Η μνήμη

Καθισμένη στη γωνιά μου με ανοιχτά χαρτιά και υπολογιστή, προσπαθώ να συγκεντρωθώ στο γράψιμο. Λέξεις σκόρπιες πασχίζουν να αθροίσουν τις δυνάμεις τους για να φτιαχτεί το κείμενο. Με την κούραση του τέλους της μέρας, τη στιγμή λίγο πριν τα παρατήσεις αναγνωρίζοντας τη ματαιότητα ενός, ακόμα, δεκαλέπτου, ακούω από μακριά μια συζήτηση να εξελίσσεται. Με το φορητό τηλέφωνο στο αυτί, ο Κωστής πηγαινοέρχεται στο διπλανό δωμάτιο και η φωνή του διαπερνά τον τοίχο και τη σιωπή.

«Να γυρίσεις στο σπίτι και να γράψεις τι δεν πήγε καλά», λέει. «Μην το αφήσεις. Να καταλάβεις τι δεν δούλεψε και να αναζητήσεις την αιτία. Έτσι θα είσαι έτοιμος για την επόμενη φορά». Μιλάει στο μαθητή του που μόλις τελείωσε την πρώτη του ακρόαση στο θέατρο και μοιάζει απογοητευμένος χωρίς να ξέρει ακόμα το αποτέλεσμα. Στη μία άκρη της γραμμής ο μικρός ανακυκλώνει το άγχος του και στην άλλη ο δάσκαλος δίνει ψύχραιμα, με σταθερή φωνή, τις οδηγίες του. Κλείνει το τηλέφωνο. «Αν δεν καταλάβει ο ίδιος τι πήγε και τι δεν πήγε καλά, δεν θα προχωρήσει», μου λέει περνώντας από δίπλα μου – και συνεχίζει.

Συμφωνώ με κάθε λέξη του. Ξέρω πως αν δεν σταματήσεις εκείνη τη στιγμή, αν δεν βρεις λίγο χρόνο να αποκωδικοποιήσεις το αποτέλεσμα, δεν θα προχωρήσεις. Στο θέατρο, στο σχολείο και στο τρέξιμο, στις σχέσεις και στους λογαριασμούς, η απογοήτευση μπορεί άλλοτε να καθηλώσει κι άλλοτε να παρακινήσει. Αντίστοιχα, η επιτυχία μπορεί είτε να γίνει βάση για το επόμενο θετικό βήμα είτε να αμβλύνει τη μαχητικότητα. Σε κάθε περίπτωση, προϋπόθεση είναι να κατανοήσεις τι συνέβη.

Οι δρομείς ξέρουν καλά από αυτοπαρατήρηση και, γιατί όχι, αυτοαξιολόγηση. Οι παλιοί του τρεξίματος, δρομείς άλλης εποχής, ψημένοι σε συνθήκες λιτές, χωρίς τεχνολογία, κρατούσαν χειρόγραφο ημερολόγιο των δρόμων. Εκεί κατέγραφαν τις συντεταγμένες της δρομικής τους εμπειρίας – τα χιλιόμετρα της μέρας, το άθροισμα της εβδομάδας, τα ποιοτικά στοιχεία της κάθε προπόνησης. Τόσα χιλιόμετρα, τέτοιος ρυθμός, τόσος χρόνος διαλείμματος ανάμεσα στα γρήγορα κομμάτια, τόση αποθεραπεία. Κρατούσα κι εγώ ένα οργανωμένο ημερολόγιο παλιά, όταν ήμουν ενεργότερη στους αγώνες, με σαφή προσανατολισμό στο να πετύχω στόχους. Τα έχω ακόμα και τα κρατάω στο ράφι, πολύτιμα τεκμήρια μιας ολόκληρης εποχής, μετρημένης σε μεγάλο βαθμό με χιλιόμετρα.

Οι νεώτεροι –και οι λάτρεις της τεχνολογίας– χρησιμοποιούν τα ευφυή μηχανήματα. Χρονόμετρα που παρακολουθούν χρόνο και βήματα, που μετρούν στον πόντο την απόσταση, που αθροίζουν μηχανικά αυτά που κάποτε κάναμε με το χέρι. Ξέρουν ακριβώς, παρακολουθούν τη δρομική ζωή βήμα-βήμα, τη βγάζουν στις οθόνες σε άμεση σύνδεση.

Δεν έχει σημασία ποιο είναι το μέσο. Σημασία έχει η διαδικασία. Όπως στις επιστήμες, η καταγραφή είναι η πρώτη και αναγκαία δουλειά, η βάση. Τα δεδομένα. Μα για να καταλάβεις τι συμβαίνει πρέπει να αθροίσεις τις καταγραφές και να κοιτάξεις προσεκτικά τα αθέατα στοιχεία που τις περιβάλλουν – τα οφθαλμοφανή αλλά και όσα ξεφεύγουν από την πρώτη ματιά. Να κάνεις τις συνδέσεις που θα σε οδηγήσουν εκεί που θέλεις.

Τι δούλεψε και πρέπει να το επαναλάβεις; Τι λειτούργησε αρνητικά; Ποια δοκιμή δεν έφερε το επιθυμητό αποτέλεσμα; Τι άλλο, καινούργιο θα μπορούσες να δοκιμάσεις; Σημειώνοντάς τα, αυτομάτως τα κατανοείς. Τα εγγράφεις σε κάτι που υπερβαίνει τις σελίδες του χάρτινου τετραδίου ή της οθόνης και γίνεται κτήμα και οδηγός σου. Μόνον τότε ξέρεις. Μόνον τότε διαχειρίζεσαι το τώρα σου και σχεδιάζεις αποτελεσματικά το μετά, με τον τρόπο εκείνου που θέλει να κατανοεί και να αλλάζει τα πράγματα αντί να τα αφήνει, να συμβαίνουν.

Πίσω από τα πρακτικά –χιλιόμετρα, αθροίσματα και διαδρομές– υπάρχει η μνήμη. Και οι σημειώσεις, στο περιθώριο των σύντομων και αναγκαίων καταγραφών, θυμίζουν κι ανασυστήνουν έναν κόσμο. Ένα πολύ κρύο πρωινό που άργησες να βγεις, μια πιο γρήγορη προπόνηση όταν παρασύρθηκες από την παρέα, ένα καινούργιο ζευγάρι παπούτσια, η βροχερή όψη μιας γνώριμης διαδρομής – οι συντεταγμένες των ημερών, του κόσμου μας, βρίσκουν τη θέση τους στο δρομικό ημερολόγιο σε σημειώσεις που δεν γράφονται για να ξαναδιαβαστούν, μα αν ξαναδιαβαστούν φωτίζουν τις στιγμές. Γι’ αυτό προτιμώ το χαρτί. Προσθέτεις εύκολα στο πλάι, στο περιθώριο, μια γρήγορη σημείωση. Μα σβήνεις δύσκολα, όπως δύσκολα σβήνεται η μνήμη – των δρόμων, κι όχι μόνον.