde την ίδια χρονιά έγραφε ότι ο Ιανουάριος έχει βρεθεί 25 φορές στην πρώτη θέση εξαιτίας των θανάτων του τα τελευταία 40 χρόνια. Όταν τυχαίνει να μην είναι ο Ιανουάριος ο πιο θανατερός μήνας, όπως συνέβη στη Γαλλία το 2012, τότε πάλι βρίσκεται σε απόσταση αναπνοής από τον πρώτο στη λίστα που είναι πάντα ένας γειτονικός, χειμερινός μήνας. Γενικά, από το 1975 οι πιο θανατηφόροι μήνες στη Γαλλία ήταν ανάμεσα από τον Δεκέμβριο και τον Μάρτιο – με εξαίρεση τον καταστροφικό καύσωνα του 2003.

Οι θάνατοι ανά μήνα στη Γαλλία από το 1975

Με τη βοήθεια της βάσης δεδομένων της Eurostat μπορούμε να επιβεβαιώσουμε ότι όλα αυτά δεν αφορούν μόνο την Γαλλία αλλά όλη την Ευρώπη. Εδώ βλέπουμε για παράδειγμα ότι στην ΕΕ των 28 συνολικά το 2006 είχαμε 447.992 θανάτους τον Ιανουάριο, 395.689 τον Απρίλιο και 371.719 τον Αύγουστο. Το 2012 έχουμε 462.840 θανάτους τον πρώτο μήνα του χρόνου, 47.564 λιγότερους τον Απρίλιο και 82.959 λιγότερους τον Ιούνιο. Κατά μέσο όρο, στην ΕΕ κάθε Ιανουάριο καταγράφονται δύο στους δέκα θανάτους του έτους, δηλαδή ένα ποσοστό από 20% έως 23%.

Και η Ελλάδα φυσικά δεν αποτελεί εξαίρεση του συγκεκριμένου κανόνα καθώς φαίνεται από τα ίδια στοιχεία. Για παράδειγμα το 2006 είχαμε 8.629 θανάτους τον Ιούλιο, 7.591 τον Σεπτέμβριο και 9.656 τον Ιανουάριο. Το 2013 είχαμε 8.200 θανάτους τον Σεπτέμβριο, 9.074 τον Μάιο και 10.388 τον Ιανουάριο. 

Παρόμοια είναι η κατάσταση και στη Μεγάλη Βρετανία όπου κατά μέσο όρο οι θάνατοι που καταγράφονται τον Ιανουάριο ξεπερνούν κατά 10% τον μέσο όρο των άλλων μηνών. Πολλές μελέτες είναι πιο συγκεκριμένες και δείχνουν ότι το πικ των θανάτων καταγράφεται την πρώτη εβδομάδα κάθε χρόνου και μάλιστα την πρώτη μέρα του έτους. Χαρακτηριστικό είναι αυτό το διάγραμμα του της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας της Μεγάλης Βρετανίας ή αλλιώς Office for National Statistics που δείχνει τους θανάτους ανά ημέρα για τους μήνες Δεκέμβριο και Ιανουάριο.

Το ίδιο πάνω-κάτω υποστηρίζουν και έρευνες στις ΗΠΑ που θεωρούν την 1η Ιανουαρίου ως την πιο θανατερή ημέρα του χρόνου βάζοντας αμέσως μετά στη λίστα τη μέρα των Χριστουγέννων. Η συγκεκριμένη έρευνα που μελέτησε 57 εκατομμύρια πιστοποιητικά θανάτου από το 1979 μέχρι το 2004 στις ΗΠΑ κατέληξε ότι οι θάνατοι την πρωτοχρονιά οφείλονται περισσότερο σε φυσικά αίτια και κυρίως σε εμφράγματα και άλλα καρδιακά επεισόδια.

Το φαινόμενο, όπως βλέπουμε, δεν αφορά μόνο τις χώρες της Ευρώπης. Στον Καναδά επίσης ο Ιανουάριος έχει καταγραφεί ως ο πιο θανατερός μήνας του χρόνου, όπως διαπιστώνουμε και στο παρακάτω διάγραμμα που αφορά την περίοδο 2007-2011.

Μέχρι τώρα κανένας δεν έχει δώσει κάποια πειστική απάντηση στο ερώτημα «Γιατί πεθαίνουμε περισσότερο τον Ιανουάριο;» και δύσκολα βγαίνουν συμπεράσματα αφού δεν υπάρχουν αναλυτικά στοιχεία με αιτίες θανάτου ανά μήνα κ.λπ. Η πιο αυτονόητη απάντηση που δίνουν οι περισσότεροι είναι η χαμηλές θερμοκρασίες και οι συνέπειές τους κυρίως σε ηλικιωμένα άτομα ή άτομα με βεβαρημένη υγεία. Ένα ινστιτούτο υγείας στη Γαλλία προσπαθώντας να αιτιολογήσει το απίστευτα αυξημένο ποσοστό θανάτων τον Ιανουάριο του 2009 (30% πάνω από τον ετήσιο μέσο όρο – δηλαδή 58.938) έκανε λόγο σε μελέτη του για πολλούς παράγοντες όπως το έντονο κρύο, η επιδημία γρίπης και η έξαρση των αναπνευστικών λοιμώξεων στους ηλικιωμένους. Πράγματι οι γρίπες ευθύνονται για πολλούς θανάτους αλλά αυτό δεν εξηγεί τα ποσοστά-ρεκόρ τον Ιανουάριο και όχι για παράδειγμα τον Δεκέμβριο ή τον Φεβρουάριο.

Για τους θανάτους της πρώτης εβδομάδας του χρόνου και μαζί της πρώτης μέρας κάθε νέου χρόνου κάποιοι ρίχνουν την ευθύνη στα τροχαία που γίνονται στους δρόμους εξαιτίας της αυξημένης κατανάλωσης αλκοόλ. Επίσης δεν είναι λίγοι αυτοί που μιλούν και για το σύνδρομο της κατάθλιψης των εορτών που μπορεί να ευθύνεται για τους θανάτους. Τέλος, κάποιοι ρίχνουν την ευθύνη στους γιατρούς που επειδή παίρνουν άδεια για διακοπές, αφήνουν τους ασθενείς και τους τραυματίες στα χέρια νέων και άπειρων συναδέλφων τους με αποτέλεσμα να κινδυνεύει περισσότερο η ζωή όσων τους χρειάζονται.