Ήξερες πως ένας κουρέας ήταν ο πρώτος χειρουργός;

Βλέπεις το «Knick» με φανατισμό και γουστάρεις αίματα, νυστέρια, εγχειρήσεις. Ίσως θα σε ενδιέφερε να μάθεις πως πατέρας της χειρουργικής υπήρξε ο Ambroise Paré, ένας Γάλλος κουρέας, που γεννήθηκε το 1510 και έφυγε από τον μάταιο τούτο κόσμο στις 20 Σεπτεμβρίου του 1590. Θεωρείται επίσης ένας από τους πατέρες της παθολογίας, της ιατροδικαστικής και πρωτοπόρος στις χειρουργικές τεχνικές και στην ιατρική πράξη στο πεδίο της μάχης, ειδικά στη θεραπεία τραυμάτων από όπλο. Επίσης, υπήρξε από τους πρώτους ανατόμους και εφευρέτης διαφόρων ιατρικών εργαλείων.

Αλλά ας πάρουμε την ιστορία από την αρχή. Ίσως κάποιοι μεγαλύτερης ηλικίας θυμούνται πως στην Ελλάδα προηγούμενων δεκαετιών οι κουρείς στα χωριά ήταν και «οδοντίατροι» που απάλλασσαν διάφορους πονεμένους συγχωριανούς τους από τα σαπισμένα τους δόντια. Αυτή η πρακτική τελικά ξεκινά από τα βάθη των αιώνων. Γιατροί και μπαρμπέρηδες είναι δύο επαγγελματικές ομάδες που συνυπάρχουν από πολύ παλιά. Τόσο οι πρώτοι όσο και οι δεύτεροι καλοπερνούσαν στις αυλές αριστοκρατών Αιγυπτίων που τους πλήρωναν με μισθό για τη φροντίδα της υγείας αλλά και την περιποίηση της γενειάδας και των μαλλιών τους. Στην Αρχαία Ελλάδα και τη Ρώμη τα κουρεία ήταν χώροι όπου ανθούσαν τα κουτσομπολιά και οι πολιτικές συζητήσεις. Τα πράγματα πήραν ενδιαφέρουσα τροπή κατά τον Μεσαίωνα, όταν οι κουρείς εκτός από μαλλιά άρχισαν να πετσοκόβουν και ανθρώπινα σώματα, ήτοι να γίνονται κάτι σαν τον Πάτρικ Ντέμσι στο «Grey’s Anatomy». Ήταν το 1163 μ.Χ. όταν ο πάπας απαγόρευσε τον κλήρο να λερώνει τα χέρια του με αίμα, καθώς μέχρι τότε οι ιερείς και οι μοναχοί πραγματοποιούσαν μικροεγχειρήσεις και αφαιμάξεις. Τις χειρουργικές πράξεις ανέλαβε τότε η επαγγελματική ομάδα που διέθετε τα κατάλληλα εργαλεία, βλέπε ξυράφια, δηλαδή οι κουρείς.

Δεδομένου ότι οι γιατροί της εποχής έπαιζαν με μαντζούνια και με τις αυταπάτες των ασθενών και δεν είχαν ιδιαίτερη όρεξη να βλέπουν αίματα ή να μολύνονται από βουβωνική πανώλη, επέτρεψαν με μεγάλη ευχαρίστηση στους κουρείς να κάνουν τη βρόμικη δουλειά, όπως ακρωτηριασμούς ή άνοιγμα αποστημάτων. Η συγχώνευση των δύο συντεχνιών έγινε το 1540 στην Αγγλία του Ερρίκου του 4ου. Η εξέλιξη της ιατρικής επιστήμης, φυσικά, αντιμετώπισε με βδελυγμία την ιδέα του μπαρμπέρη Γιακούμπ και σταδιακά απομάκρυνε τους μάγους της κώμης από τα χειρουργικά τραπέζια.

Ο Ambroise Pare αρχικά ήταν ένας πολύ καλός κομμωτής, που ωστόσο το είχε και με τις εγχειρήσεις. Τις υπηρεσίες του σε διπλό ρόλο αναζήτησαν και απόλαυσαν οι βασιλείς Ερρίκος ο 2ος, Φραγκίσκος ο 2ος, Κάρολος ο 9ος και Ερρίκος ο 3ος. Μεγάλο του προσόν; Η παρατηρητικότητά του και το ότι δεν επέτρεπε τις δεισιδαιμονίες της εποχής να θολώσουν την κρίση του και να τον κάνουν να αμφισβητήσει όσα είχε διαπιστώσει να συμβαίνουν μπροστά στα μάτια του. Φιλοσοφία του: «Εγώ του έδεσα τα τραύματα, ο Θεός τον θεράπευσε».

Ασχολήθηκε με την ιατρική, από σύμπτωση, όταν βρέθηκε στον πόλεμο. Έχοντας μπροστά του δεκάδες βαριά τραυματισμένους στρατιώτες, πραγματοποίησε το πρώτο ιατρικό πείραμα. Χώρισε τους πληγωμένους σε δύο ομάδες. Στην πρώτη ομάδα εφάρμοσε τους παραδοσιακούς τρόπους θεραπείας των πληγών (καυτηριασμός και βραστό λάδι). Στη δεύτερη ομάδα επάλειψε τις πληγές με μια αλοιφή που είχε για βάση της το λάδι, τον κρόκο αυγού και το νέφτι. Η δεύτερη μέθοδος υπήρξε πολύ πιο αποτελεσματική εξαιτίας των αντισηπτικών ιδιοτήτων του νεφτιού.

Δημοσίευσε το πρώτο του βιβλίο το 1545 με τίτλο «Η μέθοδος για τη θεραπεία τραυμάτων που προκάλεσε το αρκεβούζιο και τα πυροβόλα όπλα». Εφάρμοσε την απολίνωση των αρτηριών κατά τη διάρκεια των ακρωτηριασμών αντικαθιστώντας τη μέθοδο του καυτηριασμού και υπήρξε πατέρας των σύγχρονων τρόπων αιμόστασης. Ήταν ο πρώτος που διατύπωσε την άποψη πως οι ακρωτηριασμένοι συχνά νιώθουν πόνο στο άκρο που λείπει, γεγονός πως πηγάζει από κάποια εγκεφαλική λειτουργία. Πρωτοστάτησε στην εξέλιξη των προσθετικών μελών και ήταν από τους πρώτους που αντιλήφθηκαν το μηχανισμό εξάπλωσης μολύνσεων.

Εκτός από τους στρατιώτες και τη θεραπεία των πληγών τους, ασχολήθηκε και συνέβαλε στην εξέλιξη της μαιευτικής και της παιδιατρικής. Η σύγχρονη ιατρική, και όχι η κομμωτική, του οφείλει πολλά.

Κεντρική φωτογραφία: Ο πίνακας «Ambroise Paré et l'examen d'un malade» του James Bertrand