Η φυσιοθεραπεία μετά το χειρουργείο

Αναπόσπαστο μέρος της αποκατάστασης μετά από έμφραγμα και επεμβάσεις καρδιάς είναι η τακτική άσκηση, καθώς βοηθά στην ταχύτερη ανάρρωση και δραστηριοποίηση του ασθενή. «Η καρδιακή αποκατάσταση είναι απαραίτητη μετά από καρδιακή προσβολή, αγγειοπλαστική ή εγχείρηση καρδιάς, αλλά και για ανθρώπους με καρδιακή ανεπάρκεια. Πρόκειται για ένα πρόγραμμα, υπό ιατρική επίβλεψη, που σχεδιάζεται για να βοηθήσει στη βελτίωση της καρδιαγγειακής υγείας και το οποίο περιλαμβάνει την εκπαίδευση του ασθενή για το είδος των ασκήσεων που πρέπει να ακολουθεί, δεδομένου ότι η εκγύμναση του σώματος συμβάλλει στη σωστή λειτουργία του καρδιαγγειακού συστήματος και προάγει την υγεία της καρδιάς», μας εξηγεί ο Ιωάννης Κουτρούλλης, υπεύθυνος φυσικοθεραπευτηρίου Φυσικής Αποκατάστασης Ηλιούπολης.

Ιδιαίτερα για τους ασθενείς που έχουν υποβληθεί σε επέμβαση ανοιχτής καρδιάς, πρωταρχικός στόχος της αποκατάστασης είναι η αντιμετώπιση ενδεχόμενων αναπνευστικών δυσλειτουργιών που μπορεί να προκύψουν εξαιτίας της αναισθησίας. «Είναι γνωστό ότι η αναισθησία και ορισμένες χειρουργικές επεμβάσεις προδιαθέτουν τους ασθενείς σε αλλαγές της αναπνευστικής τους λειτουργίας. Οι συγκεκριμένες επεμβάσεις δύνανται να προκαλέσουν μετεγχειρητικά αναπνευστικές επιπλοκές, οι οποίες εξαρτώνται από την προεγχειρητική αναπνευστική και καρδιακή λειτουργία, την υποβολή του ασθενή σε καρδιοπνευμονική παράκαμψη (CPB), καθώς και από το επίπεδο της καταστολής. Προκειμένου να αποκατασταθούν οι προκύπτουσες αναπνευστικές δυσλειτουργίες, ο θεράπων ιατρός συστήνει την έναρξη της φυσιοθεραπείας, ο χρόνος της οποίας -παρότι ποικίλει- τις περισσότερες φορές ξεκινά την επομένη της επέμβασης. Είναι μια χρονοβόρα θεραπεία, αλλά ιδιαίτερα σημαντική για τη μετεγχειρητική ανάρρωση, προκειμένου να αποφευχθούν αναπνευστικές και κινητικές επιπλοκές», σημειώνει ο κ. Κουτρούλλης, προσθέτοντας ότι οι αναπνευστικές ασκήσεις, τεχνικές βήχα, δονήσεις του θωρακικού τοιχώματος και κινητοποίηση είναι η συνήθης πρακτική τις πρώτες ημέρες μετά την επέμβαση. Οι δε συνεδρίες που πρέπει να παρακολουθούν οι ασθενείς τις πρώτες πέντε μετεγχειρητικές ημέρες είναι 1 έως 6.

Οι αερόβιες ασκήσεις οι πιο ωφέλιμες

Μετά το εξιτήριο από το νοσοκομείο, το φυσιοθεραπευτικό πρόγραμμα περιλαμβάνει περπάτημα και ασκήσεις ενδυνάμωσης της καρδιάς και των πνευμόνων. Οι φυσιοθεραπευτές, αφού υποδείξουν τις κατάλληλες ασκήσεις και τον τρόπο που πρέπει να εκτελούνται, εκπαιδεύουν τον ασθενή να παρακολουθεί την ένταση της προσπάθειας και τη λειτουργία της καρδιάς του, προετοιμάζοντάς τον σταδιακά για την περίοδο που θα ασκείται πλέον μόνος του.

Η πολύτιμη βοήθεια όμως των φυσιοθεραπευτών δεν περιορίζεται κατά την μετεγχειρητική περίοδο. Εξίσου σημαντική είναι  και η συνδρομή τους πριν από την επέμβαση, καθώς όσο καλύτερη φυσική κατάσταση έχουν οι ασθενείς που πρόκειται να υποβληθούν σε επέμβαση καρδιάς τόσο ταχύτερα αναρρώνουν μετά το χειρουργείο. Για τους ασθενείς που έχουν υποστεί έμφραγμα, στο πλάνο του φυσιοθεραπευτή εντάσσεται η βαθμιαία αύξηση της δραστηριότητας, ο ρυθμός της οποίας εξαρτάται από τη φυσική κατάσταση και τη συνολική υγεία. Ο φυσιοθεραπευτής συστήνει ένα πρόγραμμα ασκήσεων που περιέχει μια σειρά από διαφορετικές ασκήσεις, ανάλογα με την ηλικία και την ικανότητα του ασθενή. Και σ’ αυτή την κατηγορία ασθενών οι αερόβιες ασκήσεις είναι οι πιο ωφέλιμες, καθώς ενισχύουν την καρδιά, βελτιώνουν την κυκλοφορία και μειώνουν την αρτηριακή πίεση.

Εκτός από την άσκηση, στο πρόγραμμα αποκατάστασης περιλαμβάνεται επίσης η εκπαίδευση του ασθενή για τις αλλαγές που πρέπει να κάνει στη διατροφή, αλλά και γενικά στον τρόπο ζωής του, προκειμένου να αναρρώσει γρηγορότερα και να αποκλείσει παράγοντες κινδύνου που αυξάνουν τον κίνδυνο για κακή έκβαση της επέμβασης ή του καρδιαγγειακού προβλήματος. Παράλληλα, επειδή το στρες αποτελεί βλαπτικό παράγοντα για την καρδιά, στο πρόγραμμα αποκατάστασης περιλαμβάνεται και η παροχή συμβουλών για τον έλεγχό του.

Μπορούν όμως όλοι οι άνθρωποι με καρδιαγγειακά προβλήματα να επωφεληθούν από ένα πρόγραμμα καρδιακής αποκατάστασης; «Όσοι έχουν υποστεί έμφραγμα, υποφέρουν από στεφανιαία νόσο, στηθάγχη, καρδιακή ανεπάρκεια ή έχουν υποβληθεί σε αντικατάσταση βαλβίδων, τοποθέτηση βηματοδότη ή απινιδωτή, σε αορτοστεφανιαία παράκαμψη (CABG), διαδερμική στεφανιαία επέμβαση ή αγγειοπλαστική, μπορούν να ενταχθούν σε πρόγραμμα αποκατάστασης», τονίζει ο Φώτιος Ν. Πατσουράκος, Καρδιολόγος-Αρχίατρος ε.α., Επιστημονικός Διευθυντής Ιδιωτικού Πολυιατρείου Ηλιούπολης.

Η αποκατάσταση, ωστόσο, αποτελεί ομαδική προσπάθεια, στην οποία περιλαμβάνονται και τα οικεία πρόσωπα του ασθενή, πέραν της ιατρικής ομάδας και των φυσιοθεραπευτών. Τα άτομα του οικογενειακού περιβάλλοντος θα πρέπει να υποστηρίζουν και ενθαρρύνουν τον ασθενή να υιοθετήσει υγιεινές συνήθειες και συμπεριφορές, όπως είναι για παράδειγμα η σωστή διατροφή, το περπάτημα και η διακοπή του καπνίσματος. Φυσικά και ο ίδιος ο ασθενής θα πρέπει να φροντίζει να λαμβάνει ανελλιπώς τα φάρμακά του, να προσέχει το βάρος του, να διατηρεί την αρτηριακή του πίεση σε φυσιολογικά επίπεδα, καθώς και άλλους δείκτες που επηρεάζουν την υγεία της καρδιάς, όπως είναι τα επίπεδα των λιπιδίων (χοληστερίνη και τριγλυκερίδια) και της γλυκόζης αίματος.

Άσκηση για όλη τη ζωή

Όσον αφορά την άσκηση, αυτή δεν αφορά μόνο την προεγχειρητική και άμεση μετεγχειρητική περίοδο, αλλά πρέπει να ενταχθεί στο εβδομαδιαίο πρόγραμμα του καρδιοπαθή ή χειρουργημένου ασθενή για το υπόλοιπο της ζωής του. Μελέτες έχουν αποδείξει ότι η αερόβια γυμναστική είναι η ενδεδειγμένη για την καλύτερη λειτουργία της καρδιάς. Απαιτούνται τουλάχιστον 40 λεπτά μέτριας έντασης σωματικής δραστηριότητας (γρήγορο περπάτημα, τρέξιμο, ποδηλασία, κλπ), τουλάχιστον 3-4 ημέρες την εβδομάδα. Σημειωτέον ότι η παρακολούθηση ενός προγράμματος γυμναστικής μπορεί να συνεισφέρει τα μέγιστα στην επίτευξη όλων των παραπάνω στόχων. Επιπρόσθετα, η ταυτόχρονη ενασχόληση με άλλες σωματικές δραστηριότητες, όπως δουλειές του σπιτιού, ψώνια, βόλτα του σκύλου, βελτιώνει ακόμα περισσότερο τη φυσική κατάσταση.

Όπως σημειώνει ο κ. Κουτρούλλης, η αδράνεια οδηγεί σε σταδιακή απώλεια της σωματικής δύναμης και της ικανότητας για ομαλή λειτουργία του οργανισμού. Όσον αφορά συγκεκριμένα τους καρδιοπαθείς, μελέτες έχουν καταδείξει ότι όσοι αρχίζουν να ασκούνται σε τακτική βάση και κάνουν στροφή προς μια υγιεινότερη διατροφή, μετά από μια καρδιακή προσβολή ή επέμβαση καρδιάς, ζουν περισσότερο και έχουν καλύτερη ποιότητα ζωής, συγκριτικά με εκείνους που -για τον οποιοδήποτε λόγο- δεν το πράττουν. Τόσο οι καρδιοπαθείς όσο και οι πρόσφατα χειρουργημένοι ασθενείς είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσουν ότι, πέραν από τα ειδικά προγράμματα αποκατάστασης στα οποία δύνανται να συμμετέχουν, η τακτική σωματική δραστηριότητα είναι επιβεβλημένη και η άσκηση θα πρέπει να γίνει τρόπος ζωής.

«Η καρδιακή αποκατάσταση σώζει ζωές, βοηθώντας τους καρδιοπαθείς να αναρρώσουν σωματικά και συναισθηματικά. Η εμπειρία των φυσιοθεραπευτών τους επιτρέπει να προσαρμόζουν τις ασκήσεις στις ανάγκες και δυνατότητες των ασθενών και να τους υποστηρίζουν να κάνουν θετικές αλλαγές. Όταν η γνώση και η εμπειρία αυτή συνδυάζεται με την καθοδήγηση και επίβλεψη του καρδιολόγου σε πραγματικό χρόνο, εξασφαλίζεται στον μέγιστο βαθμό η ασφάλεια, αλλά και η σιγουριά των ασθενών», καταλήγει ο κ. Πατσουράκος.