Terra Grazia: Μία αυθεντική ιστορία οίνου «γράφεται» στο Κάτω Σαγκρί της Νάξου

Είναι γνωστό ότι ο κόσμος στη Νάξο έρχεται για τις ωραίες αμμουδερές παραλίες της και το ακόμη πιο νόστιμο φαγητό της. Κάτι όμως που οι περισσότεροι πιθανόν δε γνωρίζουν, είναι ότι σε αυτό το νησί, το μεγαλύτερο σε μέγεθος των Κυκλάδων, όπου στραφεί το βλέμμα σου «αγγίζει» τον πολιτισμό.

Εδώ «χτυπάει η καρδιά» του κυκλαδικού πολιτισμού, ευρήματα του οποίου μπορεί να θαυμάσει ο επισκέπτης στο αρχαιολογικό μουσείο στην κορυφή του Ενετικού Κάστρου στην Χώρα της Νάξου. Θα δει επίσης μνημεία της αρχαϊκής εποχής, όπως τον ναό της Δήμητρας στην περιφέρεια του Σαγκριού,τον ναό του Διονύσου στα Ύρια, τον ναό του Απόλλωνα ή του Διονύσου στα Παλάτια, καθώς και διάσπαρτους βυζαντινούς ναούς σε όλο το νησί, αλλά και σπάνιας ομορφιάς Ενετικούς πύργους, που συναντά ο επισκέπτης στην ενδοχώρα, όπως ο Πύργος Della Rocca - Grazia στο Κάτω Σαγκρί, που σήμερα αποτελεί κομμάτι του οινοποιείου Terra Grazia. Ένα ακόμη στοιχείο του ναξιακού πολιτισμού από την εποχή της Ενετοκρατίας στο Αιγαίο – εδώ όπου η παραγωγή κρασιού από τους αμπελώνες του κτήματος και τους ιστορικούς αμπελώνες της ορεινής Νάξου αποτελεί το κύριο μέλημα της οικογένειας Γρατσία.

Ας τη «γνωρίσουμε από κοντά» …

Terra Grazia, το οινοποιείο στη Νάξο που ακολουθεί τεχνικές παραδοσιακής αμπελουργίας

Σε μία από τις πιο εύφορες περιοχές της Νάξου, σε απόσταση 11 χιλιόμετρα από τη Χώρα και σε οροπέδιο 300 μέτρων περίπου, επικρατούν συνθήκες ιδανικού μικροκλίματος για την ανάπτυξη του αμπελώνα του κτήματος Terra Grazia ή αλλιώς «τη Γη της χάριτος», αφού «Grazia» σημαίνει «Χάρις». «Ο καθένας μπορεί να το ερμηνεύσει όπως θέλει, αλλά στα μάτια μου είναι ο δικός μου «παράδεισός», μοιράζεται η Αγγελική Γρατσία, η ψυχή του οικογενειακού οινοποιείου. Αυτό το όραμα με παρονομαστή την αγάπη της για τη φύση, τα προϊόντα της και τους αυθεντικούς ανθρώπους που δουλεύουν για αυτή, ξεκίνησε πριν 20 χρόνια, όταν το κτήμα συνολικής έκτασης σήμερα 65 στρεμμάτων πέρασε στην οικογένεια Γρατσία. «Η χαρά μου είναι να έρχομαι σε επαφή με τη φύση και τους αυθεντικούς ανθρώπους της. Είναι κάτι που έμαθα από μικρό παιδάκι, μου το μετέφερε ο πατέρας μου», λέει η ίδια.

Από το χθες στο σήμερα

Το κτήμα ανήκε κατά ένα μέρος του στην οικογένεια Della Rocca. Μάλιστα, στο τμήμα αυτό υπάρχει ο ομώνυμος πύργος, ενετικό κτίσμα του 13ου αιώνα με τις πολεμίστρες και τον χαρακτηριστικό περιστεριώνα, τα προκτίσματα του, όπως την ενετικής αρχιτεκτονικής αλέα, που οδηγεί σε πηγάδι και φουρνόσπιτο, καθώς και ο ναός του Αγίου Νικολάου του Τολεντίνο. Η οικογένεια Della Roca κατείχε όλη τη γύρω περιοχή και την νεμόταν ως φέουδο. Ο συνεχόμενος λόφος ανήκε στην οικογένεια Barocci. Χρόνια μετά, αυτές οι δύο οικογένειες και οι ιδιοκτησίες τους συνενώθηκαν σε μία ενιαία, από την οικογένεια Γρατσία. «Όλο αυτό το διάστημα δουλεύαμε πάνω στο κτήμα: αποκαταστήσαμε το μνημείο του Πύργου και τον περιβάλλοντα χώρο. Για να φτάσει στη σημερινή του μορφή έχει προηγηθεί μια διαδικασία αρκετών ετών, που απαίτησε αρκετή προσπάθεια και μεγάλη φροντίδα. Τα τελευταία πέντε χρόνια, αναβιώσαμε τον παλιό αμπελώνα που βρισκόταν στα κτήματα του Πύργου και φυτέψαμε αμπελώνα στον συνεχόμενο λόφο που έχει την ονομασία "Ανεμόμυλος", διότι στο σημείο αυτό υπήρχε κάποτε πράγματι ένας ανεμόμυλος, ενώ σήμερα διασώζεται μόνο το αλώνι. Αυτό είναι σήμερα το κτήμα "Terra Grazia"», λέει η Αγγελική.

Όλη αυτή η διαδρομή έχει ξεκινήσει από την πρώτη επαφή τους με τους ντόπιους αμπελουργούς που τους μετέφεραν το πάθος τους για το αμπέλι. Μαζί περιδιαβήκανε τους τοπικούς αμπελώνες για να "χαρτογραφήσουν" τις τοπικές ποικιλίες και μαζί κατέληξαν σε συμπέρασμα ότι στην εύφορη αυτή γη υπάρχουν και ποικιλίες αμπελιών που έχουν "μετοικήσει" στη Νάξο από την Μικρά Ασία και πιθανολογείται να μην υπάρχουν αλλού, να είναι κάτι μοναδικό, και να πρέπει να τις εντοπίσουν μία προς μία και να τις διασώσουν. «Από εκεί ξεκίνησε η δική μου επαφή με το αμπέλι. Μου παρακίνησε το ενδιαφέρον ότι πρέπει να κάνουμε κάτι για να προστατεύσουμε και να διατηρήσουμε αυτό το σπάνιο δώρο της φύσης. Σκέφτηκα ότι αν η Νάξος έχει να προβάλλει και να αναδείξει κάτι άλλο πέρα από αυτά που ο περισσότερος κόσμος γνωρίζει, τότε πρέπει να το κάνουμε»!

Τα κρασιά που παράγει το οινοποιείο

Το οινοποιείο Terra Grazia φέτος θα γιορτάσει την τρίτη χρονιά παραγωγής του. Η προσεκτική διαλογή των σταφυλιών, η ελεγχόμενη οινοποίηση και η ήπια μεταχείρισή τους, αποτυπώνει με τον καλύτερο δυνατόν τρόπο τη μετάβαση της απολαυστικής γεύσης του σταφυλιού στη συμπυκνωμένη γεύση κάθε φιάλης. Σήμερα, παράγει τρεις ετικέτες κρασιών, το FOKIANO (μονοποικιλιακό ροζέ από την ποικιλία Φωκιανό), MOSAIC – VINTAGE GRAPES: field blend όλων των λευκών ποικιλιών που συναντούνται στο νησί μεταξύ των οποίων κι εκείνων που ερευνώνται ως άγνωστες και ASSYRTIKO (μονοποιλιακό λευκό από την ποικιλία Ασύρτικο από τους αμπελώνες του κτήματος) που θα κυκλοφορήσει στην αγορά από τον Σεπτέμβριο, ενώ στην πορεία θα προστεθεί και ερυθρό από τους αμπελώνες του κτήματος.

Οι άνθρωποι της Χάριτος

Πίσω από κάθε ποτήρι κρασί «κρύβεται» μια ολόκληρη ομάδα ανθρώπων που δουλεύει καθημερινά με γνώση και μεράκι, καταπιανόμενη με την ιδιόμορφη τέχνη της παραδοσιακής αμπελουργίας. Ή καλύτερα, μια οικογένεια, όπως τη χαρακτηρίζει η Αγγελική Γρατσία, που εκτός από την ίδιο τόπο, την ορεινή Νάξο, μοιράζονται και την ίδια αγάπη: τη φύση και τα πολύτιμα δώρα της. Άνθρωποι του νησιού που κρατούν ζωντανή την ιστορία της αμπελουργίας στη Νάξο. Στο κτήμα εφαρμόζονται κανόνες τις βιοδυναμικής καλλιέργειας, όπως μεταφέρθηκαν κυριολεκτικά από στόμα σε στόμα και τις διατηρούν μέχρι σήμερα. Λάτρεις της βιοποικιλότητας του νησιού και ειδικά της αμπέλου που είναι συνδεδεμένη με την παρουσία του θεού Διόνυσου στο νησί, μεταφέρουν τις παραδοσιακές μεθόδους καλλιέργειας από γενιά σε γενιά, ενώ παράλληλα η καθημερινότητά τους χρωματίζεται από την πλούσια λαογραφία και τη μουσική παράδοση του νησιού.

Βιοδυναμική καλλιέργεια του αμπελώνα

Στο Terra Grazia καλλιεργούν τις τοπικές ποικιλίες του νησιού σε συνεχή αλληλεπίδραση και διάλογο με τη φύση, ακολουθώντας τους κανόνες της βιοδυναμικής. Ο αμπελώνας δεν ποτίζεται, γεγονός που αποτελεί συνήθη τακτική στα νησιά, αφού υπάρχει μεγάλη έλλειψη νερού. «Θέλαμε να σκληραγωγήσουμε τα κλίματα, ώστε στην προσπάθεια τους να βρουν υγρασία, το ριζικό τους σύστημα να σπάσει τα πετρώματα και να διεισδύσει σε χαμηλότερα στρώματα στην προσπάθεια αναζήτησης υγρασίας», μου εξηγεί η Αγγελική. Μαθαίνω ακόμη ότι η διαδικασία της βιοδυναμικής καλλιέργειας μοιάζει περισσότερο με ιεροτελεστεία, το καθετί θέλει τον χρόνο και τον τρόπο του. Οι νέες φυτεύσεις, τα κλαδέματα και ο τρύγος γίνονται ανάλογα με τις φάσεις του φεγγαριού, σε κάθε εργασία λαμβάνεται υπόψη η κατεύθυνση και η ένταση του ανέμου που πνέει, στο έδαφος ενσωματώνονται οργανικές ουσίες, όπως μαλλιά προβάτων, κοπριά ζώων, γίνεται χλωρή λίπανση από ψυχανθή και φύκια θαλάσσης, ενώ ως πρόληψη από ασθένειες και προσβολή εντόμων χρησιμοποιούνται τα βότανα του κτήματος, όπως η τσουκνίδα, η ρίγανη και η λαδανιά. Τη διαφορετική αυτή προσέγγιση στην καλλιεργητική πρακτική έρχεται να συμπληρώσει η απόφασή τους να χρησιμοποιούν, όταν πρέπει, μόνο οργανικά σκευάσματα στον αμπελώνα τους. «Θέλουμε να διατηρήσουμε τον χαρακτήρα του καρπού στην καλύτερη δυνατή εκδοχή του, αυτούσιο, όπως μας τον χάρισε η φύση». Σημασία έχει να μπορέσει ο καρπός να αποδώσει τον απόλυτο χαρακτήρα του και το ζητούμενο είναι να τον διαχειριστείς με κατάλληλες συνθήκες και τεχνικές, ώστε να δώσει τον καλύτερο εαυτό του».

Ένα οινοποιείο με μηδενικό ενεργειακό αποτύπωμα

Η στενή επαφή των ανθρώπων του κτήματος Terra Grazia με τη φύση, έχει ως βασικό μέλημα της κάθε δράσης τους και φυσικό επακόλουθο να γίνεται κάθε δυνατή προσπάθεια, ώστε το κτήμα να έχει απόλυτη ενεργειακή επάρκεια από φυσικούς πόρους ενέργειας, όπως ο ήλιος, και τόσο τα υποπροϊόντα του αμπελώνα, όσο και του οινοποιείου, να ενσωματώνονται πάλι με τη γη και να επιστρέφουν ως οργανικές ουσίες και λίπασμα, εξασφαλίζοντας μέσω των κανόνων της κυκλικής οικονομίας συνθήκες αυτονομίας και βελτιοποίησης στην αξιοποίηση του φυσικού πλούτου του κτήματος. Όπως λέει η Αγγελική: «Πρέπει να επιστρέψουμε στην απλότητα, να προσπαθήσουμε να ταυτιστούμε με τη φύση και τη φύση μας και να μάθουμε να συνεργαζόμαστε μαζί της. Πρέπει να σταματήσουμε να την αγνοούμε και να μας αγνοούμε». 

Η Νάξος του Οίνου

Όσο συζητάμε αναρωτιέμαι όμως γιατί επέλεξαν τη Νάξο; Για δύο λόγους: πρώτον επειδή ήταν ο τόπος καταγωγής της Αγγελικής και κατ’ επέκταση το «σπίτι» της. Ο πατέρας της κατάγεται από το Φιλότι, ξακουστό χωριό της ορεινής Νάξου. «Σε εκείνον οφείλουμε τη σύνδεση μας και την αγάπη μας με το συγκεκριμένο τόπο και τη φύση. Είναι κίνητρο μας να τον κάνουμε περήφανο», λέει η Αγγελική. Ο δεύτερος λόγος είναι πως το νησί ήταν πάντα πολύ συνδεδεμένο με την αμπελουργία. Οι κάτοικοι της ορεινής Νάξου ακόμα και σήμερα μετρούν το έτος με τις εργασίες για τη φροντίδα του αμπελιού. Από πολύ παλιά, οι περισσότερες οικογένειες καλλιεργούσαν αμπέλια, σκαρφαλωμένα από τις κοιλάδες μέχρι τις κορυφές των βουνών. Ασχολούνταν τόσο με οικιακές οινοποιήσεις, αλλά και με το εμπόριο σταφυλιού. Μεταξύ 18-19 αιώνα πολλοί μετοίκησαν στα μικρασιατικά παράλια και πήγαν στα Βουρλά, εξ ου και σήμερα τα Βουρλά και το Φιλότι είναι αδελφοποιημένες κοινότητες. Οι Ναξιώτες έφερναν από τα Βουρλά κλήματα και τα φύτευαν στα τοπικά τους αμπελάκια. «Σιγά σιγά με την επικράτηση του μουσουλμανισμού που απαγόρευσε την κατανάλωση αλκοόλ και την παραγωγή κρασιού, χάθηκαν από απέναντι κάποιες ποικιλίες και παρέμειναν σε εμάς», λέει η Αγγελική.

Δύο μύθοι για τον Διόνυσο, τον Θεό της Αμπέλου & του Οίνου

Μάλιστα για τη Νάξο και τη σχέση της με το κρασί, μαρτυρούν και δύο μύθοι με πρωταγωνιστή τον Θεό Διόνυσο. Ο πρώτος μύθος αναφέρει ότι ο Διόνυσος γεννήθηκε στο νησί από τον μηρό του Δία (προς τιμή του το όρος Ζας), ο οποίος για να τον προστατεύσει από την Ήρα, τον έραψε στο μηρό του και όταν γεννήθηκε τον παρέδωσε στις νύμφες για να τον αναθρέψουν στο Κακό Σπήλαιο στην ορεινή Κορωνίδα. Ο δεύτερος μύθος αφορά τον έρωτα του Διονύσου για την Αριάδνη. Όταν ο Θησέας φυγάδευσε την Αριάδνη από την Κρήτη από το παλάτι του βασιλιά Μίνωα, την άφησε στη Νάξο στο νησάκι των Βάκχων ή Παλάτια - εκεί που βρίσκεται η γνωστή σε όλους Πορτάρα, απομεινάρι ημιτελούς ναού αφιερωμένου σε κάποια από τις δύο θεότητες του Απόλλωνα ή του Διονύσου. Ο Διόνυσος την είδε, την ερωτεύτηκε, μεταμφιέσθηκε και την άρπαξε για να την κάνει γυναίκα του. Από την ένωση τους γεννήθηκε ο Οινοπίωνας και ο Στάφυλος. Η τοπική παράδοση, λοιπόν, λέει ότι ο Διόνυσος από ευγνωμοσύνη χάρισε στο νησί πλούσιους αμπελώνες. Κάποτε όλη η ορεινή Νάξος ήταν κατάφυτη από αμπελώνες. «Δεν υπήρχε σημείο που να γυρίσει κανείς το βλέμμα του και να μην αντικρύσει παντού αμπελώνες. Αμπελώνες  σκαρφαλωμένους και στις πιο δύσβατες πλαγιές των βουνών που είχαν διαμορφωθεί σε αναβαθμίδες με ξηρολιθιές και σώζονται μέχρι σήμερα», μου λέει η Αγγελική.

Αυτό που μας κάνει να ξεχωρίζουμε στην Ελλάδα είναι ο ήλιος μας, οι θάλασσές μας και τα αρώματα των θυμαριών που φυτρώνουν στις πλαγιές. Είναι όμως και η ανθρώπινη ζεστασιά. Αυτή που λέγεται και αγάπη και που είναι η κινητήριος δύναμη για όλα. «Να αγαπάς. Να σέβεσαι. Να δίνεις σε όλα τον καλύτερο σου εαυτό. Να έχεις όραμα». Αυτό κάνουν στο Terra Grazia … γιατί ένα ποτήρι κρασί, είναι πολλά περισσότερα από ένα ποτήρι κρασί.

Το οινοποιείο Terra Grazia θα είναι επισκέψιμο για τους λάτρεις του κρασιού για τους μήνες Αύγουστο και Σεπτέμβριο. Μπορείτε να κάνετε κράτηση για γευσιγνωσία και περιήγηση στο κτήμα μέσω της επίσημης ιστοσελίδας του κτήματος.