Φοβάμαι να κοιμηθώ

Είναι κάτι νύχτες που εκεί που κοιμάμαι αισθάνομαι μια βαριά σκιά να έχει ξαπλώσει πάνω στην πλάτη και να με πνίγει, να μη με αφήνει να πάρω ανάσα. Είμαι σίγουρος ότι εκείνη την ώρα είμαι ξύπνιος, προσπαθώ να γυρίσω να δω τι είναι αλλά δεν μπορώ, θέλω να φωνάξω «βοήθεια» αλλά δεν βγαίνει λέξη. Μετά, όταν η σκιά φεύγει, ανοίγω τηλεόραση γιατί είναι αδύνατον να ξανακοιμηθώ. Αυτός ο εφιάλτης με έχει επισκεφθεί καμιά δεκαριά φορές και μάλλον θα τον ξαναδώ. Για κάποιους, όμως, πραγματικά η κάθε τους νύχτα είναι εφιαλτική και φοβούνται να πέσουν να κοιμηθούν.

Για τα όνειρα και τους εφιάλτες, για το πότε έχουμε να κάνουμε με εφιαλτική διαταραχή, για τους τρόπους αντιμετώπισης, για το ρόλο που παίζουν η δημιουργικότητα και η φαντασία αλλά και τα καθημερινά συναισθήματα, για τους εφιάλτες που βλέπουν τα παιδιά και για πολλά ακόμα μας απαντά η ψυχολόγος, Λένα Βαλάρη. 

Η Λένα Βαλάρη (el.valari@gmail.com) είναι ψυχολόγος με ειδίκευση στη Γνωσιακή - Συμπεριφοριστική Ψυχοθεραπεία. Εργάζεται στη νευροψυχιατρική κλινική Παναγία Γρηγορούσα.

Διαταραχή εφιαλτών, διαταραχές ύπνου, υπνοφοβία. Τι σημαίνουν αυτές οι έννοιες; Συνδέονται μεταξύ τους;

Η Διαταραχή Εφιαλτών ή αλλιώς η Διαταραχή Ονειρικού Άγχους αποτελεί μια διαταραχή του ύπνου, η οποία χαρακτηρίζεται από συχνούς εφιάλτες. Το περιεχόμενο των εφιαλτικών ονείρων αφορά συνήθως σε απειλές κατά της επιβίωσης, της ασφάλειας ή της αυτοεκτίμησης. Όταν το άτομο ξυπνάει, είναι σε θέση να θυμηθεί ακόμα και λεπτομέρειες του ονείρου. Βρίσκεται σε εγρήγορση, παρατηρείται ταχυπαλμία ή/και εφίδρωση, νιώθει ανησυχία ή φόβο. Πολλές φορές δυσκολεύεται σε μεγάλο βαθμό να κοιμηθεί ξανά, εξαιτίας κυρίως του φόβου επανάληψης κάποιου άλλου εφιαλτικού ονείρου. Γενικά οι αφυπνίσεις εμφανίζονται κατά τη διάρκεια του δεύτερου μισού της περιόδου του ύπνου με τους εφιάλτες να σημειώνονται συνήθως αργά τη νύχτα ή νωρίς το πρωί. Η εμπειρία τέτοιου τύπου ονείρων προκαλεί σημαντική ενόχληση ή έκπτωση των κοινωνικών, επαγγελματικών ή άλλων σημαντικών περιοχών της λειτουργικότητας του ατόμου, εξαιτίας κυρίως του άγχους και της έλλειψης ύπνου που επιφέρουν.

Διαταραχές ύπνου λέγονται όλα τα προβλήµατα που µεταβάλλουν την επέλευση ή/και τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του φυσιολογικού ύπνου. Οι πέντε µεγάλες κατηγορίες των υπνικών διαταραχών είναι οι διάφορες µορφές αϋπνίας, οι υπερυπνίες (ηµερήσια υπνηλία σε ακατάλληλες περιστάσεις), οι διαταραχές κιρκάδιου ρυθµού του ύπνου, οι διαταραχές αναπνοής κατά τον ύπνο και οι παραϋπνίες, στις οποίες εντάσσεται και η διαταραχή εφιαλτών που περιγράψαμε παραπάνω. Υπάρχει όµως και µια ακόµα κατηγορία που αναφέρεται ως κινητικές διαταραχές του ύπνου, στις οποίες ανήκει το Σύνδροµο Ανήσυχων Ποδιών, οι νυχτερινές κράµπες και το τρίξιµο των δοντιών (βρουξισµός).

Υπνοφοβία είναι ο παράλογος και υπερβολικός φόβος του ύπνου. Μπορεί να είναι αποτέλεσμα της αίσθησης απώλειας ελέγχου, επαναλαμβανόμενων και συχνών εφιαλτικών ονείρων ή ανησυχίας για το χρόνο που το άτομο «χάνει» κατά τον ύπνο, χρόνο που θα μπορούσε να αφιερώσει σε άλλες δραστηριότητες.

Όσον αφορά στη σύνδεση που υπάρχει μεταξύ των παραπάνω όρων, θα μπορούσαμε να αναφέρουμε αναμφισβήτητα την υποκειμενική ενόχληση και δυσφορία που προκαλούν στο άτομο όλες οι ανωτέρω δυσκολίες, καθώς και τη μείωση της λειτουργικότητας στους βασικότερους τομείς της ζωής. Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, η Διαταραχή Εφιαλτών ανήκει διαγνωστικά στην ευρύτερη κατηγορία διαταραχών ύπνου και μπορεί να αποτελέσει έναν από τους αιτιολογικούς παράγοντες της υπνοφοβίας.

Όλοι βλέπουμε εφιάλτες. Ποιες είναι οι ενδείξεις που θα πρέπει να μας οδηγήσουν στον ειδικό;

Ο εφιάλτης αποτελεί κοινή ανθρώπινη εμπειρία. Μέχρι και οι μισοί σχεδόν ενήλικες αναφέρουν περιστασιακά εφιάλτες και μεταξύ 2% και 8% από αυτούς υποφέρει σε τέτοιο βαθμό ώστε να διαταράσσεται η ποιότητα του ύπνου για μεγάλο χρονικό διάστημα. Γενικά, όσοι υποφέρουν από εφιάλτες για περισσότερο από τρεις μήνες και όσοι αρχίζουν να φοβούνται να κοιμηθούν εξαιτίας της συγκεκριμένης κατάστασης, είναι σκόπιμο να απευθύνονται στον ιατρό. Με αυτόν τον τρόπο διασφαλίζεται ότι θα αποκαλυφθεί έγκαιρα μια υποκείμενη παθολογική κατάσταση (π.χ. αγχώδης διαταραχή, κατάθλιψη, σύνδρομο άπνοιας στον ύπνο), η οποία πιθανώς να σχετίζεται με την εμφάνιση εφιαλτών. Γενικά, όσο περισσότερο διαταράσσεται η λειτουργικότητα του ατόμου στους βασικούς τομείς της ζωής του εξαιτίας της συγκεκριμένης δυσκολίας, τόσο πιο αναγκαία κρίνεται η αναζήτηση βοήθειας από ειδικό.

Ποιες είναι οι μέθοδοι αντιμετώπισης των διαταραχών του ύπνου; Μπορεί ο ασθενής να χρειαστεί να πάρει φαρμακευτική αγωγή ή/και να νοσηλευτεί;

Σε δημόσια νοσοκομεία λειτουργούν Κέντρα Μελέτης Ύπνου, στα οποία διαγιγνώσκονται και παρακολουθούνται ασθενείς με διαταραχές ύπνου. Εφόσον οι συγκεκριμένες διαταραχές μπορεί να σχετίζονται και με οργανικά συμπτώματα, είναι καλό να γίνει ιατρική διερεύνηση ώστε να αποκλειστούν οι οργανικές αιτίες και στη συνέχεια το άτομο να απευθύνεται σε κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας. Σε ορισμένες περιπτώσεις συνιστάται η φαρμακοθεραπεία από ειδικό ψυχίατρο ώστε να αντιμετωπιστούν ψυχικά προβλήματα που έχουν ως σύμπτωμα τις διαταραχές του ύπνου.

Η συμπεριφοριστική θεραπεία φαίνεται να είναι ιδιαίτερα βοηθητική στα προβλήματα ύπνου, καθώς βοηθάει το άτομο να αποκτήσει ένα ορθότερο πρόγραμμα ύπνου - εγρήγορσης, αλλά και του προσφέρει αρκετές τεχνικές που βοηθούν τη μυϊκή χαλάρωση και τη μείωση της σωματικής έντασης. Φαίνεται ότι το 60%-80% των ατόμων βοηθούνται σημαντικά σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα με τη συμπεριφοριστική θεραπεία που είναι εστιασμένη σε θέματα ύπνου. Η γνωσιακή συμπεριφοριστική ψυχοθεραπεία θεωρείται πολύ αποτελεσματική όσον αφορά στην αντιμετώπιση των αγχωδών διαταραχών και της κατάθλιψης, παραγόντων δηλαδή που συνδέονται πολύ συχνά με τις διαταραχές ύπνου.

Μερικές πρακτικές συμβουλές που μπορούν να ακολουθήσουν όσοι αντιμετωπίζουν διαταραχές στο πρόγραμμα του ύπνου τους είναι οι ακόλουθες:

• Προσπαθήστε να ξυπνάτε και να πηγαίνετε για ύπνο την ίδια ώρα κάθε μέρα, ακόμη και τα Σαββατοκύριακα.
• Αποφεύγετε να μένετε για μεγάλο διάστημα ξύπνιοι στο κρεβάτι.
• Μη χρησιμοποιείτε το κρεβάτι για άλλες δραστηριότητες πέραν του ύπνου, όπως διάβασμα ή παρακολούθηση τηλεόρασης.
• Εάν περάσουν 30 λεπτά αφού έχετε ξαπλώσει στο κρεβάτι και δεν έχετε κοιμηθεί, φύγετε από το κρεβάτι και ξαναγυρίστε όταν αισθανθείτε νύστα.
• Αποφεύγετε να κοιμάστε κατά τη διάρκεια της ημέρας. Εάν αισθάνεστε έντονα την ανάγκη για μεσημεριανό ύπνο, φροντίστε να είναι νωρίτερα από τις 3 μ.μ. και να διαρκεί το πολύ μία ώρα.
• Ασκηθείτε δύο με τρεις φορές την εβδομάδα, κατά προτίμηση όχι τις βραδινές ώρες.
• Διακόψτε ή ελαττώστε το αλκοόλ, το κάπνισμα, τον καφέ και οποιαδήποτε ουσία προκαλεί υπερδιέγερση του κεντρικού νευρικού συστήματος.
• Αποφεύγετε να πηγαίνετε στο κρεβάτι νηστικοί αλλά επίσης αποφεύγετε και την κατανάλωση μεγάλων γευμάτων. Το αίσθημα της πείνας μπορεί να σας ξυπνήσει αργότερα, ενώ ένα βαρύ μεγάλο γεύμα μπορεί να επηρεάσει τον ύπνο σας προκαλώντας αναγωγές του περιεχομένου του στομάχου.
• Φροντίστε το δωμάτιό σας να είναι ήσυχο, σκοτεινό και δροσερό.

Στις περιπτώσεις όπου δεν υπάρχει ψυχική διαταραχή, ποια είναι τα αίτια της συχνής εμφάνισης εφιαλτών; Τι μπορούμε να κάνουμε για να τους περιορίσουμε;

Οι εφιάλτες είναι δυνατό να οφείλονται, πέραν των ψυχικών διαταραχών, στη λήψη ορισμένων φαρμακευτικών ή μη ουσιών (π.χ. αντικαταθλιπτικά, φάρμακα που χορηγούνται σε ασθενείς με νόσο του Parkinson, ορισμένα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για την αρτηριακή πίεση, αμφεταμίνες, κοκαΐνη). Η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ ή οι προσπάθειες απεξάρτησης από αυτό ή άλλες ουσίες μπορεί να συνοδεύονται από εφιάλτες. Η κατανάλωση μεγάλης ποσότητας τροφής πριν τον ύπνο έχει συνδεθεί με την εκδήλωση εφιαλτικών ονείρων, καθώς αυξάνεται ο μεταβολισμός και δίδεται το σήμα στον εγκέφαλο να είναι περισσότερο ενεργός. Τέλος, οι εφιάλτες στους ενήλικες μπορεί να προκληθούν από ορισμένες διαταραχές του ύπνου, όπως την υπνική άπνοια, τη ναρκοληψία, το σύνδρομο ανήσυχων ποδιών.

Όπως μπορεί κανείς να παρατηρήσει, τα αίτια εμφάνισης εφιαλτών μπορεί να είναι πολλά και διαφορετικά και συνεπώς χρειάζεται σε κάθε περίπτωση εξατομικευμένη παρέμβαση, ώστε να επιτευχθεί το καλύτερο δυνατό θεραπευτικό αποτέλεσμα. Η επίσκεψη στον ιατρό κρίνεται επιβεβλημένη, ώστε να καθοριστούν οι ακριβείς αιτίες πρόκλησης του συγκεκριμένου προβλήματος. Η θεραπεία για τη διαταραχή εφιαλτών περιλαμβάνει συχνά ψυχοθεραπεία ή μπορούν να χορηγηθούν βενζοδιαζεπίνες για βραχύ χρονικό διάστημα.

Οι άνθρωποι οι οποίοι υποφέρουν από εφιάλτες μπορεί να βοηθηθούν στην αντιμετώπιση του προβλήματός τους και με κατάλληλες τροποποιήσεις του τρόπου ζωής τους, όπως άλλωστε και σε κάθε διαταραχή ύπνου. Η τήρηση ενός σταθερού προγράμματος ύπνου αποτελεί και σε αυτή την περίπτωση μια ιδιαίτερα σημαντική διαδικασία. Όταν κάποιος κοιμάται με έναν εντελώς απρόβλεπτο τρόπο, οι υπεύθυνοι μηχανισμοί του ύπνου διαταράσσονται και μπορεί να εμφανιστούν εφιάλτες. Πολλοί άνθρωποι διαπιστώνουν επίσης ότι απολαμβάνουν έναν ήρεμο ύπνο εάν αποφύγουν την κατανάλωση ορισμένων τροφών, λίγες ώρες προτού να ξαπλώσουν στο κρεβάτι. Συνεπώς, χρήσιμη μπορεί να φανεί η τροποποίηση ορισμένων διατροφικών συνηθειών. Στη διαδικασία αυτή βοηθητική μπορεί να είναι η τήρηση ημερολογίου, ώστε να διαπιστώσετε εάν υπάρχουν ορισμένες τροφές ή συστατικά η κατανάλωση των οποίων συνδέεται με τις νύχτες που υποφέρετε από εφιάλτες. Ο δραστικός περιορισμός της καφεΐνης και του οινοπνεύματος θεωρείται σημαντικός για την καλύτερη ποιότητα ύπνου και τον περιορισμό των εφιαλτικών ονείρων.

Επίσης, τα άτομα τα οποία υποφέρουν από εφιάλτες είναι πιθανό να βοηθηθούν από τις ηρεμιστικές ιδιότητες βοτάνων, όπως είναι το χαμομήλι και η βαλεριάνα. Η εκπαίδευση σε τεχνικές χαλάρωσης μπορεί να συμβάλλει σημαντικά στη μείωση των επιπέδων άγχους και της μυϊκής έντασης, παράγοντες που έχουν συνδεθεί με την εκδήλωση εφιαλτικών ονείρων. Τέλος, η φυσική άσκηση και στην περίπτωση του διαταραγμένου από εφιάλτες ύπνου μπορεί να φανεί ιδιαίτερα χρήσιμη.

Υπάρχουν επιδημιολογικά χαρακτηριστικά, αν βλέπουν εφιάλτες περισσότερο οι γυναίκες ή οι άνδρες ή αν υπάρχει συχνότερη εμφάνισή τους ανάλογα με την ηλικία;

Η Διαταραχή Εφιαλτών επηρεάζει περίπου 2%- 8% των ανθρώπων. Η συχνότητα αυτή είναι υψηλότερη σε κλινικούς πληθυσμούς και κυρίως σε άτομα που πάσχουν από κατάθλιψη ή αγχώδεις διαταραχές. Περίπου το 50%-85% των ενηλίκων αναφέρουν ότι έχουν εκδηλώσει ένα τουλάχιστον εφιαλτικό όνειρο. Οι γυναίκες στο μεγαλύτερο αριθμό ερευνών που έχουν πραγματοποιηθεί αναφέρουν το πρόβλημα συχνότερα από τους άνδρες. Ωστόσο, δεν είναι σαφές εάν αυτό συμβαίνει επειδή υπάρχουν πραγματικές διαφορές μεταξύ ανδρών και γυναικών ή λόγω της μεγαλύτερης έκφρασης του προβλήματος από τις γυναίκες. Όσον αφορά στην ηλικία, δεν έχει φανεί σημαντική συσχέτιση με την εκδήλωση εφιαλτών στον ενήλικο πληθυσμό, αν και θεωρείται πως οι εφιάλτες μειώνονται γενικά σε συχνότητα και ένταση με την πάροδο των χρόνων.

Συνδέονται τα όνειρα με τη δημιουργικότητα; Είναι αλήθεια ότι οι πιο δημιουργικοί άνθρωποι αλλά και αυτοί που έχουν ανεπτυγμένη φαντασία βλέπουν συχνότερα εφιάλτες;

Η αλήθεια είναι ότι τα όνειρα αποτελούν φυσική έκφραση της ανθρώπινης ανάγκης για δημιουργική φαντασία. Κατά την ονειρική διαδικασία, η φαντασία μας μπορεί να «κινείται» ελεύθερα στο ασφαλές περιβάλλον του ύπνου. Πολλοί ερευνητές πιστεύουν ότι άνθρωποι που είναι περισσότερο δημιουργικοί είναι πιθανότερο να εκδηλώσουν Διαταραχή Εφιαλτών. Το χαρακτηριστικό της δημιουργικότητας όμως σε ένα άτομο δεν θα μπορούσαμε σε καμία περίπτωση να πούμε πως οδηγεί άμεσα στην πρόκληση εφιαλτών. Πράγματι, υπάρχουν αρκετά παραδείγματα διάσημων προσωπικοτήτων που λέγεται πως έχουν συλλέξει υλικό από τα όνειρά τους για τις δημιουργίες τους (π.χ. Stephen King, Salvador Dali, Robert Louis Stevenson). Όμως, από επιστημονικής άποψης λίγα στοιχεία υπάρχουν για τη σύνδεση των παραπάνω φαινομένων. Ενώ έχουν πραγματοποιηθεί αρκετές πρόσφατες μελέτες νευροαπεικόνισης που εξετάζουν τις περιοχές του εγκεφάλου που εμπλέκονται στην ονειρική διαδικασία, δεν έχει πραγματοποιηθεί αρκετός αριθμός ερευνών που να ελέγχει τις πιθανές συνδέσεις μεταξύ ονείρων και δημιουργικότητας.

Σε κάποιες έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί σχετικά με χαρακτηριστικά προσωπικότητας που παρατηρούνται σε άτομα με συχνούς εφιάλτες βρέθηκε πως τα άτομα αυτά χαρακτηρίζονται, εκτός των άλλων, από αναπτυγμένη φαντασία. Αυτά τα άτομα είναι πιθανότερο να εμπλέκονται σε καλλιτεχνικές ή δημιουργικές δραστηριότητες. Μερικά από αυτά τα άτομα μπορούν επίσης να αντλήσουν υλικό από τα όνειρά τους και να το μετουσιώσουν σε διάφορες μορφές τέχνης και δημιουργίας. Τα ευρήματα ερευνών υποδεικνύουν ότι οι δημιουργικοί άνθρωποι εστιάζουν αρκετά πιο έντονα σε ερεθίσματα «έξω» από εκείνους, συμπεριλαμβανομένου ενδεχομένως και του υλικού των ονείρων τους. Μπορεί να υπάρχει βιολογική εξήγηση σε αυτή την τάση των συγκεκριμένων ατόμων, η οποία πιθανώς σχετίζεται με το νταπαμινεργικό σύστημα, υπόθεση στην οποία ελπίζουμε η έρευνα να εστιάσει στο μέλλον.

Γιατί κάποια όνειρα και εφιάλτες επαναλαμβάνονται;

Το όνειρο, κατά τον Αριστοτέλη, είναι η δραστηριότητα της ψυχής του ονειρευόμενου. Κατά τη διάρκεια της νύχτας το Υπερεγώ, που αποτελεί το φρουρό του ασύνειδου, χαλαρώνει, επιτρέποντας ασυνείδητο υλικό να εισχωρήσει στη συνείδηση μέσω ονείρων. Σύμφωνα με τον Freud, το όνειρο δεν είναι παρά η εκπλήρωση μιας επιθυμίας. Δεν πρέπει να συγχέουμε όμως αυτή την ικανοποίηση με την επί του πραγματικού ικανοποίηση της επιθυμίας. Το όνειρο εκπληρώνει την επιθυμία, την οποία η πραγματικότητα, ο νόμος, η κοινωνία απαγορεύουν. Εντούτοις, τα όνειρα δεν συνιστούν μόνο εκπληρώσεις επιθυμιών. Υπάρχουν επίσης όνειρα που αφορούν σε φόβους, προβληματισμούς, σκέψεις κ.τ.λ. Μέσα από ένα τέτοιο πρίσμα θα μπορούσε να ερμηνευθεί η επαναληψιμότητα ορισμένων ονείρων. Ένα κακό όνειρο που επαναλαμβάνεται συνέχεια είναι ένα συναίσθημα που παραμένει και εκφράζεται με τον ίδιο τρόπο ξανά και ξανά. Αρκετοί επιστήμονες υποστηρίζουν ότι στον ύπνο μας βλέπουμε ανθρώπους, πράγματα ή καταστάσεις που μας προκαλούν έντονο ενδιαφέρον μέσα στην ημέρα ή όσα μας πιέζουν ψυχολογικά. Συνεπώς, η εκτεταμένη έκθεση του ατόμου σε συγκεκριμένες ψυχοπιεστικές καταστάσεις θα μπορούσε να αποτελεί μια ακόμη πιθανή εξήγηση των επαναλαμβανόμενων εφιαλτών.

Τα παιδιά βλέπουν εφιάλτες; Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς για να τα βοηθήσουν;

Για τα μικρά παιδιά οι εφιάλτες αποτελούν συχνό φαινόμενο. Περίπου το 30%-50% των παιδιών έχουν βιώσει ένα επεισόδιο εφιάλτη, ενώ ένα ποσοστό παιδιών από 7% έως 15% βλέπουν επαναλαμβανόμενους εφιάλτες. Οι παιδικοί εφιάλτες αρχίζουν περίπου στην ηλικία των 2 ετών και κορυφώνονται στην ηλικία των 3-4 ετών.

Είναι σημαντικό να παρέχεται ένα αίσθημα ασφάλειας στο παιδί, αίσθημα που διαταράσσεται εξαιτίας των εφιαλτικών ονείρων. Να ξαπλώνουν οι γονείς δίπλα στο παιδί, να το αγκαλιάζουν και να του μιλούν με ήρεμο και καθησυχαστικό τόνο. Με τον τρόπο αυτό, επιτυγχάνεται διέγερση των πρόσθιων λοβών του εγκεφάλου, αναστέλλεται η κινητική νευρικότητα και το παιδί χαλαρώνει. Είναι βοηθητικό οι γονείς να λένε στο παιδί πως και οι ίδιοι βλέπουν παράξενα όνειρα, καθώς και οι περισσότεροι άνθρωποι και πως αυτό είναι απόλυτα φυσιολογικό. Να συζητούν με το παιδί για το περιεχόμενο των ονείρων του και να το αντιμετωπίζουν με σοβαρότητα. Μπορούν να ζητήσουν από το παιδί να ζωγραφίσει αυτό που του προκαλεί φόβο στο όνειρο και έπειτα να του ζητήσουν να φανταστεί κάτι που θα μπορούσε να «νικήσει» αυτό το φόβο και να το αποτυπώσει επίσης στο χαρτί. Μέσω της αναπαράστασης, το παιδί μπορεί τελικά να διαχειριστεί επιτυχώς την κακή ανάμνηση. Είναι σημαντικό να μην επιτρέπουν οι γονείς να βρίσκεται το παιδί στο κρεβάτι τους εξαιτίας του φόβου του, καθώς υπάρχει σοβαρή πιθανότητα να παγιωθεί αυτή η συμπεριφορά. Αντί αυτού, να φροντίζουν να υπάρχει στο κρεβάτι του παιδιού το αγαπημένο του κουκλάκι ή η αγαπημένη του κουβέρτα. Μπορούν να επιτρέπουν να μένει ανοικτή η πόρτα του δωματίου του με το φως νυκτός αναμμένο. Πριν τον ύπνο να αποφεύγονται τρομακτικές εκπομπές ή αφηγήσεις και η τήρηση ενός σταθερού προγράμματος ύπνου και έγερσης είναι απαραίτητη.

Ποια είναι τα αίτια εμφάνισης εφιαλτών στα παιδιά;

Τα περισσότερα παιδάκια έχουν εφιάλτες από καιρό σε καιρό, αλλά στην ηλικία των 2 με 4 χρόνων είναι ιδιαίτερα επιρρεπή, και αυτό γιατί στην ηλικία αυτή αρχίζουν και έχουν φόβους, αναπτύσσεται η φαντασία, όπως και η ικανότητα να περιγράψουν το κακό όνειρο. Οι παιδικοί εφιάλτες οφείλονται στην αδυναμία των παιδιών αυτής της ηλικίας να κατανοήσουν το πραγματικό από το φανταστικό και συνδέονται με τα βιώματα της καθημερινής τους ζωής. Μπορεί να προέλθουν από την ανάγνωση ενός τρομακτικού παραμυθιού, παρακολουθώντας μία εκπομπή ή ταινία στην τηλεόραση που το φόβισε, επίσης αν δεν ήταν ήρεμο πριν πέσει στο κρεβάτι του ή είχε μία ημέρα άσχημη γεμάτη άγχος. Πολλά πράγματα μπορούν να αγχώσουν ένα παιδάκι 2 ή 4 χρονών, όπως η «εκπαίδευση της τουαλέτας», ο αποχωρισμός από τους γονείς, μια ασθένεια και γενικά όλες οι καταστάσεις στις οποίες διαταράσσεται η οικογενειακή ζωή ή η δική του καθημερινότητα. Επίσης, η υπερβολική κούραση των παιδιών έχει φανεί πως σχετίζεται σημαντικά με τις διαταραχές ύπνου και κυρίως με την εκδήλωση εφιαλτών. Σε πιο ειδικές περιπτώσεις, πηγή εφιαλτών μπορεί να αποτελεί το μετατραυματικό στρες που παρουσιάζεται.

Η αναζήτηση της βοήθειας ειδικού είναι απαραίτητη όταν οι εφιάλτες επιμένουν, το περιεχόμενο των ονείρων είναι ιδιαίτερα ενοχλητικό ή βίαιο και δεν φαίνεται να μεταβάλλεται ή να οδηγείται σε υποχώρηση η ένταση των στοιχείων που συνθέτουν το όνειρο. Σε παιδιά με συχνούς εφιάλτες πρέπει να γίνεται ψυχοθεραπευτική παρέμβαση και αναζήτηση των πιθανών ψυχοτραυματικών γεγονότων που συνήθως υφίστανται και μπορεί να αποκρύπτονται από το παιδί ή και την οικογένεια.